ΚΩΣΤΟΥΛΑ ΤΩΜΑΔΑΚΗ

Εδώ είναι Βαλκάνια!

Δεν είναι καθόλου εύκολο να αναμετρηθείς με τα Βαλκάνια. Από τον δέκατο έκτο αιώνα στο σήμερα, οι επεκτατικοί πόλεμοι, οι ανελέητες  εμφύλιες  διαμάχες, το μεγαλείο της δημιουργίας, η βία της καταστροφής, η βαθιά πίστη και το τυφλό μίσος, η τραγωδία και η ανεμελιά , η εναγώνια αναζήτηση ταυτότητας ριζώνουν στα Βαλκάνια. Μια τεράστια πυριτιδαποθήκη, παθιασμένη και δονούμενη..

Τι άφησε πίσω του ένας εμφύλιος πόλεμος; Πώς βιώνει ο άνθρωπος τις μεγάλες κρίσεις της Ιστορία;

«Στις απότομες πλαγιές της Γκόριτσα, όπου έμεναν οι παιδικοί μου φίλοι, τα δραματικά γεγονότα

διαδέχονταν το ένα το άλλο. Άρχισε  ένας πόλεμος νέου τύπου. Στο Σεράγεβο μου, στη Γκόριτσά μου που ήξερα πέτρα προς πέτρα…»

Τι σημαίνει να έχεις γεννηθεί στο πολυεθνικό Σεράγεβο των τριών εθνοτήτων και των τεσσάρων θρησκειών. Τι φοβάσαι περισσότερο; Το θάνατο ή τη συλλογική λήθη; Σε αυτές τις ερωτήσεις απαντά ο μεγάλος Σέρβος σκηνοθέτης Εμίρ Κουστουρίτσα  «Κι εγώ που είμαι σ’ αυτή την ιστορία;» ,στήνοντας μπροστά στα μάτια μας ένα ολοζώντανο κομμάτι της βαλκανικής ιστορίας.

Στην αυτοβιογραφία του που διαβάζεται σαν το μυθιστόρημα των Βαλκανίων του εικοστού πρώτου αιώνα, ο Κουστουρίτσα  περιγράφει με νοσταλγία την πορεία του   και  τα παιδικά του χρόνια στο Σεράγεβο .

Για αυτόν τον “αμφιλεγόμενο επαναστάτη,“ τον ποιητή της εικόνας ,που αυτή τη φορά  βρίσκεται  στην πατρίδα μας με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου του,

στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Θεσσαλονίκης , όλα είναι πολιτική. Και τα Βαλκάνια το τραγικό πεδίο της.

«Ανήκω  σ’ αυτούς που θεωρούν τη λήθη παράγοντα επιβίωσης, αλλά αρνούμαι να υποκύψω  στις σημερινές τάσεις προς τη λήθη. Οι ντελάληδες του φιλελεύθερου καπιταλισμού μας κάλεσαν να κόψουμε κάθε δεσμό με την κουλτούρα και την ταυτότητα μας, για να αφεθούμε να παρασυρθούμε από τη δίνη της τεχνολογικής επανάστασης , που υποτίθεται ότι κατευθύνει την εξέλιξη του πεπρωμένου μας και κάνει την αγορά ρυθμιστή των ζωτικών λειτουργιών μας. Αυτή η αλαζονική αξίωση ξύπνησε την επιθυμία να εξυγιάνω τους λογαριασμούς μου με τη μνήμη, αλλά και να τους τακτοποιήσω με τη λήθη», εξομολογείται ο Κουστουρίτσα..

Για τον έτερο Σέρβο καλεσμένο της Έκθεσης Βιβλίου , συγγραφέα και εκδότη, Βλάντισλαβ Μπάγιατς , η λέξη «Balkan» είναι ο συνδυασμός δυο λέξεων .

«Balkan» σημαίνει μέλι και  «kan» είναι  το αίμα στη τούρκικη διάλεκτο.

Το μυθιστόρημά του Μπάγιατσς  «Χαμάμ Βαλκάνια» , που κέρδισε το βραβείο Balkanika το 2008 , έχει σύμβολο  ένα χαμάμ και εστιάζει σε μια δοκιμαζόμενη φιλία κατά την περίοδο της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Ταυτόχρονα, ο Σέρβος συγγραφέας  στοχάζεται και θέτει ερωτήματα πάνω στην έννοια του έθνους ,στην εξουσία της θρησκείας, την καταγωγή και την ταυτότητα που κάποιος επιλέγει ή του επιβάλλεται.

Με συνομιλητή τον Ορχάν Παμούκ , ο Σέρβος συγγραφέας ταυτίζει λογοτεχνικές περιοχές με τη μνήμη και την ιστορία. Ωστόσο παραμένει καχύποπτος με την επίσημη εκδοχή της ιστορίας. «Είναι πολύ εύκολο