ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΠΑΓΙΩΡΓΗΣ

Νοικιασμένες και ξενοίκιαστες συνειδήσεις

Είναι γνωστό ότι στον «Έφηβο» ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι δεν διστάζει να αποκαλέσει τους δικηγόρους «νοικιασμένες συνειδήσεις». Ένας άνθρωπος που έζησε πάντα με χρέη και δανεικά χρήματα ευνόητο ήταν να φοβάται τους δανειστές του, τους δοσατζήδες και φυσικά τους δικηγόρους που έπαιξαν σημαντικό ρόλο και στη δολοφονία του πατέρα του. Γιατί όμως ο δικηγόρος να είναι νοικιασμένη συνείδηση;

Κατήγορος ή υπερασπιστής, ο δικηγόρος έχει μιαν και μόνη έγνοια: πως θα κερδίσει τη δίκη, άρα πως θα εισπράξει την αμοιβή του αδιάφορο αν ψεύδεται με συγκαλυμμένο τρόπο, αν διαστρέφει τα γεγονότα ή – στη χειρότερη περίπτωση – αν κάνει άνω κάτω το δικαστήριο. Επ’ αυτού γνωρίζουμε ότι ο δικηγόρος δεν διώκεται για τα επιχειρήματα που επινοεί κατά τη διάρκεια της δίκης. Το δικαστήριο ασχολείται μόνο με τον κατηγορούμενο, άρα τόσο από τον υπερασπιστή όσο και από τον κατήγορο, τόσο από τους μάρτυρες όσο και από τους συγγενείς το μόνο που εξετάζει είναι η αληθοφάνεια των λόγων.

Παρά το γεγονός λοιπόν ότι υπάρχουν ψευδομάρτυρες, ο δικηγόρος – ως μέγιστος ψευδομάρτυρας ενίοτε – δεν διώκεται από το δικαστήριο. Μάλιστα για να φανεί του λόγου το αληθές, ένας δικηγόρος που έχει αναλάβει την υπεράσπιση του κατηγορουμένου μπορεί κάλλιστα (λόγω χρημάτων πάντα) να μεταπηδήσει στην άλλη πλευρά και να διαπρέψει ως κατήγορος. Κατά μία έννοια δηλαδή όλα τα πρόσωπα της δίκης (δικαστές, εισαγγελείς, δημόσιοι κατήγοροι κτλ) ελέγχονται για το ποιόν της διαγωγής τους, σε αντίθεση με τον εντεταλμένο δικηγόρο ο οποίος δικαιούται να ισχυριστεί οτιδήποτε ενισχύει τη θέση του.

Σύμφωνα με τις αρχές της δίκης, δεν μπορεί να διοριστεί ως δικηγόρος πρόσωπο που έχει καταδικαστεί σε θάνατο, κάθειρξη, φυλάκιση για αδικήματα όπως η κλοπή, η απάτη, η εκβίαση, η πλαστογραφία και η στέρηση των πολιτικών δικαιωμάτων. Αντίθετα σε κάθε αγόρευσή του, ο οιοσδήποτε δικηγόρος έχει το δικαίωμα να επινοεί ψεύδη, να χαρακτηρίζει αρνητικά πράξεις και πρόσωπα, να αλλοιώνει τα δεδομένα της δίκης χωρίς να διώκεται από το δικαστήριο. Όταν για παράδειγμα ένας μαχαιροβγάλτης σκοτώνει μια γριά, ο υπερασπιστής δικηγόρος του δολοφόνου μπορεί κάλλιστα να ισχυριστεί ότι η γριά «έπεσε» πάνω στο μαχαίρι, άρα ότι ο πελάτης του είναι αθώος.

Το συνταρακτικό σε αυτές τις περιπτώσεις είναι ότι το θύμα (όπως ο παπάς που δολοφονήθηκε στην Ηλεία) πεθαίνει πιθανώς δυο φορές: τη μια από τα χέρια του θύτη και την άλλη από τα λόγια του δικηγόρου ο οποίος, με τεχνουργήματα και ευφυείς συχνά υποθέσεις, αργά ή γρήγορα θα βρει τρόπους για να μειωθεί η ποινή του.