Δολιότητα & απατεώνες

Το σίγουρο είναι ότι η εξαπάτηση και η δολιότητα δεν είναι μια σκοτεινή παρένθεση στην ανθρώπινη συμπεριφορά που αφορά μόνο μια προβληματική, απροσάρμοστη μειονότητα. Αντίθετα, αποτελεί βασική έκφανση της κοινωνικής ζωής. Πέραν των απατεώνων του κοινού ποινικού δικαίου, οι δόλιες συμπεριφορές είναι πολύ πιο διαδεδομένες και κοινές από όσο συνειδητοποιούμε: ο γιατρός που συστήνει καισαρική αντί για φυσιολογικό τοκετό, προκειμένου να αποκομίσει μεγαλύτερη αμοιβή, ο οδηγός ταξί που δεν ακολουθεί την πιο σύντομη διαδρομή,

ο δημοσιογράφος που επιλέγει μια ασήμαντη -πλην εντυπωσιακή- λεπτομέρεια για να κεντρίσει την προσοχή, ο ποδοσφαιριστής που προσποιείται ότι χτύπησε για να κερδίσει φάουλ κ.ο.κ.

Σύμφωνα με μελέτες, οι μαιευτήρες που εργάζονται σε περιοχές όπου υπάρχει μείωση γεννητικότητας εφαρμόζουν πιο συχνά την μέθοδο της καισαρικής. Αυτό σημαίνει ότι όταν τα εισοδήματά τους μειώνονται οι γιατροί επιστρατεύουν πιο δαπανηρές μεθόδους για να τα αναπληρώσουν. Δεν είναι συμπτωματικό ότι στην Ελλάδα, εθισμένοι για πολλά χρόνια στο γρήγορο και εύκολο χρήμα, κατέχουμε τα πρωτεία στην Ευρώπη στις γεννήσεις με καισαρική. Το 53% των Ελληνίδων γεννούν με καισαρική τομή, όταν το αντίστοιχο ποσοστό στην Ολλανδία είναι 13%.

Αν νομίζετε ότι αντιγράφουν μόνο οι μαθητές, ξανασκεφτείτε το. Το 1996 οι ΗΠΑ υιοθέτησαν για την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση τα διαγωνίσματα υψηλών απαιτήσεων. Με τη νέα εκπαιδευτική πολιτική, ένα σχολείο του οποίου οι μαθητές εμφάνιζαν χαμηλές επιδόσεις θα έμπαινε σε καθεστώς επιτήρησης και αν δεν παρουσίαζε βελτίωση κινδύνευε ακόμα και με διακοπή λειτουργίας, ενώ το προσωπικό απειλούνταν με μετάθεση ή και απόλυση. Αντιθέτως, αν κάποια σχολεία παρουσίαζαν υψηλές αποδόσεις λάμβαναν μπόνους που σε ορισμένες πολιτείες, όπως την Καλιφόρνια, έφταναν τα 25.000 δολάρια για τους δασκάλους των οποίων οι μαθητές είχαν τις υψηλότερες επιδόσεις. Γρήγορα αποδείχθηκε ότι οι δάσκαλοι ήταν εξαιρετικά ευάλωτοι στους πειρασμούς. Άλλοι για να λάβουν το μπόνους, άλλοι για να κρύψουν την ανεπάρκειά τους και άλλοι για να αποφύγουν τη μετάθεση, παραβίαζαν συστηματικά τους κανόνες, σαν κοινοί απατεώνες. Ορισμένοι δάσκαλοι, έχοντας προμηθευτεί παράνομα αντίγραφο του διαγωνίσματος την προηγούμενη ημέρα, προετοίμαζαν τους μαθητές τους. Άλλοι έδιναν περισσότερο χρόνο στους μαθητές για να συμπληρώσουν το διαγώνισμα. Οι περισσότεροι όμως απλά άλλαζαν τις απαντήσεις των μαθητών συμπληρώνοντας τις σωστές!

Την άνοιξη του 1987 στις ΗΠΑ, εφτά εκατομμύρια παιδιά «εξαφανίστηκαν» στη στιγμή. Τι συνέβη; Απλώς άλλαξε ένας φορολογικός κανονισμός: οι φορολογούμενοι αντί μόνο να αναφέρουν τα ανήλικα παιδιά τους, έπρεπε να καταγράφουν στη φορολογική δήλωσή τους και τον αριθμό μητρώου κοινωνικής ασφάλισης κάθε παιδιού. Έτσι, το 1/10 των ανήλικων εξαρτώμενων μελών στις ΗΠΑ εξαφανίστηκε σε μια νύχτα.

Στην Ελλάδα το Μάρτιο του 2012 «χάθηκαν» περίπου 36.000 ανάπηροι, οι οποίοι δεν εμφανίστηκαν σε απογραφή που πραγματοποιήθηκε προκειμένου να διαπιστωθεί ποιοι πράγματι δικαιούταν τα κοινωνικά επιδόματα και ποιοι εξαπατούσαν την κοινωνία.

Η εξαπάτηση είναι πανταχού παρούσα. Ξεκινά από το πρωί, όταν οι γυναίκες μακιγιάρονται -για να γίνουν πιο όμορφες ή να φαίνονται πιο νέες- και βάζουν αρώματα για να καλύψουν τη δική τους οσμή. Οι άνδρες επίσης βάζουν αποσμητικά, βάφουν τα μαλλιά τους, φοράνε περουκίνι ή απλώνουν τις αραιές τρίχες στα άτριχα σημεία του κεφαλιού τους.

Στον πραγματικό κόσμο όλοι εξαπατούμε και λέμε ψέματα. Χωρίς να το συνειδητοποιούν οι γονείς αναλαμβάνουν από πολύ νωρίς να «εκπαιδεύσουν» τα παιδιά τους στην τεχνική του ψέματος: όταν η γιαγιά ή άλλο πρόσωπο στείλει ένα δώρο στο μικρό εγγονό το οποίο τυχαίνει να μην του αρέσει τότε οι γονείς επεμβαίνουν και επιβάλλουν στο παιδί να μιλήσει με τη γιαγιά στο τηλέφωνο να την ευχαριστήσει και να της πει πόσο πολύ του άρεσε το δώρο. Η άδολη παιδική ειλικρίνεια είναι μη αποδεκτή! Δεν λέμε ψέματα μόνο ο ένας στον άλλον αλλά και στον ίδιο μας τον εαυτό μας. Η αυτοεξαπάτηση θριαμβεύει. Σύμφωνα με μελέτες στις ΗΠΑ σχεδόν το 100% των μαθητών λυκείου εκτιμούν ότι έχουν υψηλότερη από το μέσο όρο ικανότητα να τα πηγαίνουν καλά με άλλους, ενώ το 93% των καθηγητών κολεγίου κατατάσσουν τον εαυτό τους πάνω από τον μέσο όρο στην εργασία τους.

Ο Γιάννης Παπαδογιάννης είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας των βιβλίων : «Το Άδοξο Τέλος – Η μετέωρη πορεία, η συντριβή και η αναγέννηση των Ελληνικών Τραπεζών» (2013), και, «Η Άνοδος και η Πτώση του Homo Economicus – Ο μύθος του ορθολογικού ανθρώπου και η χαοτική πραγματικότητα» (2012), (Αμφότερα, εκδόσεις Παπαδόπουλος).