Από τον νεοφιλελευθερισμό στον «σταλινικό καπιταλισμό». Και μετά τι;

Είναι γνωστό ότι ο Ευάγγελος Βενιζέλος μιλάει πολύ. Ακατάσχετα. Περισσότερο απ’ όσο θα έπρεπε ή απ’ όσο τον παίρνει. Μεταξύ πολλών άλλων, λοιπόν, χθες, είπε κάτι πραγματικό: ότι στην Ελλάδα εφαρμόστηκε ένα «παλαιού τύπου» πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής και οι χώρες που εισέρχονται σε επιτήρηση και «Μνημόνια» εφεξής, (θα) βρίσκονται σε πολύ χειρότερη θέση.
Το γεγονός ότι ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ

παρουσιάζει ως «επιτυχία» ή, τελοσπάντων, ως το μη χείρον βέλτιστον, όλο αυτό που μας συμβαίνει εδώ και τρία χρόνια, είναι δικό του πρόβλημα. Και εξηγεί εν πολλοίς τη συνεχή πολιτική και δημοσκοπική, αποσάρθρωση του ΠΑΣΟΚ.

Σταλινικός καπιταλισμός

Πράγματι, πάντως, το σκληρό και ανάλγητο μοντέλο δημοσιονομικής «εξυγίανσης» και «μεταρρυθμίσεων» της Ελλάδας είναι πια «παλαιού τύπου». Αν και θα περίμενε κανείς, μετά το μελάνι που χύθηκε, το χαρτί που σπαταλήθηκε και τις αναλύσεις για το «λάθος στον πολλαπλασιαστή» του ΔΝΤ, να είναι καλύτερα τα «νέου τύπου» προγράμματα, συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο: η Ευρώπη και, συγκεκριμένα το Βερολίνο, έχουν πλέον περάσει σε ένα νέο επίπεδο: η άκρως συντηρητική προτεσταντική τους αντίληψη καταρρίπτει κάθε ταμπού του τελευταίου αιώνα: ακόμη και το δικαίωμα στην ιδιοκτησία και στην αποταμίευση.

Ήδη, δια χειρός του Επιτρόπου Ανταγωνισμού, Μισέλ Μπαρνιέ, το νέο δόγμα Σόιμπλε «καταθέτες ίσον πιστωτές-επενδυτές» (που θα ισχύσει επισήμως και γενικώς από το 2015, αν όχι νωρίτερα) θα θεσμοποιήσει στην κοινοτική έννομη τάξη το πέρασμα σε ένα άλλο επίπεδο: από τον νεοφιλελευθερισμό που ζήσαμε ως τώρα και μας έφτασε εδώ που μας έφτασε, θα περάσουμε στον «σταλινικό καπιταλισμό». Έναν καπιταλισμό όπου, συντηρητικές κυβερνήσεις, φορώντας τις παρωπίδες των εθνικών συμφερόντων, κηρύττουν πόλεμο στις κοινωνίες, στα στοιχειώδη αγαθά και δικαιώματα της ιδιοκτησίας, της ισότητας, της εργασίας και, εν τέλει, καταργούν τον πυρήνα του ευρωπαϊκού ονείρου: την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση ως πηγή ειρήνης, ευημερίας, δικαιωμάτων, ελευθεριών και οτιδήποτε ευγενούς συμπυκνώθηκε στον δυτικό πολιτισμό από τον Διαφωτισμό ως σήμερα.

Ο νεοφιλελευθερισμός και το δόγμα των «μηδενικών ελλειμμάτων», λοιπόν, περνά σε άλλη φάση:

-Κράτη θα αρπάζουν καταθέσεις πολιτών που τοποθέτησαν τους κόπους μιας ζωής σε λάθος τράπεζα. Σαν να ήταν επενδυτές που αναλάμβαναν το συνακόλουθο ρίσκο της «επένδυσής» τους.

-Η ανάγκη των κρατών (ειδικά των «μνημονιακών») να ισοσκελίσουν τους προϋπολογισμούς τους οδηγούν ήδη σε υπερφορολόγηση μισθών, συντάξεων, λογής λογής εισοδημάτων, αλλά και της ακίνητης περιουσίας. Στην Ισπανία οι εξώσεις έχουν γίνει καθημερινότητα, στην Ελλάδα του Μνημονίου οι κατασχέσεις αυξάνονται, ολοένα και περισσότεροι συνωστίζονται στις σελίδες των μικρών αγγελιών, για να «σκοτώσουν» όσο όσο και όπως όπως την κληρονομιά τους, το πατρικό τους σπίτι, υπό το βάρος των χαρατσιών, των έκτακτων εισφορών, της φορολογίας.

Με άλλα λόγια, λείπουν μόνο τα γκούλαγκ. Στο νέο καθεστώς, το εφαρμοζόμενο, ένας πολίτης μπορεί να τα χάσει όλα –σπίτι, αυτοκίνητο, δουλειά, καταθέσεις- αλλά εξορία δε θα πάει. Το πολύ πολύ να βολευτεί σε ένα από τα πολλά παγκάκια των πόλεων.

Αποδείχθηκε τελικά ότι δεν είναι οι κομμουνιστές που θα έρθουν να πάρουν τα σπίτια των νοικοκυραίων. Το κάνουν ήδη αυτοί, τους οποίους οι νοικοκυραίοι ανέδειξαν νικητές των εκλογών: ο Σαμαράς, ο Κοέλιου, ο Ραχόι και ετοιμάζεται και ο πρόεδρος Αναστασιάδης. Κι ας ήταν κομμουνιστής ο Στάλιν. Τις πρακτικές του εφαρμόζουν οι δεξιοί. Αυτό κι αν πρόκειται για «ιστορικό συμβιβασμό: η Ευρώπη κινείται στον ιδεολογικό άξονα ΤΙΝΑ (There Is No Alternative) της Θάτσερ, με πρακτικές του «πατερούλη».

Η χρεοκοπία των μοντέλων

Κοντολογίς, η συντηρητική Ευρώπη -την ώρα που οι ΗΠΑ συνεχίζουν να κόβουν χρήμα και να χρηματοδοτούν την ανάπτυξη και η Ιαπωνία κάνει επίσης το ίδιο- περνά σε άλλη φάση: ο νεοφιλελευθερισμός χρεοκόπησε, ζήτω ο σταλινικός καπιταλισμός. Πράγματα αδιανόητα γίνονται ήδη πράξη. Το είδαμε στην περίπτωση της Κύπρου. Το βλέπουμε στις διεργασίες των Βρυξελλών, όπου τα σχετικά θα περάσουν σε ευρωπαϊκές οδηγίες για να εγκριθούν αργότερα από Eurogroup, Ecofin και Συμβούλια Κορυφής.
Αν δείχνουν κάτι όλα τα παραπάνω, είναι ότι ο ένας πόλος στην Γηραιά Ήπειρο, έχει βρει την επόμενη στρατηγική. Κι ας χρεοκόπησε η προηγούμενη: ο νεοφιλελευθερισμός.

Βεβαίως, πριν τον νεοφιλελευθερισμό, είχε χρεοκοπήσει και ο κεϋνσιανισμός, αλλά και η σοσιαλδημοκρατία. Οι σοσιαλδημοκράτες, καίτοι πιστώνονται τη δημιουργία του μοναδικού ευρωπαϊκού κοινωνικού κράτους, ήταν εκείνοι που άνοιξαν την κερκόπορτα του νεοφιλελευθερισμού: ο Εργατικός Μπλερ «πάτησε» πάνω στην κληρονομιά της Θάτσερ, ο Σρέντερ ήταν ο πρώτος που «μεταρρύθμισε» το συνταξιοδοτικό αυξάνοντας όρια ηλικίας και μειώνοντας συντάξεις, ο Πρόντι και ο Σημίτης ξεκίνησαν τις «μετοχοποιήσεις» και ιδιωτικοποιήσεις και «ελαστικοποίησαν» την αγορά εργασίας. Την έννοια της «ευελφάλειας» δεν την εισήγαγε ο Φρίντμαν, αλλά οι Σοσιαλδημοκράτες.

Σε κάθε περίπτωση, όλα τα ως τώρα μοντέλα έφτασαν στα όριά τους. Χρεοκόπησαν. Και ούτε η επιστροφή στον παραδοσιακό κεϋνσιανισμό ή στον «τρίτο δρόμο» μπορούν να αποτελούν τις προοδευτικές «ρετσέτες» για έξοδο από την κρίση.
Η Ευρώπη κινείται στην κόψη του ξυραφιού, τίποτα δεν είναι δεδομένο και οι γερμανικές εκλογές του Σεπτεμβρίου φαντάζουν έναν αιώνα μακριά. Οι συντηρητικοί έχουν βρει το δικό τους –εφιαλτικό- «τέταρτο δρόμο». Οι υπόλοιποι;