Οι εχθροί των My Data

H πλατφόρμα My Data είναι ένα καταπληκτικό εργαλείο άμεσης καταγραφής της οικονομικής δραστηριότητας από την φορολογική αρχή. Όσο καλό όμως και αν είναι, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα λειτουργήσει και προς την σωστή κατεύθυνση. Οι λογιστές μεταξύ μας λέμε ότι στην μορφή που επιβάλλονται τα My Data  από την ΑΑΔΕ δεν πρόκειται να λειτουργήσουν ποτέ και θα δημιουργούν συνεχώς περισσότερα προβλήματα από

αυτά που λύνουν. Είμαι απολύτως ειλικρινής όταν λέω ότι δεν έχω γνωρίσει ούτε έναν λογιστή να μην ενστερνίζεται αυτήν την άποψη. Αν υπάρχουν, θα ήθελα πολύ να τους γνωρίσω και να κάνουμε έναν γόνιμο διάλογο, δημόσια ή ιδιωτικά. 

Τι εννοούμε οι λογιστές όταν λέμε ότι τα My Data δεν πρόκειται να λειτουργήσουν; Δεν εννοούμε φυσικά ότι δεν θα γίνονται διαβιβάσεις και δεν θα υπάρχει τεράστιος όγκος πληροφοριών τις οποίες η ΑΑΔΕ θα διαχειρίζεται. Εννοούμε ότι τα δεδομένα αυτά θα διαβιβάζονται με πολύ κόπο και η χρησιμότητά τους θα είναι πολύ μικρότερη από αυτή που προσδοκά η ΑΑΔΕ. Με άλλα λόγια, επιχειρήσεις που ασκούν πολύ σοβαρή φοροδιαφυγή θα μπορούν να είναι αδαμάντινες ως προς την τήρηση των My Data – και η σοβαρή φοροδιαφυγή που διαπράττουν τους δίνει και τους πόρους να το καταφέρουν – ενώ επιχειρήσεις που είναι αδαμάντινες ως προς την φορολογική τους συνέπεια να δυσκολεύονται να τηρούν τις υποχρεώσεις των My Data, ειδικά όταν αυτά θα λειτουργούν στην πλήρη τους μορφή ως ηλεκτρονικά βιβλία.

Ο κίνδυνος τα  My Data να μην λειτουργήσουν όπως πρέπει και για την επιχειρηματική κοινότητα και για την φορολογική αρχή, προκύπτει από τους εχθρούς που έχει αυτό το τόσο φιλόδοξο εγχείρημα. Θα τους παρουσιάσω με σειρά σπουδαιότητας, ξεκινώντας από τους μικρότερους και συνεχίζοντας με τους σπουδαιότερους.

Η άρνηση της αλλαγής

Μια πολύ ανθρώπινη κατάσταση. Όσον αφορά τους λογιστές όμως, έχουμε αποδείξει ότι ως κλάδος είμαστε τις περισσότερες φορές στην αιχμή των εξελίξεων

Η επαναστατική γυμναστική

Έχουμε συνηθίσει σε κάθε αλλαγή να επαναστατούν μέλη μιας συντεχνίας, όχι λόγω της αλλαγής καθαυτής, αλλά χρησιμοποιώντας την ως αφορμή για την προώθηση μιας κομματικής ή πολιτικής ατζέντας. 

Ο φόβος ότι θα μας αντικαταστήσει η Τεχνητή Νοημοσύνη

Όπως κανείς δεν θα προτιμούσε να καταργηθούν τα οικιακά ηλεκτρικά ψυγεία για να έχουν δουλειά οι παραδοσιακοί  παγοπώλες, έτσι δεν είναι δυνατόν να σταματάμε την πρόοδο από τον φόβο μην στερήσει τον βιοπορισμό των λογιστών. Αν θέλουμε να διασφαλίσουμε τα συμφέροντα του κλάδου, πρέπει να είμαστε στην αιχμή των αλλαγών. Προσωπικά πολύ αμφιβάλλω αν ο λογιστής μπορεί να αντικατασταθεί. Αλλά αν μπορεί να αντικατασταθεί, μην έχετε καμία αμφιβολία ότι θα γίνει, οπότε το να κρατάμε αμυντική στάση, δεν είναι προς το συμφέρον κανενός. Ίσα-ίσα, αν είμαστε πρωτοπόροι σε αυτό που θα μας αντικαταστήσει, θα γίνουμε πιο απαραίτητοι σε εργασία πιο εύκολη, άρα και πιο προσοδοφόρα. 

Η μεταρρυθμιστική κόπωση

Όσο πρόθυμος και αν είναι κάποιος να κάνει αλλαγές, όταν αυτές είναι συνεχείς επέρχεται κόπωση τόσο σωματική, όσο και νοητική και ψυχολογική. Τα My Data ανακοινώθηκαν το 2019, ενώ μετρούσαμε ήδη πέντε χρόνια συνεχών αλλαγών στις φορολογικές διαδικασίες. Βέβαια το 2019 όταν οι λογιστές μιλούσαμε για μεταρρυθμιστική κόπωση, ήμασταν μεν ειλικρινείς, ωστόσο δεν μπορούσαμε καν να φανταστούμε τι θα επακολουθούσε από το 2020 και μετά λόγω της πανδημίας και της βίαιης ψηφιοποίησης κάθε διαδικασίας, από την πιο μικρή στην μεγάλη.

Πολύ κακό timing

Τα Μy Data αναμενόταν να εφαρμοστούν τον Ιούλιο του 2020. Τον Μάρτιο του 2020 ξεκίνησαν τα λακοντάουν που για τους λογιστές σήμαινε απότομο πολλαπλασιασμό των δηλωτικών μας υποχρεώσεων σε εντελώς αντίξοες συνθήκες που δυστυχώς διήρκησαν για χρόνια. Στις συνθήκες αυτές το να μελετήσει ο λογιστής τα My Data όπως αρμόζει σε μια τόσο μεγάλη αλλαγή, σήμαινε ότι θα ήταν ανεπαρκής στα μέτρα στήριξης της πανδημίας. Όπως έλεγα τότε σχηματικά: «Αν με την πανδημία έχουμε πόλεμο, όποιος ασχολείται με τα My Data είναι προδότης».

Το κράτος τιμωρός

Στις αντίξοες αυτές συνθήκες, το κράτος δεν συμπαραστάθηκε στις δηλωτικές υποχρεώσεις επιχειρήσεων και ιδιωτών, με τον τρόπο που πράγματι συμπαραστάθηκε στις ταμειακές τους ανάγκες. Συνέχισε λοιπόν να επιβάλλει πρόστιμα για την παραμικρή καθυστέρηση οποιασδήποτε δηλωτικής υποχρέωσης, χωρίς να αναγνωρίσει ότι η πανδημία ήταν συνθήκη ανωτέρας βίας. Μιλώντας για τα My Data, η ΑΑΔΕ απαντά ότι για αυτά ακόμα και τώρα δεν έχει οριστεί κανένα πρόστιμο. Όταν όμως ισχύουν πανάκριβα οριζόντια πρόστιμα με την παραμικρή καθυστέρηση οποιασδήποτε άλλης υποχρέωσης, το ίδιο το κράτος σαμποτάρει την πρόοδο των My Data.

Έλλειψη σωστής ιεράρχησης προτεραιοτήτων

Όταν επιβαρύνεσαι με πρόστιμο 500 ευρώ, επειδή ξεχάστηκε μια δήλωση του ενός ευρώ για μέρα και μάλιστα σε συνθήκες πανδημίας και ενώ όλες οι διαδικασίες έχουν αλλάξει, είναι αδύνατον να ιεραρχήσεις προτεραιότητες. Ακριβώς επειδή τα My Data δεν έχουν πρόστιμα, μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα. Σε κάθε περίπτωση είναι αδύνατον οι λογιστές να αφιερώσουμε τον χρόνο που απαιτείται για να μάθουμε μια καινούρια διαδικασία και τα μαθαίνουμε όλα στην πράξη, χωρίς την δέουσα επιμέλεια και την οργάνωση που αρμόζει σε μια τόσο σπουδαία αλλαγή στην οποία η ίδια η ΑΑΔΕ δίνει τεράστια σημασία.

Ασαφής Νομοθεσία

Τα My Data βασίζονται νομοθετικά στο άρθρο 15Α του νέου κώδικα φορολογικών διαδικασιών Ν. 4987/2022, που αποτελεί πιστή αντιγραφή του άρθρου 15Α του παλιού κώδικα φορολογικών διαδικασιών του 4174/2013. Η διατύπωση του άρθρου 15Α είναι τόσο γενική, που διαβάζοντάς το  κανείς δεν καταλαβαίνει τίποτα για τα My Data, τι είναι και πώς λειτουργούν. Τα My Data βασίζονται στην απόφαση 1138/2020 η οποία ήδη έχει κωδικοποιηθεί 7 φορές, με τις ακόλουθες αποφάσεις: την Α.1227/2020, την Α.1300/2020, την Α.1054/2021, την Α.1156/2021, την Α.1090/2022, την Α.1188/2022 και την Α.1023/2023.

Στην παράγραφο 3 του άρθρου 9 του Κώδικα Φορολογικών Διαδικασιών (Ν.4987/2022) διαβάζουμε το εξής: «Οι ερμηνευτικές εγκύκλιοι δεν είναι δεσμευτικές για τους φορολογούμενους». Τι άραγε σημαίνει αυτό; Ότι η τυποποίηση και οι στήλες δεδομένων παραστατικών που ορίζονται στην απόφαση 1138/2020 για τα My Data, δεν είναι δεσμευτικές για τους φορολογούμενους; 

Χαρακτηριστική είναι η πρώτη Ερώτηση – Απάντηση για τα επιχειρησιακά θέματα των My Data, την οποία και παραθέτω αυτούσια:

Ερώτηση: Πώς αντιμετωπίζονται οι λοιπές επιβαρύνσεις πλην ΦΠΑ στην ψηφιακή πλατφόρμα myDATA;

Απάντηση: Οι επιβαρύνσεις πλην ΦΠΑ (παρακρατούμενοι, λοιποί φόροι, χαρτόσημο, τέλη, κρατήσεις) παρότι δεν αποτελούν υποχρεωτικό περιεχόμενο του τιμολογίου με βάση τις διατάξεις του ν.4308/2014, είναι υποχρεωτική η διαβίβαση τους στη ψηφιακή πλατφόρμα myDATA, σύμφωνα με την Α.1138/2020.

Με άλλα λόγια μια εγκύκλιος που δεν είναι τίποτα άλλο από απόφαση του διοικητή της ΑΑΔΕ και του Υπουργού Οικονομικών αποκτά de facto μεγαλύτερη ισχύ από έναν νόμο που έχει ψηφιστεί στην Ελληνική Βουλή. 

Η διγλωσσία της ΑΑΔΕ

Στα σεμινάρια και τις διάφορες ημερίδες και ενημερώσεις για τα My Data, οι εισηγητές  μας ενημερώνουν ότι πολλά από αυτά που ορίζονται στις αποφάσεις είτε δεν είναι ακόμα έτοιμα είτε η διοίκηση δεν τους δίνει ακόμα σημασία, γνωρίζοντας ότι είναι πολύ πρώιμα. Καθώς όμως αυτά είναι προφορικές και άτυπες ενημερώσεις και όχι επίσημες οδηγίες δημιουργείται τεράστια σύγχυση. Η ΑΑΔΕ χάνει το κύρος της και τα My Data στηρίζονται σε σαθρά θεμέλια. Οι προφορικές και άτυπες λύσεις σε πραγματικά αδιέξοδα, δημιουργούν ένα παρεμπόριο εσωτερικής πληροφόρησης που επιτείνει την ανασφάλεια δικαίου, καθώς ανά πάσα στιγμή υπάρχει η ανησυχία ότι ένας δημόσιος λειτουργός θα δώσει σημασία στις επίσημες οδηγίες που δεν ισχύουν στην πράξη, αδιαφορώντας για τις ανεπίσημες διαβεβαιώσεις για το αντίθετο.

Άσκοπη τυποποίηση

Στα χειρόγραφα βιβλία η τυποποίηση ήταν πολύ ουσιαστική, γιατί δεν υπήρχε άμεση πρόσβαση στις πρωτογενείς εγγραφές. Χωρίς την τυποποίηση στα χειρόγραφα βιβλία θα έπρεπε να υπάρχει πάντα δίπλα μας μια Σαπφώ Νοταρά, να κουβαλάει τα ημερολόγια και τα καθολικά μέχρι να νικηθεί από τα λουμπάγκα της. 

Όταν τα χειρόγραφα βιβλία αντικαταστάθηκαν από τα μηχανογραφημένα, η λογιστική τυποποίηση έγινε πολύ πιο ελεύθερη, ακριβώς γιατί η πρόσβαση στις πρωτογενείς εγγραφές έγινε απλή και άμεση. Αυτό σηματοδότησε η αλλαγή από το Ενιαίο Εθνικό Λογιστικό Σχέδιο, στα Ελληνικά Λογιστικά Πρότυπα, τα οποία είναι πολύ πιο ελεύθερα και μιλούν πλέον όχι για λογιστικά βιβλία, αλλά για λογιστικά αρχεία, καθώς η πρόσβαση σε κάθε αρχείο είναι εύκολη χωρίς κατ’ ανάγκην να βρίσκεται στο ίδιο βιβλίο ή στο ίδιο λογιστικό πρόγραμμα.

Τα My Data κάνουν την επαναστατική κίνηση να είναι άμεσα προσβάσιμα και επαληθεύσιμα, όχι μόνο οι πρωτογενείς λογιστικές εγγραφές αλλά και τα ίδια τα παραστατικά στα οποία βασίζονται. Αυτό θα έπρεπε να σημαίνει πολύ μεγαλύτερη ελευθερία στον τρόπο που καταγράφεται η λογιστική πληροφορία. Αντί γι΄αυτό η ΑΑΔΕ επιμένει σε μια εξαντλητική τυποποίηση χωρίς κανένα νόημα, με αποτέλεσμα η έγνοια να μην είναι η αποτύπωση της σωστής πληροφορίας αλλά η μέθοδος που ακολουθείται. Με τον τρόπο αυτό  η πλατφόρμα My Data αντί να είναι μια βάση πάνω στην οποία να μπορεί να αποτυπωθεί εύκολα κάθε οικονομική δραστηριότητα όσο ευφάνταστη και ιδιόμορφη και να είναι, έχουν γίνει μια προκρούστεια κλίνη, στην οποία χωρούν μόνο όσα προβλέπουν τα My Data ενώ  όλα τα άλλα αποκλείονται.

Συμπερασματικά, μεγαλύτερος εχθρός των My Data είναι η ίδια η ΑΑΔΕ. Τα εισαγάγει με τρόπο που δεν αρμόζει σε μια ευνομούμενη πολιτεία που σέβεται τους πολίτες, αλλά με έναν κουτοπόνηρο τρόπο που στοχεύει στα πιο ταπεινά τους χαρακτηριστικά. Επίσης τα επιβαρύνει με όλη την γραφειοκρατική νοοτροπία, από την οποία δεν έχει ουσιαστικά απαλλαγεί. Και το κρίμα είναι μεγάλο, ειδικά γιατί ως εργαλείο τα My Data είναι εξαιρετικό. Θα μπορούσε να πετύχει ταυτόχρονα τρεις στόχους: Αποδοτικότερους και άμεσους ελέγχους για την φορολογική αρχή, με σημαντική διευκόλυνση της λογιστικής εργασίας και χωρίς να είναι επεμβατική στον τρόπο λειτουργίας των επιχειρήσεων, ίσα – ίσα προσφέροντάς τους και δυνατότητες στον τρόπο διασφάλισης των συναλλαγών.  Η χρήση του όμως είναι λανθασμένη και η ΑΑΔΕ δεν αντιλαμβάνεται ότι αυτό μπορεί να οδηγήσει το εγχείρημα σε αποτυχία. Και ως αποτυχία του εγχειρήματος λογίζεται και τα προβλήματα που δημιουργεί η μετάβαση μέχρις ότου τα My Data εμπεδωθούν. Το να λειτουργήσουν τα My Data σωστά αφού οι λογιστές χάσουμε άσκοπα δέκα χρόνια από την ζωή μας, δεν καθιστά τον σχεδιασμό σωστό. Ο σκοπός δεν αγιάζει τα μέσα.