Ντόναλντ Τράμπ: Aρχισε η μεταστροφή;

Toυ Πολυδεύκη Παπαδόπουλου

H ζυγαριά στις προεκλογικές δημοσκοπήσεις που γίνονται στις ΗΠΑ αρχίζει να γέρνει σε βάρος του Τραμπ. Ο λόγος, όμως, δεν είναι τόσο οι αντιδράσεις της κοινωνίας στις θέσεις του, όσο η σύγκρουσή του με σημαντικά στελέχη του ίδιου του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος που τον επέλεξε, καθώς και οι υπερβολικές προκλήσεις με τις οποίες προσπαθεί πλέον να συγκεντρώνει το ενδιαφέρον των ΜΜΕ,

λόγω έλλειψης επαρκών πόρων για πληρωμένη προβολή της εκστρατείας του.

Η διαφορά υπέρ της Χίλαρι Κλίντον, μετά το συνέδριο των Δημοκρατικών, διευρύνθηκε παροδικά στις 8 μονάδες από περίπου 6 που ήταν πριν, στις περισσότερες δημοσκοπήσεις. Οι αναλυτές, ωστόσο, δεν θεωρούν αυτό το άνοιγμα της ψαλίδας ως μόνιμο, καθώς στο μεταξύ φαίνεται ότι μειώθηκε. Επιπλέον δεν το κρίνουν τόσο ως αποτέλεσμα θετικών στοιχείων για το στρατόπεδο της Κλίντον -π.χ. λόγω του χρίσματος που έλαβε η Κλίντον ή της επίδρασης του προγράμματός της- όσο ως συνέπεια των εσωτερικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει ο αντίπαλός της. Επίσης, αρκετοί ειδικοί σπεύδουν να υπενθυμίσουν ότι, στο παρελθόν, οι δημοσκοπήσεις που γίνονται στις ΗΠΑ τον Ιούλιο, ενόψει των εκλογών του Νοεμβρίου, είχαν αρκετές φορές μικρή σχέση με το τελικό αποτέλεσμα. Πιο ακραία περίπτωση ήταν εκείνη του Μάικλ Δουκάκη, που στην καλοκαιρινή φάση της προεκλογικής περιόδου διέθετε ακόμη διψήφιο προβάδισμα έναντι του Τζορτζ Μπους του πρεσβύτερου, για να χάσει τελικά με διαφορά 8 μονάδων.

Ακόμη, παρά την κάμψη των τελευταίων εβδομάδων, η δημοσκοπική άνοδος του Τραμπ το προηγούμενο διάστημα ήταν φανερή και αξιοσημείωτη. Κι αυτό που βλέπαμε, τουλάχιστον έως πρόσφατα, ήταν τον λαϊκιστή μεγιστάνα να διαψεύδει διαρκώς τις προσδοκίες των αναλυτών για τα όρια της υποστήριξης που απολαμβάνει και για το πολιτικό κόστος των αμέτρητων προκλήσεων του (κατά των Μεξικανών, των Μουσουλμάνων, των γυναικών, των ΝΑΤΟϊκών συμμάχων των ΗΠΑ κ.λπ.). Έτσι, όλο και περισσότεροι σχολιαστές, παρά την απέχθεια που τους προκαλούσε ο Ρεπουμπλικανός υποψήφιος, άρχιζαν πλέον να αντιλαμβάνονται ότι υπάρχει σοβαρή πιθανότητα τον ερχόμενο Ιανουάριο να μετακομίσει στο Λευκό Οίκο.

Η METΑΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΤΑΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΡΑΜΠ

Η εκτίμηση αυτή δεν έχει αλλάξει ριζικά και άλλωστε, όπως προαναφέρεται, οι καλοκαιρινές τάσεις του αμερικανικού εκλογικού σώματος αποδείχθηκαν άλλες φορές ευμετάβλητες. Ωστόσο, τις προηγούμενες ημέρες το κλίμα άρχισε για πρώτη φορά να βαραίνει για τον Τραμπ. Αφορμή στάθηκαν οι φραστικές επιθέσεις του στους μουσουλμάνους γονείς του λοχαγού Χουμαγιούν Χαν, που σκοτώθηκε στο Ιράκ, οι οποίοι είχαν εμφανιστεί και μιλήσει στο συνέδριο των Δημοκρατικών.

Η διαμάχη που άναψε δεν αφορούσε τόσο τις κατηγορίες που αντάλλαξε με την Κλίντον, όσο την αντιπαράθεση που ξεκίνησε με επιφανή στελέχη των Ρεπουμπλικανών, τα οποία είτε τον επέκριναν, είτε πήραν αποστάσεις. Στους πρώτους ανήκει ο Γερουσιαστής και πρώην προεδρικός υποψήφιος Τζον Μακέιν (που δεν θέλει να βλέπει ούτε ζωγραφιστό τον Τραμπ, ύστερα από τις προσβολές για την αιχμαλωσία του στον πόλεμο του Βιετνάμ). Στους δεύτερους μετρά το όνομα του κυβερνήτη του Ν.Τζέρσεϊ Κρις Κρίστι, ο οποίος, αφού απέτυχε να προωθήσει τη δική του υποψηφιότητα στα προκριματικά του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, στην πορεία μετεβλήθη σε υποστηρικτή του Τραμπ, αλλά τώρα διαφοροποιήθηκε για το θέμα των δηλώσεων του για τους γονείς του νεκρού Aμερικανού μουσουλμάνου στρατιώτη.

Στη συνέχεια ήρθε ο Ρίτσαρντ Χάνα, μέλος της Βουλής των Αντιπροσώπων από τη Νέα Υόρκη, να γίνει ο πρώτος Ρεπουμπλικάνος στο Κογκρέσο που δήλωσε δημόσια ότι δεν θα ψηφίσει τον υποψήφιο του κόμματός του αλλά θα υποστηρίξει τη Χίλαρι Κλίντον. Και το επιστέγασμα όλων ήταν οι δηλώσεις του Τραμπ πως δεν έχει ακόμη αποφασίσει αν θα υποστηρίξει για επανεκλογή τον ρεπουμπλικανού προέδρου της Βουλής των Αντιπροσώπων Πολ Ράιν, καθώς και τον Μακέιν. Εν συνεχεία ανασκεύασε και είπε ότι θα το κάνει, αλλά το χάσμα με μερίδα του ρεπουμπλικανικού κατεστημένου διευρύνθηκε.

Η διάσταση αυτή είχε ήδη καταστεί εμφανής και κατά τη διάρκεια του συνεδρίου που του έδωσε το χρίσμα, από το οποίο απείχαν οι αδελφοί Μπους, ο προηγούμενος προεδρικός υποψήφιος του κόμματος Μιτ Ρόμνεϊ, καθώς και ο συνυποψήφιος του, κυβερνήτης του Οχάιο, Τζον Κάσιτς. Ο Τεντ Κρουζ, που ήρθε δεύτερος στα προκριματικά, συμμετείχε στο συνέδριο, για να πει όμως ότι αφήνει ελεύθερους τους εκλέκτορες και υποστηρικτές του να κρίνουν κατά συνείδηση… Επίσης, ορισμένοι από τους επιφανέστερους εκπροσώπους του αμερικανικού κεφαλαίου, όπως οι Γουόρεν Μπάφετ και ο Μάικλ Μπλούμπεργκ, έχουν δηλώσει ότι στηρίζουν Κλίντον.

Ετσι, παρά τις τάσεις συσπείρωσης που εμφανίστηκαν στο συνέδριο των Ρεπουμπλικανών, με τις μεγάλες προσπάθειες του προέδρου της Εθνικής Επιτροπής Ρέινς Πρέιμπους, φαίνεται ότι ένα μέρος των παραγόντων του κόμματος δεν πρόκειται να «υιοθετήσει» τον Τραμπ μέχρι τέλους. Κι αυτό θα συμβεί όχι τόσο για τις ακραίες απόψεις του σε σχέση με την αντιμετώπιση των μεταναστών, των μουσουλμάνων κλπ., όσο για τις «αντισυστημικές» θέσεις του σε οικονομικά θέματα, σε ζητήματα-ταμπού της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ κλπ.

Πάντως ο Τραμπ, αντιλαμβανόμενος τη μεταστροφή ενός ευνοϊκού για τον ίδιο κλίματος πέρασε στην άμυνα, αρχίζοντας να λέει πως «είναι πιθανόν οι εκλογές να στηθούν» και επιδιώκοντας να δημιουργήσει τις ανάλογες εντυπώσεις. Ακόμη, υστερώντας σε πόρους από την Κλίντον για πληρωμένη προβολή της καμπάνιας του από τα ΜΜΕ, προσφεύγει στην τακτική των προσωπικών επιθέσεων προκειμένου να εξασφαλίσει δωρεάν μεντιατική προβολής. Ωστόσο, τα προβλήματα αρχίζουν όταν εξαιτίας της επιθετικής ρητορικής του εκκεντρικού δισεκατομμυριούχου, η δωρεάν προβολή, μετατρέπεται σε δυσφήμιση, ανοίγοντας νέα κι ανεξέλεγκτα πολιτικά μέτωπα.

ΟΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ ΠΟΥ ΠΑΤΑΕΙ Ο ΕΚΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΠΟΛΥΕΚΑΤΟΜΥΡΙΟΥΧΟΣ

Ο Τραμπ, αν τελικά κερδίσει την κούρσα για την προεδρία των Α ΗΠΑ, θα είναι επειδή εκφράζει σε μεγάλο βαθμό, με φτηνό μεν αλλά και επιδέξιο τρόπο, το πνεύμα των καιρών. Οι ΗΠΑ, παρά τη ανάκαμψη της οικονομίας από την κρίση του 2008-9, επιδεικνύουν μεγάλες ανισότητες, χαμηλή πλέον κοινωνική κινητικότητα, θέσεις εργασίας στη βιομηχανία που φεύγουν στο εξωτερικό και μία μεσαία τάξη της οποίας τα πραγματικά εισοδήματα έχουν να αυξηθούν από τις αρχές του ’80. Όλα αυτά είναι πραγματικότητες που αντιμετωπίζονται δύσκολα, αλλά εύκολα γίνονται καύσιμο για τις φωτιές του λαϊκισμού.

Επιπλέον, παρά το γεγονός ότι αν συνέχιζαν οι προ Ομπάμα τάσεις στην απασχόληση, η ανεργία στις ΗΠΑ θα ήταν πάνω από 9% ενώ τώρα βρίσκεται στο 4,6%, το 60% των Αμερικανών πολιτών έχει το αίσθημα ότι οι οικονομικές συνθήκες στη χώρα έχουν χειροτερεύσει. Ακόμη, εκτός από τον απλό κόσμο, υπάρχουν και οικονομικοί παράγοντες οι οποίοι θεωρούν μια ανάπτυξη 2%-2,5% αναιμική, τουλάχιστον για τα αμερικανικά δεδομένα, γιατί για εκείνα της ευρωζώνης θα ήταν ιδιαίτερα ικανοποιητική …Τέλος, η εξέλιξη της παγκοσμιοποίησης πλήττει ούτως ή άλλως τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και στις ΗΠΑ, δημιουργώντας αντικειμενικό πρόβλημα σε ένα τμήμα της οικονομίας και των εργαζομένων.

Ο Τραμπ έχει καταφέρει να κεφαλαιοποιήσει πολιτικά ένα μεγάλο μέρος της κοινωνικής δυσαρέσκειας γύρω από αυτά τα υπαρκτά προβλήματα. Το στοιχείο όμως που στα χέρια του τείνει να μετατρέψει τη χώρα σε πολιτική πυριτιδαποθήκη, είναι ο μεγάλος αριθμός μεταναστών, νόμιμων και παράνομων, που βρίσκονται στις ΗΠΑ. Ο Τραμπ φωνάζει ότι αυτοί φταίνε για την εγκληματικότητα και τον οικονομικό μαρασμό που βιώνει μία σημαντική μερίδα του αμερικανού πληθυσμού. Κι όπως δείχνουν οι αναλύσεις και οι έρευνες, ένα σημαντικό τμήμα της μεσαίας τάξης, αποτελούμενο κυρίως από λευκούς, εργάτες και εργαζόμενους με επισφαλή θέση, που είναι αποξενωμένο από τους πολιτικούς, τους επιχειρηματίες και τα ΜΜΕ και το οποίο απαισιοδοξεί για το μέλλον, γίνεται δεκτικό στο μήνυμά του, αδιαφορώντας για τις απλοϊκές έως ρατσιστικές απόψεις που επιδεικνύει ο αμφιλεγόμενος επιχειρηματίας, Βέβαια, η πραγματικότητα είναι βέβαια διαφορετική, μια και οι μετανάστες αποτελούσαν ανέκαθεν ένα συγκριτικό πλεονέκτημα – οικονομικό και δημογραφικό – των ΗΠΑ.

Αυτό, όμως, που μετρά δεν είναι τόσο η αντικειμενική κατάσταση σε σχέση με το το μεταναστευτικό ή την οικονομία, όσο η υποκειμενική αίσθηση που δημιουργείται.

Η Χίλαρι Κλίντον, πρώην Πρώτη Κυρία της Χώρας, διατελέσασα γερουσιαστής, και υπουργός Εξωτερικών, είναι αντικειμενικά, αλλά κυρίως υποκειμενικά, ένας «συστημικός» παράγων. Και τούτο παρότι έγινε η πρώτη στην αμερικανική ιστορία γυναίκα που θα διεκδικήσει την προεδρία των ΗΠΑ εκ μέρους ενός από τα δύο μεγάλα κόμματα. Έτσι, παρά την καινοτομία ως προς το φύλο της, η Κλίντον, θεωρούμενη από τους περισσότερους μια συστημική υποψήφιος, βρίσκεται σε δυσαρμονία με τα λαϊκά και λαϊκιστικά αισθήματα που προαναφέρθηκαν. Επιπλέον, δεν διαθέτει τέτοια ρητορικά χαρίσματα για να ξεπερνά αυτό το πρόβλημα. Εκείνο, βέβαια, που διαθέτει είναι ότι γίνεται υπέρμαχος των δικαιωμάτων των μειονοτήτων και των μεταναστών, παραμένοντας να υποστηρίζει την ιδέα μίας πολυπολιτισμικής Αμερικής, όπου όλοι είναι καλοδεχούμενοι, αρκεί να υπακούν στο Σύνταγμα και τους νόμους και να είναι διατεθειμένοι να εργαστούν σκληρά.

Θα δούμε αν αυτή παραμένει η επικρατούσα τάση στη χώρα, η οποία σε μεγάλο βαθμό θα καθορίσει και το αποτέλεσμα του Νοεμβρίου.

Στην πρόσφατη πολιτική ιστορία των ΗΠΑ υπάρχουν δύο προηγούμενα που ευνοούν την Κλίντον: Το 1968 και το 1972 οι Αμερικανοί ψήφισαν 2 φορές τον Ρίτσαρντ Νίξον, πρώην αντιπρόεδρο του Αικ Αιζενχάουερ και ηττηθέντα από τον Τζον Κένεντι στις εκλογές του 1960. Όπως έδειξαν οι τότε αναλύσεις, οι ψηφοφόροι δεν τον εμπιστεύονταν, αλλά τον έκριναν ως ικανότερο «για να κάνει τη δουλειά». Τελικά το αισθητήριο τους περί εμπιστοσύνης επιβεβαιώθηκε με το Watergate, αλλά ο Νίξον πρόλαβε να κάνει μιάμιση προεδρική θητεία.

Υπάρχουν όμως και δύο άλλα προηγούμενα, κυρίως του 1980 και μετά και του 1984, που μετρούν υπέρ του Τράμπ. Ήταν τότε που ο Ρόναλντ Ρέιγκαν, ένας άλλος Ρεπουμπλικανός υποψήφιος ο οποίος θεωρούνταν ακραίος και ανεπαρκώς καταρτισμένος για το Οβάλ Γραφείο, είχε θριαμβεύσει στις προεδρικές εκλογές. Υπήρχε όμως μια αξιοσημείωτη διαφορά: Όταν εξελέγη για πρώτη φορά ο Ρέιγκαν, οι μειονότητες αποτελούσαν μόλις το 12% του εκλογικού σώματος των ΗΠΑ και σήμερα, το αντίστοιχο ποσοστό είναι 31%. Πρόκειται για μια μεγάλη δημογραφική αλλαγή.

Σε οποιαδήποτε περίπτωση, η τρίμηνη τελική ευθεία προς την αναμέτρηση της 8ης Νοεμβρίου φαίνεται να επιφυλάσσει εκπλήξεις και ανατροπές, σε μεγάλο βαθμό λόγω της αντι-συμβατικής υποψηφιότητας του Ντόναλντ Τραμπ.