Mια Elpida για τους πρόσφυγες στη Θεσσαλονίκη

Ένα εγκαταλελειμμένο εργοστάσιο στη βιομηχανική ζώνη της Θεσσαλονίκης, λίγο μετά το εργοστάσιο του «Τιτάν», στεγάζει τους τελευταίους μήνες 175 πρόσφυγες από τη Συρία και το Ιράκ. Το Elpida Project, χρηματοδοτείται από ιδιώτες και λειτουργεί υπό την αιγίδα του Υπουργείου Εσωτερικών (Γ.Γ Μεταναστευτικής Πολιτικής) και έχει χαρακτηριστεί χώρος φιλοξενίας για ευαίσθητες πληθυσμιακά ομάδες.

Ο Αμερικανός επιχειρηματίας Amed Khan,

μαζί με το Frank Giustra, τον επικεφαλής του Ιδρύματος Radcliffe στον Καναδά, χρηματοδοτούν αυτό το στεγαστικό project για τους πρόσφυγες δωρίζοντας συνολικά μέχρι στιγμής 600.000 ευρώ. Το project είναι μόνο ένα από αυτά που έχουν οι δύο φιλάνθρωποι επενδυτές και φίλοι στο «βιογραφικό» τους και πλέον ονειρεύονται να δημιουργήσουν και άλλα προσφέροντας βοήθεια στους πρόσφυγες.

Ο Γιάννης Διονυσόπουλος είναι ο μηχανικός του project. Είναι ένα από τα πρώτα χαμογελαστά, νεαρά πρόσωπα που συναντώ φτάνοντας. Αναλαμβάνουν μαζί με το Βαγγέλη Ξαφίνη, ο οποίος είναι ο συντονιστής του camp, να με ξεναγήσουν στις εγκαταστάσεις του παλιού εργοστασίου και στόχος είναι, όπως τονίζει, οι φιλοξενούμενοι πρόσφυγες να φτάσουν τους 650 συνολικά. Αυτό θα συμβεί μόλις ολοκληρωθεί η κατασκευή του ισογείου, βάση των σχεδίων του Γιάννη, που είναι εκεί καθημερινά και επιβλέπει την κατασκευή του νέου χώρου που θα φιλοξενήσει το επόμενο διάστημα τις οικογένειες, αλλά και τις φθορές και τις αλλαγές που χρειάζεται να γίνουν.

Ο Βαγγέλης επισημαίνει πως οι δωρητές «σκέπτονται επιχειρηματικά αλλά τελικά συναισθηματικά! Επιλέξαμε ποιοτικά κ ίσως πιο ακριβά υλικά, αλλά έχουμε ήδη αποσβέσει τα χρήματα που πρόσφεραν».

Ξεκινάμε από την κοινόχρηστη κουζίνα, στην οποία οι μεγαλύτερες γυναίκες ετοιμάζουν πρωινό, παρ’ όλο που το κυρίως φαγητό διανέμεται καθημερινά από catering. Στον φωτεινό διάδρομο ένας παππούς κάνει βόλτα τον εγγονό του. Μας καλεί να πιούμε μαζί τους τσάι, ενώ το μωρό δε σταματά να γελά, λες και καταλαβαίνει όσα του λέω σε ελληνικά και αγγλικά. Παρατηρώ πως έχει υπάρξει ιδιαίτερη πρόβλεψη για τις γυναικείες τουαλέτες, που βρίσκονται στο κέντρο του χώρου και μακριά από τις αντίστοιχες αντρικές. Τέτοια απλά στοιχεία βοηθούν στο γενικότερο αίσθημα ασφάλειας, όπως και η ύπαρξη χώρου συμβουλευτικής από τους ψυχολόγους των Γιατρών του Κόσμου.

Η Αμερικανή Liz Seeman, εξίσου χαμογελαστή και μέλος της συντονιστικής επιτροπής, είναι υπεύθυνη για το κτίριο και τη φιλοξενία των οικογενειών. Κάθε οικογένεια μένει στα τετραγωνικά που της αναλογούν, λαμβάνοντας υπόψην τα μέλη της και τις ανάγκες τους. Επίσης το μπάνιο μοιράζονται αυστηρά δέκα άτομα. . Με οδηγεί σε ένα από τα δωμάτια που καθαρά και τακτοποιημένα, είναι έτοιμα να δεχθούν δύο πολυμελείς οικογένειες που φτάνουν σήμερα. Τα κρεβάτια δεν είναι ακόμη στρωμένα, η κουρτίνα που έχουν συνήθεια να τοποθετούν έξω από την πόρτα για να ορίσουν τον προσωπικό τους χώρο, δεν έχει ακόμη στερεωθεί, τα πιάτα και τα είδη κουζίνας και υγιεινής (δωρεά μεγάλης πολυεθνικής εταιρίας που ευαισθητοποιήθηκε ύστερα από κινήσεις του Κhan) περιμένουν τους νέους… ενοίκους. Το βλέμμα μου… σταματά σε μια παιδική κούνια, που περιμένει να αγκαλιάσει ένα μωράκι, χαρίζοντας του επιτέλους ήρεμο, ανέφελο ύπνο.

Ακολουθεί η “Women Area”. Ο χώρος των γυναικών διαθέτει εκτός χώρο για να συνευρεθούν και να συνομιλήσουν, από ραπτομηχανές για να ράψουν ρούχα μέχρι ηλεκτρονικούς υπολογιστές, χώρο για να παίζουν κοντά τους τα παιδιά, έχει ακόμα και ένα κρεβάτι για να δέχονται οδηγίες οι μέλλουσες μαμάδες για το θηλασμό! Ρωτώ δύσπιστα αν θηλάζουν πιστεύοντας πως οι νέες «συνθήκες ζωής» τους και ο ξεριζωμός δεν τους το επιτρέπουν. Με χαρά μαθαίνω πως ανάμεσα στις οικογένειες που μένουν στο Elpida, δύο μέλλουσες μαμάδες έφεραν στον κόσμο τα βλαστάρια τους και με τη στήριξη των γιατρών τα θηλάζουν.

Ο χώρος των γυναικών είναι τόσο ζεστός και φιλόξενος, που οι άντρες τον «ζήλεψαν» και πρότειναν να φτιάξουν οι ίδιοι κάτι αντίστοιχο. Τον επισκέπτομαι σε ώρες που είναι άδειος: μαξιλάρες σε ένα χαλί στο πάτωμα, εργαλεία για κατασκευές, ένας ξύλινος πάγκος και φλιτζάνια τσαγιού τους περιμένουν. Μπορεί σε κάποιους να μοιάζει… πολυτέλεια η ύπαρξη αυτών των δύο χώρων, αλλά αν σκεφτεί κανείς πως στο Elpida θα μείνουν οι περισσότεροι εκ των προσφύγων για πολύ καιρό και θα… ξεχειμωνιάσουν, θα κατανοήσει γιατί είναι απαραίτητοι αυτοί οι χώροι.

IF

«Απώτερος στόχος», μου λέει ο Βαγγέλης Ξαφίνης, «είναι να μπορούν κάποια στιγμή να διαχειρίζονται μόνοι τους το χώρο». Από την πρώτη στιγμή που έφτασαν εδώ οι πρόσφυγες, το σημαντικό είναι ότι δεν περιμένουν σε μια ουρά για τα πάντα. Και ότι τους δίνουμε το περιθώριο για ορισμένες πρωτοβουλίες». Σκέφτομαι πως κάτι τόσο απλό όπως το να μην περιμένουν στην ουρά, είναι όντως ένας τρόπος να τους βοηθήσεις να νιώσουν ξανά άνθρωποι και… καλοδεχούμενοι σε μια χώρα. Έχουν δικαίωμα στη ζωή, έχουν δικαίωμα να νιώσουν ξανά άνθρωποι.

Ένας από τους άντρες προσφέρθηκε να φτιάξει έναν κήπο μυρωδικών, με τις ταμπελίτσες να παρέχουν πληροφορίες για τα φυτά σε 3 γλώσσες, γίνεται ανακύκλωση και κομποστοποίηση στον κήπο, παντού βλέπεις οδηγίες στη γλώσσα των φιλοξενούμενων. Κάποιοι άλλοι έβαψαν την παιδική χαρά, τις Παρασκευές όσο είναι καλός ο καιρός τα παιδιά με εθελοντές παίζουν παιχνίδια, μπάσκετ, κουκλοθέατρο στην αυλή.

Η Έλενα Μουστάκα, ιδρύτρια της Together for Better Days, μιας ΜΚΟ που ξεκίνησε τη δράση της το 2015 στη Λέσβο και χρηματοδοτείται αποκλειστικά από ιδιωτικές δωρεές, όπως μας λέει, κάνει λόγο για μια υπέροχη συνεργασία με τον Κhan και την ομάδα του. Το χαρακτηρίζει «εναλλακτικό camp» και παθιασμένη με αυτήν την ιδέα τονίζει πως έτσι θα έπρεπε να είναι οι υποδομές υποδοχής των προσφύγων. Γνωρίζει όμως ότι αυτό δεν είναι εφικτό στην παρούσα φάση για αυτό όπως επισημαίνει «είναι σημαντικό να διοχετεύσουμε ιδέες, χρόνο, ενέργεια και πόρους για να φτιάξουμε όσο το δυνατόν πιο ανθρώπινους χώρους υποδοχής».

Οι ένοικοι όμως έχουν και… αρμοδιότητες. Είναι υπεύθυνοι για την καθαριότητα των δωματίων, αλλά και για τους κοινόχρηστους χώρους. «Προβλήματα δεν υπάρχουν; τα έχετε λύσει όλα;» ρωτώ σχεδόν σίγουρη για την αρνητική απάντηση. O Βαγγέλης απαντά χαμογελώντας «Κάποιες φορές μια οικογένεια θυμώνει με μια άλλη γιατί π.χ. δεν καθάρισε τις τουαλέτες ενώ ήταν η σειρά της». Ακόμη ένα αισιόδοξο στοιχείο αν σκεφτεί κανείς τις συγκρούσεις που έχουν ξεσπάσει και τα προβλήματα που προκύπτουν αναπόφευκτα σε άλλους χώρους φιλοξενίας.

Η ERCI (Emergency Response Centre International), ένας ελληνικός μη κερδοσκοπικός οργανισμός, έχει αναλάβει το κομμάτι της εκπαίδευσης και η βάση της είναι ελληνική. Τα παιδιά διδάσκονται ελληνικά, αγγλικά και τη μητρική τους γλώσσα και αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό αν αναλογιστείς πως αρκετά από αυτά ακόμη και στην ηλικία των 6 και δεν έχουν ακόμη πάει σχολείο. Υπάρχουν επίσης ώρες για ενδυνάμωση των νέων (Youth leadership & Empowerment) ενώ οι ΑΡΣΙΣ και Terre des Hommes είναι υπεύθυνες για την ψυχολογική υποστήριξη νηπίων.

Επιστρέφουμε στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο των γυναικών. Μαμάδες και μικρότερα παιδιά κάνουν μάθημα αγγλικών. Τα παιδάκια χαμογελούν και μου ζητούν να τα φωτογραφίσω. Ζητώ την άδεια και η γλύκα τους απλώνεται στο δωμάτιο. Παιδιά που άφησαν τη χώρα τους και ίσως έζησαν από κοντά το θάνατο και την απώλεια, μπορούν να χαμογελούν ξανά. Αυτό μου είναι αρκετό για να πιστέψω πώς μέσα σε αυτό το παλιό εργοστάσιο γεννιέται η Ελπίδα.

Μακάρι αυτή να είναι η πρώτη λέξη που θα μάθουν στα ελληνικά αυτά τα παιδιά…

Ρεπορτάζ –φωτογραφίες Εύα Κουσιοπούλου