H oυγγρική «ραψωδία»

Του Πολυδεύκη Παπαδόπουλου

Αμηχανία δημιουργεί στις Βρυξέλλες, καθώς και άλλες κοινοτικές πρωτεύουσες, το δημοψήφισμα στην Ουγγαρία σχετικά με την αποδοχή ή μη της μετεγκατάστασης των προσφύγων. Το αποτέλεσμά του μπορεί να ανατρέψει πλήρως και οριστικά το σύστημα κατανομής προσφύγων που έχουν αποφασίσει τα κράτη-μέλη

της ΕΕ, μετά από πρόταση της Κομισιόν και το οποίο ήδη εφαρμόζεται περιορισμένα και με πολλά εμπόδια.

Πέραν τούτου, το δημοψήφισμα της Ουγγαρίας μπορεί να οδηγήσει τη χώρα σε ευρύτερη απόκλιση από την ΕΕ και η τάση αυτή να επηρεάσει και τα υπόλοιπα 3 κράτη μέλη του Bίζεγκραν (Πολωνία, Τσεχία, Σλοβακία), τα οποία παρουσιάζουν ορισμένες ομοιότητες.

«Θέλετε η Ευρωπαϊκή Ένωση να θεσπίσει την υποχρεωτική μετεγκατάσταση των μη-ουγγρικής καταγωγής πολιτών στην Ουγγαρία, χωρίς την έγκριση του Κοινοβουλίου της Ουγγαρίας;» είναι το ερώτημα στο οποίο καλούνται να απαντήσουν οι πολίτες της και το οποίο κάθε άλλο παρά ουδέτερο μπορεί να χαρακτηριστεί. Πάντως, όπως δείχνουν οι δημοσκοπήσεις το ΟΧΙ θα επικρατήσει με άνεση και οι Ούγγροι ψηφοφόροι θα έρθουν να επικυρώσουν αυτό που κάνει η κυβέρνησή τους εδώ και ένα χρόνο· δηλαδή να πολεμά με κάθε μέσο το έκτακτο σχήμα μετεγκατάστασης προσφύγων που υιοθέτησε η ΕΕ στη Σύνοδο Κορυφής του περσινού Οκτώβριου, αλλά και να τοποθετεί φράκτες και στρατό στα σύνορα της Ουγγαρίας. Να σημειωθεί ότι οι συμφωνίες σε επίπεδο ΕΕ πρόβλεπαν την μετεγκατάσταση περίπου 1300 προσφύγων στην Ουγγαρία, από τους οποίους δεν έχει πάρει, βέβαια, κανέναν.

Παρ΄ όλα αυτά, η Kομισιόν συνεχίζει τις προσπάθειες για κοινή διαχείριση της προσφυγικής κρίσης, προτείνοντας έναν μόνιμο μηχανισμό ποσοστώσεων στην κατανομή των αιτούντων άσυλο, στο πλαίσιο της αναθεώρησης του Κανονισμού του Δουβλίνου. Σ΄ αυτό το πλαίσιο και σε μια προσπάθεια να σχετικοποιήσει το πολύ πιθανό «OXI» των Ούγγρων, η Επιτροπή φαίνεται να θέτει ως προτεραιότητα τη μη αμφισβήτηση της υπάρχουσας νομοθεσίας. «Τα κράτη-μέλη έχουν τη νομική υποχρέωση της εφαρμογής των αποφάσεων που ελήφθησαν», επανέλαβε ο αρμόδιος Επίτροπος για τα θέματα της Μετανάστευσης, Δημήτρης Αβραμόπουλος, ενώ κύκλοι της Επιτροπής υπογραμμίζουν ότι το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος μπορεί να αφορά μόνο μελλοντική νομοθεσία.

Ωστόσο, το ενδεχόμενο «ΟΧΙ» των Ούγγρων θα αποτελέσει πλήγμα για τη νομιμοποίηση των πολιτικών της ΕΕ, καθώς και για την ενότητα των μελών της. Ο πρόεδρος της Επιτροπής, Ζαν Κλοντ Γιουνκέρ, είχε εκφράσει τις ανησυχίες του για κάτι τέτοιο, προειδοποιώντας ήδη από το καλοκαίρι πως «εάν καθιερωθούν τα δημοψηφίσματα για κάθε απόφαση του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η ευρωπαϊκή νομοθεσία είναι σε κίνδυνο». Και να σημειωθεί ότι το εν λόγω δημοψήφισμα είναι το 3ο που διοργανώνεται μέσα στο χρόνο σε κράτος-μέλος με θέμα τις ευρωπαϊκές πολιτικές. Έχει προηγηθεί αυτό της Βρετανίας, που κατέληξε στο Brexit, αλλά ακόμη ένα στην Ολλανδία, με το οποίο οι πολίτες της απέρριψαν την επικύρωση της εμπορικής συμφωνίας της ΕΕ με την Ουκρανία.

Ποιά Ευρώπη θέλουμε;

Ενδεικτικά για το πώς αντιμετωπίζει η κυβέρνηση του Ορμπαν την κατάσταση στο προσφυγικό, αλλά και τη λειτουργία της ΕΕ, είναι τα όσα έχει αναφέρει ο ίδιος για τη διοργάνωση του δημοψηφίσματος. «Αυτό το δημοψήφισμα αφορά τι είδους Ευρώπη θα έχουμε στο μέλλον. Θέλουμε να επιτραπεί στα θεσμικά όργανα της ΕΕ να σφετεριστούν εξουσίες που δεν τους έχουν δοθεί από τις ιδρυτικές συνθήκες; Δίνοντας στους ανθρώπους φωνή σε ένα τόσο σημαντικό θέμα -το δικαίωμα να αποφασίσουν ποιος μπορεί να ζει στη χώρα του- η Ουγγαρία θέλει να στείλει ένα ισχυρό μήνυμα προς την ΕΕ, το οποίο ελπίζουμε ότι θα βοηθήσει την ΕΕ να διορθώσει την πορεία της» έχει πει σε έναν από τους λόγους του.

«Έχουμε το δικαίωμα να επιλέγουμε με ποιους ζούμε” γράφει ένα από τα συνθήματα της καμπάνιας του “ΟΧΙ”, η οποία μιμείται σε πολλά σημεία εκείνη του Brexit λίγους μήνες νωρίτερα. Τα καραβάνια εισβολέων- προσφύγων που φιγουράραν τότε στις αφίσες του βρετανικού κόμματος της Ανεξαρτησίας εμφανίζονται σήμερα στα πόστερ και τα φυλλάδια υπέρ του ΟΧΙ στην Ουγγαρία, με την πατρωνία του δυνάμεων που στηρίζουν την κυβέρνηση. Ο δε Βίκτορ Όρμπαν, ενώ πριν ένα περίπου χρόνο εθεωρείτο ότι βρισκόταν στο περιθώριο της ευρωπαϊκής πολιτικής, σήμερα έχει γίνει άτυπα ο ηγέτης της ομάδας των χωρών του Βίσεγκραντ, που φιλοδοξεί να αλλάξει την ευρωπαϊκή πολιτική για τη μετανάστευση και όχι μόνον.

Η κατάσταση με τα σύνορα και τους πρόσφυγες στην Ουγγαρία

Οι φράχτες με αγκαθωτό συρματόπλεγμα, οι ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις και μια σειρά από φυλάκια σφραγίζουν από τον περσινό χειμώνα τα σύνορα της Ουγγαρίας με τη Σερβία και την Κροατία, αφήνοντας σε ελάχιστους πρόσφυγές ή μετανάστες τα περιθώρια να τα διαπερνούν χωρίς έλεγχο. Επίσης, από τον Αύγουστο του 2015, η ουγγρική κυβέρνηση έχει χαρακτηρίσει τη Σερβία «ασφαλή τρίτη χώρα», με αποτέλεσμα να απορρίπτει τις αιτήσεις για άσυλο όλων των προσφύγων που εισέρχονταν από εκεί. Από τις περίπου 200.000 αιτήσεις που υποβλήθηκαν μέσα στο 2015 εγκρίθηκαν μόλις οι 264. Ακόμη, από τον περσινό Σεπτέμβριο, η Βουδαπέστη έκανε ένα βήμα παραπάνω, ποινικοποιώντας την παράνομη είσοδο στη χώρα. Το αποτέλεσμα ήταν χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες να συλλαμβάνονται και να οδηγούνται στα δικαστήρια. Σε περίπου 5.000 από αυτούς απαγγέλθηκαν, μάλιστα, κατηγορίες για πρόκληση ζημιών στους συνοριακούς φράχτες…

Και καθώς η μεν επαναπροώθηση στις γειτονικές χώρες δεν είναι δυνατή, η δε Ουγγαρία δεν διαθέτει κέντρα υποδοχής παρά μόνο κέντρα κράτησης, πολλοί πρόσφυγες και ασφαλώς και μετανάστες καταλήγουν αναγκαστικά στους δρόμους, αντιμέτωποι με το αδίκημα ότι δεν έχουν νόμιμη στέγη.

Όλα αυτά οδήγησαν πριν μερικές εβδομάδες τον Υπουργό Εξωτερικών του Λουξεμβούργου, Γιαν Ασελμπορν, να ζητήσει την αποπομπή της Ουγγαρίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Επίσης, η Διεθνής Αμνηστία έχει καταγγείλει επανειλημμένα τη χρήση «πλαστικών σφαιρών, δακρυγόνων και βομβίδων κρότου λάμψης» από τις συνοριακές φρουρές της χώρας. «Η Ουγγαρία μεταμορφώνεται ουσιαστικά σε μια ελεύθερη ζώνη από πρόσφυγες με εξόφθαλμες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των διεθνών της υποχρεώσεων» έχει δηλώσει ο υπεύθυνος της Διεθνούς Αμνηστίας για την ΚΑ Ευρώπη, Τζον Νταλχούισεν.

Το δημοψήφισμα και η «πολιτισμική αντεπανάσταση»

Στις 24 Φεβρουαρίου, ο Όρμπαν ανήγγειλε ότι η κυβέρνησή του θα διεξήγαγε Το δημοψήφισμα για το αν οι Ούγγροι θα αποδεχθούν ή όχι το ευρωπαϊκό σχέδιο μετεγκατάστασης των προσφύγων αναγγέλθηκε από τον Ορμπαν στις 24 του περασμένου Φερβουαρίου. Η πρόταση εγκρίθηκε σχεδόν αμέσως τόσο από το Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας όσο και από το κοινοβούλιο της, με τις ψήφους του κυβερνώντος κόμματος Φιντέζ, του ακροδεξιού Τζόμπικ και βουλευτών των Χριστιανοδημοκρατών που συνεργάζονται με την πλειοψηφία.

Όπως προαναφέρεται, το ερώτημα του δημοψηφίσματος είναι εντελώς προσαρμοσμένο στις επιλογές της κυβέρνησης, καθώς ενδεχόμενη θετική απάντηση θα συνεπαγόταν τη defacto κατάργηση της ουγγρικής εθνικής κυριαρχίας. ΄Eτσι, όλες οι δημοσκοπήσεις έδειξαν μεγάλο προβάδισμα στο «ΟΧΙ», που ξεκίνησε από 62%, εκτοξεύτηκε στο 85% και αργότερα σταθεροποιήθηκε στο επίπεδο του 75%. Όμως, το στοίχημα για τον Όρμπαν είναι να κινητοποιήσει τα 8 εκατομμύρια Ούγγρων ψηφοφόρων για να ψηφίσουν, καθώς το δημοψήφισμα θα κριθεί άκυρο αν η συμμετοχή δεν ξεπεράσει το 50%. Ετσι, το μποϋκοτάζ αποτελεί, ουσιαστικά, το μόνο χαρτί που έχει στα χέρια της η κατακερματισμένη Κεντροαριστερή αντιπολίτευση και τα κοινωνικά κινήματα που αντιτίθενται στην πολιτική Όρμπαν. Ωστόσο, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πρόθεση συμμετοχής 55%-60%.

Ορισμένοι αναλυτές επισημαίνουν, πάντως, ότι για τον Όρμπαν, η αντιμεταναστευτική πολιτική είναι περισσότερο ένα μέσο παρά ο σκοπός. «Περιμένουμε το τέλος μιας εποχής, μιας ολόκληρης αντίληψης και ιδεολογίας. Θα μπορούσαμε να την πούμε εποχή της ‘φιλελεύθερης σύγχυσης’. Είναι αυτή η εποχή που φτάνει στο τέλος της», τόνιζε πέρυσι σε ομιλία του. Και φέτος, πριν λίγες εβδομάδες, συναντώντας στην Πολωνία τον ηγέτη της πολωνικής Δεξιάς Γιάροσλαβ Κατσίνσκι, ξεδίπλωσε ακόμη περισσότερο το όραμά του για την αναγέννηση της Γηραιάς Ηπείρου και πως την εννοεί. «Είμαστε ένα ιστορικό πολιτισμικό κίνημα και σήμερα υπάρχουν πραγματικά οι δυνατότητες για μια πολιτισμική αντεπανάσταση» δήλωνε στη Βαρσοβία, σε έναν συνομιλητή και σε ακροατήριο που βρίσκονται πολύ κοντά στις θέσεις του.