Το όνειρο του Μπόρις Τζόνσον

O Μπόρις Τζόνσον απασχόλησε ιδιαίτερα τον ευρωπαϊκό τύπο με σχόλια κυρίως αρνητικά για την τοποθέτησή του ως υπουργού Εξωτερικών της κυβέρνησης της νέας πρωθυπουργού της Μ.Βρετανίας Τερέζας Μέι. Ακόμη και ως γραφική φιγούρα τον παρουσίασαν πολλά βρετανικά μέσα ενημέρωσης. Eντύπωση, λοιπόν, μου προξένησε η βρετανίδα φίλη της Ελλάδας συγγραφέας Βικτόρια Χίσλοπ σε μια συνέντευξή της στο ΒΗΜΑgasino με τίτλο : «Έκλαψα με το Brexit» με την ακόλουθη επισήμανση: «Η Τερέζα Μέι, μια γυναίκα υψηλής ευφυίας

έχει ήδη προβεί σε έξυπνες και εμπνευσμένες κινήσεις με το να διορίσει σε θέσεις μεγάλης ισχύος ανθρώπους που ήταν υπέρ του Brexit, όπως τον Μπόρις Τζόνσον». Τα λόγια αυτά με παρέπεμψαν αυτόματα στον Τζόνσον, που γνώρισα ως κλασικό φιλόλογο από το βιβλίο του «Το όνειρο της Ρώμης».

Ο Μπόρις Τζόνσον τέως δήμαρχος Λονδίνου, εκτός από πολιτικός είναι συγγραφέας, δημοσιογράφος και κυρίως βαθύς γνώστης της κλασικής αρχαιότητας με σπουδές στην Οξφόρδη. Χαρακτηριστικός είναι ο τρόπος μελέτης της σημερινής πολιτικής, που επιχειρεί, με βάση τη μελέτη της Αρχαίας Ρώμης. Καρπός αυτής της μελέτης είναι και το παραπάνω βιβλίο από το οποίο αξίζει να αναφέρουμε ορισμένα ενδεικτικά αποσπάσματα. Και πριν παρακολουθήσουμε τον ρωμαϊκό κόσμο του συγγραφέα, ας θυμηθούμε τα λόγια του καθηγητή Lucianο Canfora ότι η ιστορία είναι ένας τρόπος για να δεις την προοπτική του παρόντος. Παράδειγμα, ο Αυγουστίνος, ο οποίος έχοντας καταλάβει ότι κατέρρεε η προϋπάρχουσα τάξη στη Ρώμη έγραψε το De Civitate Dei, ένα βιβλίο που στρεφόταν στο μέλλον με το μοναδικό εποικοδομητικό τρόπο : διατρέχοντας το παρελθόν, την τρομερή δηλαδή θριαμβευτική πορεία της αυτοκρατορικής Ρώμης. Στο ίδιο ακριβώς πνεύμα κινείται ο Τζόνσον όταν γράφει : «από πολλές απόψεις η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να θεωρηθεί ως η κληρονόμος της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας , μια προσπάθεια να ενοποιηθεί αυτή η τεράστια , ανόμοια και ετερόκλητη ήπειρος με τον τρόπο που το έκαναν οι Ρωμαίοι, να δημιουργηθεί μια ενιαία αγορά , ένα ενιαίο νόμισμα , μια πολιτική ένωση» . Η διαφορά, φυσικά, -σημειώνει ο Τζόνσον – είναι ότι αυτή τη φορά δεν γίνεται με βία και αιματοχυσία , αλλά με το φιλικό δέλεαρ της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Το πρόβλημα είναι ότι αυτό το σχέδιο , που είναι τόσο μεγάλο και από πολλές απόψεις τόσο ευγενές, δεν είναι πάντα δημοφιλές . Δεν είναι δημοκρατικό. Φαίνεται πως προκαλεί αισθήματα εθνικής αγανάκτησης ακόμα και στους Γάλλους και στους Ολλανδούς , ιδρυτικά μέλη της Ε.Ε., που απέρριψαν το 2005 το προτεινόμενο ευρωπαϊκό σύνταγμα.

Στον πρόλογο του βιβλίου του αναρωτιέται ο συγγραφέας σε ποιο βαθμό υπήρχε ρωμαιοσκεπτικισμός στη ρωμαϊκή Ευρώπη , όπως ακριβώς υπάρχει ευρωσκεπτικισμός στη σύγχρονη Ευρωπαϊκή Ένωση. Αναρωτιέται πώς οι Ρωμαίοι έκαναν τον κόσμο να μοιραστεί μια κοινή ευρωπαϊκή ταυτότητα , όταν εμείς βλέπουμε πόσο δύσκολο είναι να επιτευχθεί σήμερα κάτι τέτοιο. Έτσι, το βιβλίο αυτό είναι μια απόπειρα να εξηγήσουμε το πώς πέτυχαν οι Ρωμαίοι να εφαρμόσουν το καταπληκτικό αυτό τέχνασμα. Ο συγγραφέας , ως λόγιος κλασικιστής αποδεικνύει ότι δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος μελέτης της σημερινής πολιτικής από την μελέτη της Ρώμης και δεν είναι τυχαίο ότι η σύγκριση παρελθόντος και παρόντος είναι αρκετά διαδεδομένη ειδικά στις Ηνωμένες Πολιτείες μεταξύ της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και της Αμερικανικής.

Στο βιβλίο του ο Τζόνσον δεν παραλείπει να αναφερθεί στην αρχαία Ελλάδα αφιερώνοντας ένα κεφάλαιο με τίτλο : « Η κληρονομιά της Ελλάδας». Οι Ρωμαίοι είχαν απόλυτη συνείδηση των οφειλών τους στους Έλληνες, γράφει, αναφέροντας τους χαρακτηριστικούς στίχους του Λατίνου ποιητή Ορατίου : « Η υπόδουλη Ελλάδα κατέκτησε τον άξεστο κατακτητή της και εισήγαγε τις Τέχνες στο αγροίκο Λάτιο». Οι Ρωμαίοι ήταν στρατιωτικά κυρίαρχοι , όμως οι Έλληνες ήταν αυτοί που κυριαρχούσαν στον πολιτισμό και το πνεύμα. Οι Ρωμαίοι – συνεχίζει ο συγγραφέας – ακολούθησαν το ρεύμα όταν κατέκτησαν την Ελλάδα. Έφτασαν σε έναν κόσμο ήδη εξελιγμένο πολιτικά, με υψηλή παιδεία, αστικοποιημένο. Πήραν τους ελληνικούς θεσμούς , τους έφεραν στα μέτρα τους, τους υιοθέτησαν και τους διέδωσαν στην δυτική Ευρώπη. Αυτό ήταν το δυσκολότερο απ’ όλα. Γιατί στη δυτική Ευρώπη βρήκαν ανθρώπους που δεν είχαν ζήσει ποτέ σε πόλη, δεν είχαν ιδέα περί λουτρών και καμία γνώση και κανένα ενδιαφέρον για τις φιλοσοφικές έννοιες. Ήταν οι προϋπάρχουσες φυλές της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ισπανίας , της Πορτογαλίας, του Βελγίου, της Αυστρίας, της Ουγγαρίας, της Τσεχίας και άλλων μελών της σημερινής Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με τα κριτήρια του ελληνορωμαϊκού πολιτισμού ήταν εντελώς βάρβαροι. Και συνεχίζει ο ίδιος με εντυπωσιακή , θα έλεγα, αντικειμενικότητα : « Όταν ο Αύγουστος εξηγεί για ποιο λόγο δεν θα μπει στον κόπο να κατακτήσει τη Βρετανία , λέει ότι η χώρα αυτή το μόνο που έχει να προσφέρει είναι σκυλιά , και δεν αξίζει καν το κόστος συντήρησης μιας φρουράς!»

O Τζόνσον αναδεικνύει με το βιβλίο του αυτό τη σημασία του ελληνορωμαϊκού πολιτισμού για όλη την Ευρώπη . Μήπως οι σκέψεις και οι προβληματισμοί του οδηγούν σε μια Ευρώπη «ορθολογική και ανθρωπιστική» που όλοι οι λαοί επιθυμούν και που δυστυχώς σήμερα βρίσκεται τόσο μακριά από τις αξίες και τα ιδεώδη της κλασικής αρχαιότητας ; Μήπως « Το όνειρο της Ρώμης» του Τζόνσον δεν μπορεί πια να γίνει «Όνειρο της Ευρώπης»;