Κριτική – Το αγαπημένο μας “σπορ”!

Εδώ και καιρό μου είναι πολύ δύσκολο να αντισταθώ στο θέμα της κριτικής (ανάλυσης), και αυτό το συναίσθημα γίνεται ολοένα εντονότερο, καθώς διανύουμε έντονες καταστάσεις ως χώρα αλλά και ως άνθρωποι. Λίγο οι εκλογές, λίγο τα σχόλια για την Eurovision να έχουν κατακλύσει τα social media, λίγο ο σχολιασμός-κριτική σε άρθρα και στάτους, πώς θα μπορούσαν να με σταματήσουν από το να αναλύσω την τάση προς

Θυμάμαι στα Πανεπιστήμια και στα Κολλέγια που σπούδασα (ναι, σε αυτά που τώρα αναγνωρίζονται…) η κριτική ανάλυση των θεμάτων, εργασιών και ιδεών αποτελούσε επιτακτική ανάγκη για να μπορέσουμε να θεωρηθούμε ικανοί να συνεχίσουμε τις σπουδές μας. Εργασία χωρίς κριτική ανάλυση δεν μπορούσε να σταθεί και οι καθηγητές τόνιζαν πάντα την αξία τους. Το θεωρούσαμε ιδιαίτερα δύσκολο, μέχρι που βρέθηκα στο εξωτερικό για μεταπτυχιακό, και ακούστηκε σε πηγαδάκια ότι οι Έλληνες έχουν πολύ καλύτερη κριτική ανάλυση από τους υπολοίπους. Ακαδημαϊκά ο συγκεκριμένος σχολιασμός ακούστηκε σε όλους ιδανικός και ότι τα καταφέρνουμε μια χαρά. Φυλετικά σχολιάστηκε από τους ίδιους τους παρευρισκόμενους Έλληνες φοιτητές, ως μία από τις καλύτερες ικανότητες του Έλληνα.

Όχι, δεν έχω σκοπό να κριτικάρω την τάση μας να κριτικάρουμε ό,τι υπάρχει, ή συμβαίνει τριγύρω μας. Αυτό, άλλωστε, το αφήνω στους αναγνώστες, όπου τους δίνεται κάθε δικαίωμα να σχολιάσουν ό,τι διαβάζουν, καθώς εγώ τους δίνω το δικαίωμα, αφού “εκτίθεμαι”. Σκοπός μου είναι να εξηγήσω (επιστημονικά) γιατί μπαίνουμε σε αυτήν την διαδικασία.

Αρχικά, λοιπόν, κριτικάρουμε γιατί με αυτό τον τρόπο δημιουργούμε κοινωνικές σχέσεις-δεσμούς. Πάντα υπάρχει ένα κοινό παράπονο-πρόβλημα, το οποίο “ενώνει” τους πολίτες (και είναι πολύ εμφανές αυτήν την προεκλογική περίοδο). Επιπλέον, ας μην αγνοήσουμε το γεγονός, ότι ο άνθρωπος που “ξέρει” να κριτικάρει είθισται να θεωρείται εξυπνότερος. Αυτό, άλλωστε, συνδέεται και με το παραπάνω προσωπικό παράδειγμα σε ακαδημαϊκά δεδομένα πάντα. Και τέλος, δεν μπορούμε να αποφύγουμε την κριτική γιατί απλά την βιώνουμε καθημερινά, μέσα από τις ειδήσεις, τα άρθρα, και τα social media. Πολλές φορές, μπορεί να αναλυθεί ένα γεγονός για ολόκληρες εβδομάδες, με αποτέλεσμα να μπαίνουμε και εμείς στην διαδικασία να το κριτικάρουμε.

Χρειάζεται προσπάθεια για να ενεργοποιηθούν νέα κυκλώματα του εγκεφάλου μας, αλλά ενεργοποιώντας το ίδιο κύκλωμα συνέχεια προκαλείται η εύκολη ενεργοποίησή του. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τόσοι πολλοί άνθρωποι πέφτουν στη συνήθεια της επανάληψης ίδιων κριτικών απόψεων (ή επικρίσεων αν θέλετε), ενώ αγνοούν σημαντικά στοιχεία του γεγονότος. Αν σκεφτόμαστε έτσι, τότε μπορούμε να καταλήξουμε να αισθανόμαστε άσχημα, χωρίς να έχουμε συνειδητοποιήσει ότι εμείς το έχουμε προκαλέσει στον εαυτό μας.

Παρόλα αυτά, θεωρώ ότι μπορούμε όλοι να καταφέρουμε να “κάνουμε ένα διάλειμμα” από την κριτική. Δεν λέω ότι ξαφνικά μπορεί να τα δούμε όλα θετικά και ωραία, αλλά νομίζω ότι οι νέες παρατηρήσεις μπορούν να μας προσφέρουν κάτι καινούργιο, αν δεν είμαστε επικεντρωμένοι στις παλιές συνηθισμένες γκρίνιες. Βέβαια δεν είναι εύκολο, καθώς ο εγκέφαλός μας εξαρτάται από το νευρικό μας σύστημα που είναι συνδεδεμένο με την επιβίωσή μας, και η αλλαγή των συνηθειών μπορεί να θεωρηθεί επικίνδυνη.

Πώς μπορούμε, όμως, να “αποσυνδεθούμε” για λίγο από αυτήν την εσωτερική πίεση που λέγεται κριτική; Αρχικά θα αισθανθείται ότι κάτι άσχημο συμβαίνει μέσα σας. Μπορεί να θέλετε να κριτικάρετε τον τύπο που γράφει το παρόν άρθρο (βλέπε παραπάνω), απλά για να νιώσετε ότι είστε καλύτεροι του. Αλλά αν έχετε το θάρρος να “ζήσετε” με αυτό το βάρος, τότε σύντομα θα αρχίσετε να συνειδητοποιείτε ότι πολλές από τις αδυναμίες σας, δημιουργήθηκαν από το δικό σας μυαλό. Θετικότερες πληροφορίες θα μπουν μέσα σας, όταν αποφασίσετε να μην βγάλετε “κακία” προς τα έξω.

Μπορείτε, φυσικά, να επικρίνετε ή να κριτικάρετε όταν υπάρχει πραγματική ανάγκη, αλλά ήδη θα γνωρίζετε πώς μπορείτε να το διαχειριστείτε. Και αν το αφήσετε να συμβεί, τότε θα καταλάβετε ότι όλη αυτή η κριτική δεν σας βοηθά πουθενά.