Γράμμα από το Βερολίνο #2

Πριν από ένα χρόνο, τέτοιες μέρες, κατέγραφα στο πρώτο «γράμμα από το Βερολίνο» τις προθέσεις και τα σχέδια της κυβέρνησης Μέρκελ για το 2012 – ένα χρόνο που προβλεπόταν (και αποδείχθηκε) καθοριστικός για την Ελλάδα. Επέστρεψα εκεί με απόσταση 12 μηνών. Βρήκα και πάλι το Βερολίνο στολισμένο και κατάφωτο για τα Χριστούγεννα, αλλά διαπίστωσα ότι πολλά έχουν αλλάξει…

Πέρυσι,

είχα συνοψίσει σε τρεις φράσεις αυτούς που θεώρησα τότε “κεντρικούς στόχους” της κυβέρνησης Μέρκελ:

-Να μην εξαπλωθεί η κρίση από την Ελλάδα σε άλλες χώρες και τράπεζες

-Να προχωρήσουμε σε Ένωση Σταθερότητας (όπως την αποκαλούν)

-Να προχωρήσουμε σε πολιτική ενοποίηση.

Ας τα πάρουμε με τη σειρά. Ο πρώτος στόχος επετεύχθη μόνο εν μέρει και μόλις πριν από μερικές ημέρες. Η Γερμανία στην αρχή δεν ήθελε να καταλάβει. Μετά κατάλαβε, αλλά καθυστέρησε να κινηθεί. Και μετά καθυστέρησε ακόμη περισσότερο, επειδή η Αγκελα Μέρκελ είχε μπροστά της εκλογές – όχι το 2012, αλλά τον Σεπτέμβριο του 2013. Τελικά, φαίνεται ότι κατάφερε να πείσει τους Ευρωπαίους και το ΔΝΤ για μία λύση “κομμένη και ραμμένη” στα μέτρα της, αλλά όχι να φρενάρει την κρίση στο βαθμό που θα έπρεπε. Η Ελλάδα σταθεροποιήθηκε – τουλάχιστον για την ώρα – αλλά η Ισπανία κλυδωνίζεται εδώ και μήνες, ενώ η Κύπρος έγινε ο νέος κρίκος της αλυσίδας των “υπό διάσωση” χωρών της ευρωζώνης.

Το Βερολίνο έριξε τον Δεκέμβριο του 2011 στο τραπέζι τον όρο “Ενωση Σταθερότητας”(Stability Union) και είχε στα σκαριά ένα μεγαλεπήβολο σχέδιο. Στην πραγματικότητα, να επιβάλει τις απόψεις της για μία σειρά ασφαλιστικών δικλείδων και στενή παρακολούθησε σε κρατικούς Προϋπολογισμούς και Τράπεζες, ώστε να μην επαναληφθεί στο μέλλον το φαινόμενο της αύξησης των ελλειμμάτων και του δημοσίου χρέους των χωρών της ευρωζώνης. Από όλα αυτά, η Μέρκελ κράτησε, τελικά, μόνο το σχέδιο για “Τραπεζική Ένωση” και το έφερε προς συζήτηση στη Σύνοδο Κορυφής της 13ης Δεκεμβρίου. Είναι προφανές ότι το σχέδιο δεν έπεισε τους Ευρωπαίους, ενώ ακόμη και στο σκέλος της τραπεζικής εποπτείας από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα πηγαίνει πίσω χρονικά. Η Γαλλία ήθελε να ενταχθούν όλες οι τράπεζες ανεξαιρέτως, η Γερμανία ήθελε να ενταχθούν μόνο οι μεγάλες και το πιθανότερο είναι να πάρει αρκετό χρόνο μέχρι να τα βρουν…

Το όραμα της πολιτικής ενοποίησης έμεινε για μία ακόμη χρονιά στο “ράφι”, αλλά δεν πέθανε. Στην πραγματικότητα παραμένει απολύτως “ζωντανό” – μόνο που η προώθησή του γίνεται όλο και πιο φανερό, ότι προϋποθέτει γενναίες παραχωρήσεις από μέρους του Βερολίνου. Εδώ και δύο μήνες περίπου, οι Σοσιαλδημοκράτες προσπαθούν να πιέσουν τη Μέρκελ “να βγει και να πει την αλήθεια στους Γερμανούς, ότι πρέπει να πληρώσουν για να διασφαλιστεί το μέλλον της ευρωζώνης”. Υποννοούν πολύ περισσότερα. Για παράδειγμα, ότι η μετάβαση σε ένα μοντέλο “κοινού χρέους” και “ευρω-ομολόγων” δε μπορεί παρά να τεθεί ως ζητούμενο στην πορεία. Μόνο που η Καγκελάριος δεν θέλει ούτε να τα ακούσει αυτά - προεκλογικά. Έθεσα, σε όσους Γερμανούς κυβερνητικούς αξιωματούχους συνάντησα το ίδιο ερώτημα: δηλαδή, το σχέδιο της ευρωπαϊκής πολιτικής ενοποίησης (με εκλογή Προέδρου ή και υπουργού Οικονομικών της Ευρωζώνης) πάει περίπατο; Όλοι μου απάντησαν κατηγορηματικά: “Όχι!”

Αλλά και όλοι ανεξαιρέτως, παραδέχθηκαν ότι το σχέδιο δεν βρίσκεται αυτή τη στιγμή στο τραπέζι, γιατί “δεν πουλά” στη Γερμανία, ενόψει των εκλογών τον Οκτώβριο του 2013. Αργότερα, το ξαναβλέπουμε…

Υπάρχει και η Ελλάδα. Αυτή, ευτυχώς, έπαψε να είναι ΤΟ θέμα στην προεκλογική μάχη μεταξύ των κομμάτων. Ουσιαστικά, έχοντας καταγράψει προσεκτικά τις απόψεις των βουλευτών σε δύο από τις σημαντικότερες επιτροπές του Γερμανικού Κοινοβουλίου (Οικονομικών και Ευρωπαϊκών Υποθέσεων), έφυγα από το Βερολίνο με τρεις “βεβαιότητες” και τις μοιράζομαι μαζί σας:

Οι Χριστιανοδημοκράτες και οι Σοσιαλδημοκράτες συμπλέουν, πλέον, στο θέμα της Ελλάδας. Είναι τόσο αποκαλυπτική η ταύτιση μεταξύ τους, στη βασική θέση πως “η Ελλάδα πρέπει να παραμείνει στο ευρώ” και στην εκτίμηση ότι “η Ελλάδα έχει αλλάξει στάση και παρουσιάζει δείγματα σημαντικών μεταρρυθμίσεων”, ώστε τουλάχιστον τρεις φορές οι βουλευτές της Μέρκελ και του Στάινμπρουκ αισθάνθηκαν την ανάγκη να επισημάνουν σε συναντήσεις μας, ότι…δεν ανήκουν στο ίδιο κόμμα!Χριστιανοδημοκράτες, Σοσιαλδημοκράτες, Φιλελεύθεροι και Πράσινοι – με μία φωνή και χωρίς καμία εξαίρεση – δηλώνουν ευθέως ότι απαιτούν από την Ελλάδα να υλοποιήσει τις διαρθρωτικές αλλαγές, που προβλέπονται με βάση το νέο πρόγραμμα. Αυτή η διευκρίνιση έχει μεγάλη αξία, τουλάχιστον για εμένα, γιατί επέστρεψα στην Αθήνα με την πεποίθηση ότι στο συγκεκριμένο ζήτημα “μας έχουν καταλάβει” (και δεν εννοώ εμάς τους πολίτες, αλλά τα κόμματα και τους πολιτικούς μας, που αιωνίως δηλώνουν “μεταρρυθμιστές”, αλλά ελάχιστα πράττουν όταν έρθει η ώρα των μεταρρυθμίσεων). Και όταν ρώτησα ένα δημοσιογράφο της αριστερής εφημερίδας Tageszeitung, πώς βλέπουν οι “αριστεροί Γερμανοί” το θέμα των μεταρρυθμίσεων στην Ελλάδα, μου δήλωσε ότι οι πάντες συμφωνούν σε αυτό το σημείο, ότι πρέπει να προχωρήσουμε. Να ξεμπερδεύουμε, λοιπόν, με τους μύθους. Οι διαρθρωτικές αλλαγές δεν είναι “συνταγή” των νεοφιλελεύθερων ή των καπιταλιστών της Ευρώπης. Είναι η απαίτηση όλων των λογικών Ευρωπαίων στην περίπτωση της Ελλάδας. Και θα προσέθετα, ότι το ισχυρότερο γερμανικό επιχείρημα εδράζεται στη συμπεριφορά των πλουσίων Ελλήνων, που “στέλνουν τα λεφτά τους στο εξωτερικό, ενώ ζητούν από τους Ευρωπαίους να επενδύσουν στην Ελλάδα”. Το λογικοφανές (αν όχι λογικό) ερώτημα που θέτουν συνακόλουθα, είναι: αν οι Ελληνες δεν επενδύουν στην Ελλάδα, πώς περιμένουν να το κάνουμε εμείς;Για πρώτη φορά, από τα μέσα της δεκαετίας του ’90, που βρέθηκα να καλύπτω για πρώτη φορά Συνόδους Κορυφής και να παίρνω “μυρωδιά” από τα τεκταινόμενα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, διαπιστώνω τόσο μεγάλη απόσταση ανάμεσα στο Βερολίνο και στο Παρίσι. Υπάρχει σαφώς κακή χημεία μεταξύ της Καγκελαρίου και του Γάλλου Προέδρου Φρανσουά Ολάντ. Αλλά, κυρίως, υπάρχει μία χαοτική διαφορά απόψεων και κοσμοθεωρίας, σε σχέση με τις “υποχρεώσεις” που οφείλει να αναλάβει κάθε χώρα, προκειμένου να βγει η Ευρώπη από την κρίση (ναι, δεν είναι αποκλειστικό «προνόμιο» της Ελλάδας, η υποχρέωση για τήρηση των υποχρεώσεων…). Υψηλόβαθμα στελέχη στα υπουργεία Εξωτερικών και Οικονομικών της Γερμανίας αιφνιδιάζουν με το έντονο ύφος τους, όταν αναφέρονται στη στάση της Γαλλίας του Ολάντ, που “θέλει να αυξηθεί ο κοινοτικός προϋπολογισμός και τα κονδύλια της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, αλλά η γαλλική κυβέρνηση να δίνει λιγότερα στην Ευρώπη”.

Αντί επιλόγου, θέλω να σας μεταφέρω κι ένα ακόμη στιγμιότυπο. Ένα από τα τελευταία ραντεβού που είχαμε (εγώ και οι επτά εξαιρετικοί συνάδελφοι από διαφορετικά Μέσα Ενημέρωσης, με τους οποίους συνταξίδεψα προσκεκλημένος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας του Βερολίνου), ήταν με τον Paul Ronzheimer. Αν το όνομα δεν σας λέει τίποτα, να σας θυμίσω ότι είναι ο βασικός συντάκτης της εφημερίδας Bild, που έχει ξεπεράσει συχνά τα όρια, χαρακτηρίζοντας “τεμπέληδες” τους Έλληνες και ρωτώντας “γιατί να μην πουλήσουμε μερικά ελληνικά νησιά”. O Ronzheimer παραδέχθηκε, ότι η εφημερίδα του ξεπέρασε τα όρια με ορισμένους τίτλους της. Δεν ξέρω αν ήταν ειλικρινής η μετριοπάθεια που μας επέδειξε. Ωστόσο, ούτε εγώ ένιωσα καλά, όταν μας υπενθύμισε την αντίστοιχα βλακώδη συμπεριφορά των “ευρηματικών” τύπων, που φόρεσαν στολές ναζί για να διαμαρτυρηθούν (δήθεν) στη Μέρκελ, παρελαύνοντας στην πλατεία Συντάγματος…

Follow on Twitter: @antonisfourlis