Έθιμα εορταστικής περιόδου – Πόσα γνωρίζετε;

Οι παλαιότεροι θυμούνται τα έθιμα των εορτών και οι νεότεροι προσπαθούν να μαθαίνουν. Αρκετά από αυτά, υπάρχουν μέχρι και σήμερα, για να μας θυμίζουν τις ρίζες μας.

Κάποιοι κρατούν το έθιμο του στολισμού καραβιών αντί δέντρου. Το καράβι ήταν το αμιγώς Ελληνικό έθιμο και σύμφωνα με την παράδοση, το καράβι στολιζόταν επειδή οι Έλληνες είχαν από τα αρχαία χρόνια δεσμούς με τη θάλασσα. Πολλοί ήταν και είναι εκείνοι οι οποίοι ασχολούνται με δουλειές που έχουν σχέση με τη θάλασσα και εργάζονται ακόμη και τις

αργίες. Το καραβάκι συμβόλιζε, όχι μόνο την προσμονή των παιδιών για να ξαναβρεθούν με τους συγγενείς τους, αλλά και τη δική τους αγάπη για τη θάλασσα. Επίσης, ήταν ένα είδος καλωσορίσματος για τους Έλληνες θαλασσοπόρους που επέστρεφαν στα σπίτια και στις οικογένειές τους, καθώς και τάματος για να είναι ασφαλείς στα ταξίδια τους. Παλαιότερα τα παιδιά που πήγαιναν να πουν τα κάλαντα κρατούσαν μια μινιατούρα καράβι που ήταν  στολισμένο.

Φωτογραφία exploring Greece

Σε όλη τη χώρα τις παραμονές των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των Φώτων γεμίζουν οι γειτονιές από τις όμορφες φωνές κυρίως των παιδιών, να ρωτούν με αγωνία “Να τα πούμε” και να ακολουθούν οι όμορφοι ήχοι και στίχοι από τα κάλαντα, με την ανυπομονησία στα πρόσωπά τους για το ποσό που θα τους δώσει ο οικοδεσπότης.

Σε όλες τις περιοχές, απαραίτητο στο Χριστουγεννιάτικο τραπέζι είναι το Χριστόψωμο. Είναι το ψωμί του Χριστού με σταυρό στην επιφάνειά του είτε ανάγλυφο είτε χαραγμένο.

Ο σπιτονοικοκύρης σταυρώνει το χριστόψωμο, και μοιράζει κομμάτι κομμάτι στους ομοτράπεζους, όπως έκανε και ο Χριστός με τον Άρτο.

Ένα πρωτοχρονιάτικο εθνικό έθιμο, είναι το σπάσιμο του ροδιού στην είσοδο του σπιτιού, για να σκορπιστούν οι σπόροι και εύχονται “όσοι σπόροι σκόρπισαν τόσες να είναι οι χαρές στο σπίτι”.

Η βασιλόπιτα σύμφωνα με την παράδοση, ήταν ένας τρόπος για να μπορέσει να μοιράσει χρήματα στους φτωχούς ο Άγιος Βασίλειος, αφού  έκρυβε νομίσματα μέσα σε πίτες και τις  μοίραζε. Έτσι  προέκυψε το φλουρί μέσα στη βασιλόπιτα

Τα Θεοφάνια είναι μεγάλη ετήσια χριστιανική εορτή της Βάπτισης του Ιησού Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό από τον Άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή. Το όνομα προκύπτει από την φανέρωση των τριών προσώπων της Αγίας Τριάδας (Πατήρ, Υιός και Άγιο Πνεύμα) που συνέβη σύμφωνα με τρεις σχετικές ευαγγελικές περικοπές. Την ημέρα εκείνη ο ιερέας ρίχνει στη θάλασσα, σε ποτάμια, σε δεξαμενές, αλλά και σε κολυμπήθρες  τον Σταυρό. Όπου δίνεται η δυνατότητα, προσπαθούν πιστοί να πιάσουν το Σταυρό, γιατί είναι ευλογία για τους ίδιους και για τις οικογένειές τους για όλο τον χρόνο.

Στα Επτάνησα ένα έθιμο που δεν το συναντάμε πλέον συχνά την παραμονή των Χριστουγέννων, είναι το έθιμο της Κουλούρας.  Η οικογένεια τοποθετεί στο δάπεδο τρία κούτσουρα, ανάβουν φωτιά και ο πατριάρχης της οικογένειας κόβει και μοιράζει μία κουλούρα ψωμί σε στους παρευρισκόμενους. Ρίχνει  λάδι και κρασί στη φωτιά και όλοι μαζί ψάλλουν το τροπάριο: «Η γέννησις σου, Χριστέ ο Θεός ημών…».  Στην κουλούρα είναι  τοποθετημένο ένα νόμισμα το οποίο όποιος το βρει, θα είναι αυτός που θα έχει τύχη για τη νέα χρονιά.

Στο Αργοστόλι το βράδυ της παραμονής πρωτοχρονιάς περπατούν στον κεντρικό  δρόμο και υπό τους ήχους της μπάντας και ψάλλοντας Κάλαντα και τραγούδια των εορτών, ρίχνουν μεταξύ τους αρώματα. Την τελευταία ημέρα του χρόνου, μαζεύουν μαζί με τη ρίζα της μία ασκυνοκάρα ή όπως την ξέρουν αρκετοί, μία  αγιοβασιλίτσα και την κρεμάνε πάνω από την πόρτα του σπιτιού για να φέρει υγεία, καλή τύχη και ευημερία στα μέλη της οικογένειας.

Την ημέρα των Θεοφανίων στολίζουν την είσοδο της εκκλησίας,  δημιουργώντας μία αψίδα από κλαδιά μυρτιάς και φοίνικα. Την παραμονή ο ιερέας της ενορίας πηγαίνει από σπίτι σε σπίτι για να τα αγιάσει με την Αγιαστούρα.

Δεν είναι λίγοι αυτοί που κρεμάνε στις εξώπορτες πλεξούδες από σκόρδα, στις οποίες έχουν τοποθετήσει γαριφαλάκια για να διώξουν την κακογλωσσιά από το σπίτι τους, ούτε εκείνοι που τοποθετούν ένα στεφάνι από έλατο, διακοσμημένο με χριστουγεννιάτικα στολίδια για να τους φέρει τύχη.

Στα χωριά της Κεντρικής Ελλάδας διατηρείται περιορισμένα το έθιμο του “ταΐσματος της βρύσης”. Τα μεσάνυχτα της παραμονής των Χριστουγέννων, κοπέλες πηγαίνουν στην βρύση για να πάρουν το αμίλητο (άκραντο) νερό μέσα σε μία στάμνα, στην οποία έχουν ήδη τοποθετήσει φύλλο από βάτα και τρία χαλίκια. Κατά τη διάρκεια της διαδρομής και προς τη βρύση και στην επιστροφή, δεν ανταλλάσσουν κουβέντα, παραμένουν σιωπηλές. Αφού πάρουν το νερό, βάζουν στη βρύση βούτυρο και μέλι με την ευχή όπως τρέχει το νερό να τρέχει και η προκοπή στο σπίτι, και όπως γλυκό είναι το μέλι, έτσι γλυκιά να είναι και η ζωή τους. Επίσης, εναποθέτουν διάφορα προϊόντα, όπως ψωμί, βούτυρο, τυρί, όσπρια κ.α. για να έχουν καλή σοδειά Όποια κοπέλα φτάνει πρώτη στη βρύση, θα είναι η πιο τυχερή όλο τον χρόνο.
Όταν πιούν όλοι από το νερό, μπορούν να μιλήσουν και να ραντίσουν τις τέσσερις γωνίες του σπιτιού, σκορπίζοντας τα τρία χαλίκια στο σπίτι.

Στα χωριά της Μακεδονίας την παραμονή των Χριστουγέννων ο νοικοκύρης του σπιτιού τοποθετεί στο καθαρό από παλαιά στάχτη τζάκι, ένα μεγάλο χοντρό και γερό ξύλο. Το βράδυ της παραμονής βάζει το Χριστόξυλο στο τζάκι, το ανάβει και φροντίζει να σιγοκαίει όλο το χρονικό διάστημα από τα Χριστούγεννα μέχρι τα Φώτα. Αυτό γίνεται για να ζεσταίνει η φωτιά τον Χριστό στη Φάτνη και για να προφυλάσσει το σπίτι από κάθε τι κακό.

Στην Σκιάθο από την ημέρα των Χριστουγέννων και μέχρι τα Θεοφάνια, λένε πως δεν πρέπει να κυκλοφορούν νύχτα, επειδή υπάρχουν καλικάντζαροι. Ανήμερα των Θεοφανίων φεύγουν για να μην τους ρίξει αγιασμό ο ιερέας που τελεί τη λειτουργία.

Στα Ιωάννινα κρατούν όταν πάνε μία επίσκεψη τα Χριστούγεννα πετάνε δαφνόφυλλα και φύλλα από πουρνάρι στο τζάκι μόλις μπούν. Όταν τα ξερά φύλλα πιάσουν φωτιά, εύχονται «Αρνιά, κατσίκια, νύφες και γαμπρούς!». Αυτό συμβαίνει επειδή όταν γεννήθηκε ο Χριστός και πήγαν οι βοσκοί να προσκυνήσουν ήταν νύχτα και πήρε ο καθένας ένα ξερό κλαδί από πουρνάρι και του έβαλε φωτιά.
Στα χωριά της Άρτας όποιος πάει σε κάποιο σπίτι για να ευχηθεί, κρατά ένα κλαδί από πουρνάρι ή από κάποιο άλλο δέντρο και το ανάβει στη διαδρομή.

Η Καβάλα την παραμονή των Χριστουγέννων θυμίζει εορτάζει με ένα ιδιαίτερο τρόπο, στήνουν στα πεζοδρόμια  ψησταριές, τις οποίες ονομάζουν φουφούδες και προσφέρουν σε όλους τους περαστικούς ψητά κρέατα και ντόπιο κόκκινο κρασί. Οι παραδοσιακές φουφούδες ανάβουν ξανά την παραμονή της Πρωτοχρονιάς από νωρίς το μεσημέρι για την υποδοχή του νέου χρόνου.

Στην Κρήτη 25 χλμ δυτικά της πόλης των Χανίων, είναι η περιοχή του Κισάμου. Εκεί και συγκεκριμένα στην περιοχή Μαραθοκεφάλα υπάρχει η σπηλιά του Αϊ Γιάννη, στην οποία την παραμονή των Χριστουγέννων τελείται Αρχιερατική θεία λειτουργία. Η αναπαράσταση της φάτνης όπου γεννήθηκε ο Χρηστός με πρόβατα, βοσκούς φωτιές σήμαντρα και το αστέρι να λάμπει στην κορυφή της σπηλιάς.

Στείλτε μας και εσείς τα έθιμα που γνωρίζετε με μία περιγραφή και φωτογραφίες, έτσι ώστε να εμπλουτίσουμε τις γνώσεις μας και να θυμηθούμε ήθη και έθιμα του τόπου.