Μια σύντομη ψυχολογική ανάλυση για την καταπληκτική απεργία - πρότυπο των εκπαιδευτικών

Tweet Αρθρογράφος: Γιώργος Θωμαϊδης

Σύντομη ψυχολογική ανάλυση και μια πρόταση για ένα κεντρικό αίτημα

Η πραγματική, συνεχιζόμενη απεργία των εκπαιδευτικών, με συντριπτική αποδοχή της τάξης του 95% μέσω των τοπικών ΕΛΜΕ, η οποία ξεκίνησε αυτή την εβδομάδα, παρά τις «χάρτινες απεργίες» που πρότειναν οι πλειοψηφίες της ΝΔ, του ΠΑΣΟΚ αλλά και

του ΚΚΕ στο κεντρικό συνδικαλιστικό όργανο, είναι εντελώς διαφορετική από κάθε άλλη απεργία στο πρόσφατο παρελθόν, τόσο στον εκπαιδευτικό κλάδο όσο και γενικότερα.

Πρώτα από όλα, τα κεντρικά αιτήματα δεν είναι ¨μόνο¨ η διακοπή της απογύμνωσης του κλάδου από χιλιάδες αξιοκρατικά διορισμένους καθηγητές, με αποτέλεσμα τη διάλυση της δημόσιας παιδείας και η αναστολή των κυβερνητικών μέτρων, τα οποία θεσπίζουν επαναλαμβανόμενες πανελλήνιες (άρα και φροντιστήρια), αποκλείοντας τους φτωχούς από την πρόσβαση στην ανώτατη εκπαίδευση μέσα στην κρίση.

Για πρώτη φορά τόσο πλήρως και ουσιαστικά, ένας επαγγελματικός κλάδος απαιτεί τη συστηματική του επιμόρφωση, την αξιοκρατική του αξιολόγηση (όχι νεοδημοκρατική ή πασοκική αξιολόγηση των ημετέρων και τρομοκράτηση των αντιπάλων που ήδη συμβαίνει). Επιπλέον, κάτι πρωτοφανές για την ελληνική νοοτροπία του «ότι βρέξει ας κατεβάσει», ο κόσμος της εκπαίδευσης διεκδικεί και τη δημιουργία χάρτη και συστήματος πρόγνωσης των αναγκών της χώρας σε εκπαιδευτικούς. Και, ως δείγμα υψηλού αισθήματος ευθύνης και πρόνοιας για το δύσκολο μέλλον, έχει ήδη υπάρξει σχεδιασμός για το πώς θα καλυφθεί η Γ’Λυκείου και πως θα ενισχυθούν εκπαιδευτικά οι φτωχότεροι μαθητές σε περίπτωση παράτασης της απεργίας, ώστε να μην ευνοηθούν οι (εναπομείναντες λόγω κρίσης) μαθητές των ήδη κοινωνικά προνομιούχων ιδιωτικών σχολείων, ιδίως των μεγάλων.

Αυτά, από μόνα τους είναι συγκλονιστικές αλλαγές στην κρατούσα ελληνική κοινωνική νοοτροπία της προχειρότητας,: Άλλωστε, το σύνηθες είναι η κοινωνία να ξεκινά να αλλάζει μέσα από τα σχολεία. Όμως, υπάρχουν και κάποια ακόμη σημαντικά, αν και όχι τόσο φανερά στοιχεία σε αυτή την απεργία, τα οποία την καθιστούν μοναδική:

Σε όλη τη διάρκεια της ευρωπαϊκής και οθωμανικής απολυταρχίας, της δυτικής αποικιοκρατίας και των κάθε τύπου δικτατορικών και ημιδικτατορικών καθεστώτων, το κύριο φόβητρο των κάθε είδους κυριάρχων, υπήρξε το ενδεχόμενο αντίθεσης του κλάδου των εκπαιδευτικών προς το δεσποτισμό και την ανομία της εξουσίας. Ο λόγος είναι τουλάχιστον διπλός: Καταρχήν, τα σχολεία, αποτελούν ένα ομοιογενές δίκτυο καλά καταρτισμένων πυρήνων μέσα σε μια χώρα, πράγμα που σημαίνει ότι μια πληροφορία (π.χ. μια ιδέα ή μια πρόταση αντίστασης) μπορεί να μεταδοθεί σε όλη τη χώρα από τηλέφωνο σε τηλέφωνο με ακρίβεια, χωρίς να μπορεί να τη στρεβλώσει η προπαγάνδα της εξουσίας. Επιπλέον, το δυναμικό της εκπαίδευσης αποτελεί μια τεράστια αριθμητικά δεξαμενή ιδεών, και όχι μια μονοκόμματη και προβλέψιμη οντότητα, διότι περιλαμβάνει ανθρώπους με καλή εκπαίδευση όλων των τύπων, οπότε μπορούν να αναλύσουν πολλά διαφορετικά προβλήματα και να απαντήσουν σε κάθε είδους προπαγάνδα.

Συγχρόνως, τα σχολεία αποτελούν πάντα έναν ιερό θεσμό, πιο σημαντικό από τη θρησκεία στο σύγχρονο κόσμο. Διαθέτουν επομένως κύρος, και μπορούν να το ασκήσουν συγχρόνως σε εκατομμύρια οικογένειες, μέσω του πιο σημαντικού διαύλου: Των παιδιών και ιδίως των εφήβων, οι οποίοι είναι εξαιρετικά διαθέσιμοι –ιδίως αυτή την περίοδο και το τρέμει η κυβέρνηση- για να αμφισβητούν γόνιμα την εξουσία και την αδικία.

Δεν είναι λοιπόν περίεργο το γεγονός ότι στην Ελλάδα, τα σχολεία μπορούν να κλονίσουν μια κυβέρνηση (Μητσοτάκης-Κοντογιαννόπουλος 1991) ή να βάλουν στη θέση της μια άλλη (Σημίτης-Αρσένης 1996), και ότι η νεοφιλελεύθερη απολυταρχία θα κάνει ότι μπορεί για να τα αποδυναμώσει, με τη μεθοδικότητα που αποδυνάμωσε την ασφάλιση ή τη δημόσια υγεία. Εδώ όμως, εντοπίζεται η κρίσιμη διαφορά: Η υγεία και η κοινωνική πρόνοια, για τους περισσότερους ανθρώπους είναι κάτι που είτε αφορά στο παρόν τους άλλους και τους ίδιους στο μέλλον, είτε αφορά στους ηλικιωμένους. Και με δεδομένο ότι κανείς δεν ενδιαφέρεται τόσο πολύ για τους ασθενείς ή τους ηλικιωμένους και οι ίδιοι είναι πολύ απασχολημένοι με την επιβίωσή τους για να οργανωθούν –στην Ελλάδα όλοι πλην των νεφροπαθών έχουν συλλόγους μικρής επιρροής- αποτελούν εύκολους στόχους. Με τους εκπαιδευτικούς όμως, δεν είναι έτσι: Οι εκπαιδευτικοί στην πλειοψηφία τους είναι οργανωμένοι, είναι μορφωμένοι, είναι νέοι, συχνά χωρίς παιδιά ή με ένα μόνο παιδί, και μπορούν, υπό προϋποθέσεις, και να ξεκινήσουν και να αντέξουν σε μια σχετικά μακροχρόνια απεργία.

Ένα ακόμη ειδικό χαρακτηριστικό των εκπαιδευτικών (ιδίως στη δημόσια εκπαίδευση η οποία καλύπτει το 90% του πληθυσμού), είναι ότι ζουν καθημερινά και άμεσα, χωρίς τη ¨στοργική μάλαξη¨ των καθεστωτικών ΜΜΕ, την κοινωνική αδικία επάνω στα παιδιά και στις οικογένειές τους. Για το λόγο αυτό, όπως και οι παιδίατροι, αποτελούν κλάδο πολύ εντιμότερο από οποιονδήποτε άλλον μέσα στην κοινωνία, και έχουν κερδίσει την αποδοχή της.

Επιπρόσθετα, και αυτό είναι το πιο σημαντικό, η απεργία των εκπαιδευτικών είναι πολιτικά ανεξάρτητη, και συγκροτεί εύκολα σε κάθε σχολείο των αστικών κέντρων σταθερές ομάδες που δεν υπακούουν σε κομματικές εντολές. Βασίζονται επομένως σε προσωπικούς δεσμούς, σε προσωπικά παραδείγματα που εμπνέουν και στηρίζουν τους ελάχιστους επιφυλακτικούς συναδέλφους τους και στο κοινό τόλμημα της απεργίας διαρκείας. Σπάνια, ίσως και ποτέ στην Ελλάδα, τουλάχιστον από τη γερμανική κατοχή και κατόπιν, υπήρξε απεργία με τόσο υψηλό δυναμικό, τόσο υψηλό ηθικό διακύβευμα και τέτοια πιθανότητα επιτυχίας, απέναντι σε μια κυβέρνηση- άθυρμα μιας σπείρας οικονομικών απατεώνων και ξένων πολιτικών της σειράς.

Εδώ, θα σημειώσω το εξής: Αυτό το οποίο φοβάται κάθε κομματική ηγεσία, είναι ένα ανεξαρτητοποιημένο εκπαιδευτικό απεργιακό δίκτυο, σε κάθε τομέα της εργασίας. Ο λόγος είναι ότι ένα απεργιακό δίκτυο, ακόμη και εάν είναι ¨σαρξ εκ της σαρκός της¨, θα μπορεί να επαναλάβει την απεργία αν η ηγεσία έρθει στην εξουσία και συμβιβαστεί με τη διαπλοκή ή αθετήσει της υποσχέσεις της. Για αυτόν όμως ακριβώς το λόγο, είναι που η συγκεκριμένη απεργία είναι κομβικής σημασίας για ολόκληρο τον κόσμο της εργασίας: Στην ουσία, η απεργία δεν προετοιμάστηκε από κανένα συγκεκριμένο κόμμα (αν και σαφώς έχει αντιμνημονιακό και δημοκρατικό χαρακτήρα). Όσο και εάν είναι ισχυρή η παρουσία της αριστεράς, ΣΥΡΙΖΑ ιδίως, ΑΝΤΑΡΣΥΑ, εξωκοινοβουλευτικοί και ΚΚΕ –και μέρους του συνδικαλιστικού τμήματος των ΑΝΕΛ- αυτή εκδηλώνεται κυρίως με τη μορφή ριζοσπαστικών στελεχών, που έδρασαν πέρα από τις αμφιταλαντεύσεις μερίδας των κομματικών ηγεσιών. Αυτή η πολύχρωμη ανεξαρτησία, διακινούμενη κυρίως από γυναίκες εκπαιδευτικούς, αναδύεται επίσης, ως φάρος ελπίδας αντίστασης και δημοκρατίας στη αντρική νεολαία, η οποία έχει αλωθεί μέσα στην απόγνωσή της, από τα σεξιστικά και αλήτικα συνθήματα των νεοναζί.

Για κάθε έναν από τους λόγους αυτούς τέλος, η απεργία των εκπαιδευτικών, αποτελεί και μια εγγύηση, και ένα παράδειγμα, για το πώς ο πληθυσμός οφείλει να σταθεί όχι μόνο απέναντι στο Μνημόνιο (το οποίο απορρίπτει πάνω από το 85% πλέον), αλλά κυρίως απέναντι σε μια ενδεχόμενη αντιμνημονιακή κυβέρνηση της χώρας: Με υποστήριξη στις πολιτικές που θα διασώσουν την κοινωνία και με ανυποχώρητη αντίσταση σε κάθε συμβιβασμό με την ολιγαρχία του πλούτου και τη μεγάλη διαπλοκή.

Για αυτό, το άρθρο κλείνει μια πρόταση:

Nα τεθεί ως τελικός στόχος της απεργίας, το να φορολογηθούν μέχρι και 90% (όσο δηλαδή το έθεσαν η Σουηδία και οι ΗΠΑ σε περιόδους κρίσης), τα πολύ μεγάλα εισοδήματα και ο μεγάλος ακίνητος πλούτος, ώστε 1) Να χρηματοδοτηθούν προγράμματα υγείας για όλα τα παιδιά της χώρας, 2) να στηριχθούν όλοι οι κλάδοι της εκπαίδευσης – και άρα η πηγή της μελλοντικής ανάπτυξης της χώρας και 3) να δημιουργηθούν ευκαιρίες καινοτομίας και εργασίας για τους μαθητές και τις οικογένειές τους, που τώρα ζουν μέσα στο αδιέξοδο.

Όπως και οι γιατροί, έτσι και οι εκπαιδευτικοί, έχουν ως μείζον καθήκον τους την πρόληψη – και αυτή τη λέξη, την πρόληψη, έχουμε ανάγκη να τη μάθουμε όλοι, για να αποφύγουμε τις επόμενες συμφορές.

Αν αυτό υιοθετηθεί από τον κίνημα των εκπαιδευτικών, τότε η απεργία τους δεν θα αποτελέσει απλώς σταθμό στη σύγχρονη ιστορία. Με τη συσπείρωση που θα προκαλέσει, και τη θέση στην οποία θα υποχρεώσει να λάβουν όλα τα κόμματα, μπορεί να αλλάξει την ίδια την ιστορία. Των συνειδήσεών όλων μας, και των εφήβων πρώτα από όλα. Ο Μαρίνος Αντύπας, στα 1900, ήταν ένας, ήταν δάσκαλος, και αποτέλεσε μόνος του την εκλυτική αιτία για να αναδιανεμηθεί ο πλούτος της ελληνικής γαιοκτησίας, ο οποίος φαινόταν προορισμένος να υπάρχει για πάντα, λόγω των δεσμών του με την τότε οικονομική ολιγαρχία και την τότε κυβέρνηση. Οι εκπαιδευτικοί του 2013, είναι χιλιάδες, υπάρχουν δυναμικά αντιπολιτευόμενα κόμματα με αποφασισμένα μεσαία, κατώτερα και πολλά ανώτερα στελέχη, τα οποία δεν θα δεχθούν υπαναχωρήσεις, και η κοινωνία μας ολόκληρη είναι πολύ πιο μορφωμένη από ποτέ. Γιατί όχι λοιπόν;

Γιώργος Θωμαϊδης

Ειδικευόμενος Ψυχίατρος – Ερευνητής

Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης

6941 593 571

2310 811 852 - 2310 270 260

[email protected]

Ετικέτες: Γιώργος Θωμαΐδης Tweet Share on

View the discussion thread.