Μια νέα επιστροφή της γηραιάς κυρίας

Αρθρογράφος: Θανάσης Σκαμνάκης

Υπάρχει ένα παλιό και σπουδαίο θεατρικό έργο του Φρειδερίκου Ντίρενματ, Η επιστροφή της γηραιάς κυρίας. Σύμφωνα με την υπόθεση, η γηραιά κυρία επιστρέφει στην πόλη της ύστερα από πολλά χρόνια απουσίας πάμπλουτη και αποφασισμένη να εκδικηθεί, γιατί ο αγαπημένος της νεανικής της ζωής την αρνήθηκε. Υπόσχεται λοιπόν πως θα κάνει πλούσια την πόλη και τους κατοίκους, αν σκοτώσουν τον άνθρωπο που θέλει να εκδικηθεί. Εκείνο που οι ταπεινοί, τίμιοι, δημοκρατικοί και με ιδανικά άνθρωποι ονειρεύονταν για

την πόλη και τον εαυτό τους έρχεται να τους προσφερθεί με αυτό τον περίεργο τρόπο. Έχω ξαναγράψει πριν από κάποια χρόνια σχετικά με το έργο αυτό, αλλά η λογοτεχνία έχει τη δύναμη να μας προσφέρει κάθε φορά καινούργιο υλικό για σκέψη, καθώς η πραγματικότητα αλλάζει (ή, ας το πούμε κι αλλιώς, κάθε φορά η πραγματικότητα δίνει νέα όψη στη λογοτεχνία).

Μετά την εμφάνιση της γηραιάς κυρίας η ήρεμη ζωή της μικρής πόλης αναστατώνεται, οι άνθρωποι αλλάζουν, νέα διλήμματα τους παίρνουν μυαλό και ψυχή, η προοπτική να βγουν από τη μιζέρια τους γίνεται αιτία να διχαστούν ακόμα και εντός τους κ.ο.κ. Θαυμάσια ανάλυση χαρακτήρων και καταστάσεων, αλλά δεν είναι εκεί το θέμα μας. Αυτή τη φορά ήθελα να εστιάσω, όχι στον καπιταλισμό που απανθρωποιεί τους ανθρώπους –γιατί τι άλλο εκφράζει η γηραιά κυρία;– αλλά στους ίδιους τους ανθρώπους, πώς γίνονται επιρρεπείς στη βαρβαρότητα ή, ας πούμε, πιο ήπιοι στη βαναυσότητα, όταν οι συνθήκες το ζητήσουν ή απλώς το επιτρέψουν. Ως στοιχείο όχι βέβαια της ανθρώπινης αλλά της κοινωνικής φύσης τους. Η πόλη και οι άνθρωποί της δεν είναι διεφθαρμένοι, το αντίθετο. Ο δήμαρχος καυχιέται για τη δημοκρατικη παράδοση της πόλης – ακόμα και τώρα το φόνο θα τον αποφασίσει δημοκρατικά και ομόφωνα η συνέλευση των κατοίκων. Υπάρχουν βέβαια όσοι αντιστέκονται, αλλά στο τέλος υποτάσσονται κι αυτοί στο γενικό ρεύμα. Αυτό το γενικό ρεύμα υπαγορεύει τη συμπεριφορά, πιο αμείλικτο και πιο αποτελεσματικό από τη δράση των μηχανισμών της γηραιάς κυρίας. Αυτός ο μικρόκοσμος επιβάλλει κανόνα. Ακόμα και το υποψήφιο θύμα υπερασπίζεται, εντέλει, το φόνο του και απολαμβάνει την ευημερία την οποία δίνει στην πόλη το δισεκατομμύριο της γηραιάς κυρίας.

Οι όροι αντιστρέφονται. Η αλήθεια, η δημοκρατία και η δικαιοσύνη αλλάζουν νόημα καθώς τις διαχειρίζεται όποιος έχει εξουσία.
Ο μηχανισμός της εξουσίας, κάθε μικρής ή μεγάλης εξουσίας, στηρίζεται σε αυτό το γενικό κλίμα για να αντιμετωπίσει και ενδεχομένως να εξοντώσει τους αντιπάλους, την κοινωνική αντίδραση, τη διαφορετική ιδέα.

Όπως καθένας καταλαβαίνει, δεν χρειάζεται να βρεθείς στο μακρινό Γκίλεν της γηραιάς κυρίας, για να παρακολουθήσεις τη φθορά των ανθρώπων και των πεποιθήσεών τους. Στο όνομα της δικαιοσύνης και της αλήθειας, βέβαια!…

Μακάρι να μη δίνεται η ευκαιρία στους ανθρώπους να αποδείξουν σε τόσο ύπουλες συνθήκες την εμμονή τους στις αξίες τους, τη δημοκρατική τους ευαισθησία, την ανθρωπιά τους… Και μακάρι τον αριστερό μας κόσμο να μην τον αφορούσαν παρόμοιες παραβολές! Αλλά δυστυχώς η γηραιά κυρία πάντα επιστρέφει!

Πηγή: Πριν

Ετικέτες: Θανάσης Σκαμνάκης