Ντομάτες και πιπεριές Αθηνών απ' τα μποστάνια της κρίσης

Ενα ηλιόλουστο πρωινό βρεθήκαμε σε μια γειτονιά του Αγίου Δημητρίου στα σύνορα με τη Νέα Σμύρνη, όπου εδώ και περίπου δύο χρόνια άνθρωποι που πιάστηκαν στα δίχτυα της οικονομικής κρίσης καλλιεργούν το δικό τους βιολογικό περιβόλι. Κατηφορίζοντας δεξιά από τον Ασύρματο, τα πάντα φαντάζουν διαφορετικά... Λες και φύγαμε από το κλεινόν άστυ και δραπετεύσαμε στην εξοχή. Μια ταμπέλα αριστερά, στην οποία διαβάζω: Δημοτικοί Λαχανόκηποι, Δήμος Αγίου Δημητρίου... «Δεν είναι δυνατόν» μονολογώ. «Ενα τεράστιο μποστάνι στην καρδιά της πόλης».

Στη συρμάτινη πόρτα μιας φυλασσόμενης αλάνας μάς περιμένει η δημοτική σύμβουλος του δήμου Αγίου Δημητρίου Κατερίνα Ασημακοπούλου, η οποία με πολλή περηφάνια μάς παρουσιάζει το καμάρι της. Μια έκταση 2,5 στρεμμάτων, η οποία διαμορφώθηκε σε σαράντα πέντε τεμάχια και δόθηκε με κοινωνικοοικονομικά κριτήρια σε υποψήφιους καλλιεργητές προκειμένου να φτιάξουν το δικό τους μποστάνι.

Για μια στιγμή νομίσαμε ότι ο χρόνος γύρισε πολλά χρόνια πίσω. Τότε που παίζαμε στα χωράφια και στις αυλές των σπιτιών στα χωριά μας και παρακολουθούσαμε με περιέργεια τους γονείς μας και τους παππούδες να φυτεύουν και να περιποιούνται με αγάπη και μεράκι τα δικά τους «νόστιμα και καθαρά» λαχανικά.

Τότε που κόβαμε την ντομάτα από το μποστάνι και την τρώγαμε αμέσως, χωρίς καν να χρειαστεί να την πλύνουμε... Και πλέον, όλες αυτές οι γλυκές αναμνήσεις έγιναν ένα με την πραγματικότητα στην καρδιά της Αθήνας. «Καλημέρα, παιδιά... Ελάτε να σας δώσω ντομάτες και πιπεριές. Δοκιμάστε για να δείτε τη διαφορά στη γεύση... Είναι όλα δικής μου παραγωγής, χωρίς λιπάσματα, μόνο με νερό» μας φωνάζει μια γυναίκα που για αρκετή ώρα ήταν σκυφτή πάνω από τα λαχανικά της και προσπαθούσε με ένα σκαλιστήρι να βγάλει τα αγριόχορτα.

Αμέσως στρίψαμε στον πέμπτο διάδρομο και αφού θαυμάσαμε το σκιάχτρο, μπήκαμε στο περιβόλι της Ευαγγελίας Μοσχοβάκη. «Κάθε μέρα, πρωί και απόγευμα έρχομαι και περιποιούμαι την παραγωγή μου» μας λέει χαμογελαστή και συνεχίζει: «Για μένα είναι πλέον ψυχοθεραπεία. Μετά από αρκετά χρόνια δουλειάς, έμεινα άνεργη. Είμαι πολύτεκνη. Εχω τέσσερα υπέροχα παιδιά. Επρεπε κάτι να κάνω, και για οικονομικούς λόγους, αλλά για για ψυχολογικούς». Ετσι, όπως μας εξιστορεί η ίδια, «όταν έμαθα ότι ο δήμος μας θα μετατρέψει την αλάνα σε λαχανόκηπο, αμέσως έκανα αίτηση. Πήρα την έκταση και για δύο χρόνια θα καλλιεργώ ό,τι θέλω» λέει και προσθέτει: «Στην αρχή δεν ήξερα τίποτα περί καλλιέργειας. Ομως ο γεωπόνος του δήμου με βοήθησε, τόσο εμένα όσο και τους άλλους καλλιεργητές σε όλα. Από τη σπορά μέχρι τη συγκομιδή είναι από πάνω μας και μας δίνει συμβουλές».

Η Ευαγγελία Μοσχοβάκη και τα παιδιά της καθ' όλη τη διάρκεια του χειμώνα γεύτηκαν μπρόκολα, κουνουπίδια, μαρούλια, σπανάκι, σέσκουλα... «Φάγαμε τα πάντα... Από καρότα μέχρι αγκινάρες. Ολα πεντανόστιμα και χωρίς να πληρώσουμε ούτε ένα ευρώ. Μάλιστα έδωσα λαχανικά και σε συγγενείς και φίλους. Για μένα δεν υπάρχει μεγαλύτερη ευχαρίστηση». Η Ευαγγελία είναι μία από τους συνολικά σαράντα πέντε ερασιτέχνες αγρότες του Αγίου Δημητρίου. Ανθρωποι που χτυπήθηκαν άσχημα από την οικονομική κρίση και απέκτησαν τον δικό τους λαχανόκηπο της επιβίωσης.

Σύμφωνα με τα όσα ανέφερε στην «Espresso της Κυριακής» η δημοτική σύμβουλος Κατερίνα Ασημακοπούλου, «μαζί με τον δημοτικό σύμβουλο Σπήλιο Διαβολίτση αποφασίσαμε, βάλαμε στόχο να μετατρέψουμε μια παρατημένη αλάνα σε έναν χώρο χρήσιμο. Αυτό εδώ το χωράφι ήταν σε άθλια κατάσταση. Μια χωματερή για την οποία οι κάτοικοι διαμαρτύρονταν έντονα. Ετσι, καθαρίστηκε, χωρίστηκε σε ισάριθμα τεμάχια και ξεκίνησε αυτή η δράση που έχει διπλό στόχο: κοινωνικό και φιλοπεριβαλλοντικό. Αφενός ανακουφίζει νοικοκυριά με χαμηλά εισοδήματα, αφετέρου αποτελεί μια παρέμβαση στο αστικό περιβάλλον» τόνισε και πρόσθεσε: «Με την πρωτοβουλία λοιπόν αυτή, από τη μία δόθηκε διέξοδος, σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς, σε ανθρώπους να ενισχύσουν το νοικοκυριό τους, από την άλλη, αξιοποιώντας τη συγκεκριμένη δημοτική έκταση, δημιουργήθηκε μια όαση πρασίνου στην πόλη, με πολλαπλά περιβαλλοντικά οφέλη. Παράλληλα, αυτή η δράση συμβάλλει στην εξοικείωση νέων ανθρώπων με τη γη και την καλλιέργεια, δίνοντας -γιατί όχι;- και κίνητρο σε κάποιους από αυτούς να στρέψουν το επαγγελματικό τους ενδιαφέρον προς τον συγκεκριμένο τομέα. Πρόκειται λοιπόν για μια δράση που διαμορφώνει νησίδες συλλογικότητας στην τοπική κοινωνία. Μπορεί να φέρει κοντά τους πολίτες που θα ασχοληθούν, ανθρώπους διαφόρων ηλικιών και κουλτούρας, ενώ θα προσφέρει άσκηση, εκτόνωση και δημιουργική απασχόληση σε αυτούς που το έχουν πραγματική ανάγκη».

Οταν πριν από περίπου δύο χρόνια μπήκε σε εφαρμογή η υλοποίηση του Δημοτικού Λαχανόκηπου, εκατοντάδες άνθρωποι έσπευσαν να διεκδικήσουν ένα από τα μικρά κομμάτια γης: «Δεχτήκαμε περισσότερες από εκατόν πενήντα αιτήσεις και επιλέξαμε πολίτες με χαμηλά εισοδήματα, ανέργους και μέλη πολύτεκνων και μονογονεϊκών οικογενειών» σημείωσε η κυρία Ασημακοπούλου και πρόσθεσε: «Στον λαχανόκηπο οι δικαιούχοι έχουν δικαίωμα να καλλιεργούν τις εκτάσεις τους για δύο χρόνια και την υποχρέωση να προσφέρουν το 10% της σοδειάς στο δημοτικό Κοινωνικό Παντοπωλείο. Αξίζει να αναφέρουμε ότι ο δήμος κάθε χρόνο θα βραβεύει τον καλύτερο λαχανόκηπο».

Για την εύρυθμη λειτουργία του Δημοτικού Λαχανόκηπου έχουν θεσπιστεί και κανόνες. Αν κάποιος από τους καλλιεργητές για οποιονδήποτε λόγο εγκαταλείψει για περισσότερο από δύο μήνες το μποστάνι του, τότε το χάνει και η έκταση περνάει σε άλλον καλλιεργητή που βρίσκεται στη λίστα αναμονής. Απαγορεύονται τα χημικά λιπάσματα και όλα τα προϊόντα είναι βιολογικά. Καθημερινά γεωπόνος του δήμου βρίσκεται κοντά στους νέους καλλιεργητές και δίνει συμβουλές. Οπως, για παράδειγμα, να φυτέψουν ανάμεσα στα λαχανικά τους βασιλικό και κατιφέ ώστε να τα προστατέψουν από τα ζουζούνια. Ο κάθε καλλιεργητής έχει το δικό του κλειδί και μπορεί να πηγαίνει στο περιβόλι του όποια ώρα της ημέρας επιθυμεί. Το βράδυ ο χώρος εποπτεύεται από φύλακα. «Απ' ό,τι φαίνεται από τα μέχρι τώρα αποτελέσματα, οι δημότες βλέπουν πολύ θετικά αυτή την πρωτοβουλία και τη στηρίζουν δυναμικά, διότι αντιλαμβάνονται οι ίδιοι τα οφέλη και τα πλεονεκτήματα» σημείωσε η κυρία Ασημακοπούλου.

Μια ιστορία 150 ετών

Ο Αστικός ή Κοινωνικός ή Δημοτικός Λαχανόκηπος (Community Gardens) είναι μια παλιά ιστορία, τουλάχιστον 150 χρόνων, για την τοπική αυτοδιοίκηση στην Ευρώπη και την Αμερική (όπως, για παράδειγμα, το Βανκούβερ στον Καναδά, η Νέα Ορλεάνη και το Ντιτρόιτ στις ΗΠΑ, το Ροζάριο στην Αργεντινή, το Κάιρο στην Αίγυπτο, το Φράιμπουργκ και το Βερολίνο στη Γερμανία, το Παρίσι στη Γαλλία κ.λπ.). Είναι ένας διαδεδομένος τρόπος παραγωγής και κατανάλωσης από τους ίδιους τους δημότες προϊόντων της γης, τις περισσότερες φορές βιολογικών, προκειμένου να μπορέσουν να επιβιώσουν τη στιγμή που τα εισοδήματά τους δέχονται πιέσεις και «ψαλιδίσματα», όπως συμβαίνει τώρα στα μεσαία και κατώτερα κοινωνικά στρώματα της χώρας. Ηδη στα απλά και πρακτικά μυστικά της καλλιέργειας λαχανικών φρόντισαν να μυήσουν τους πολίτες τους οι δήμοι Αμαρουσίου, Θέρμης στη Θεσσαλονίκη, Λάρισας, Εδεσσας, Αλεξανδρούπολης, Βέροιας, Καβάλας, Καλαμάτας, Κομοτηνής, Λέσβου, Σερρών, Τρίπολης και άλλοι. Αξίζει να σημειωθεί ότι πριν από λίγες μέρες ο Δημοτικός Λαχανόκηπος Αγίου Δημητρίου απέσπασε το βραβείο «ΟΙΚΟΠΟΛΙΣ 2013» - Βελτίωση της Ποιότητας Ζωής, στην κατηγορία της τοπικής αυτοδιοίκησης. Η τελετή πραγματοποιήθηκε στο Κέντρο Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος» και το βραβείο παρέλαβε η δήμαρχος Αγίου Δημητρίου Μαρία Ανδρούτσου.

ΓΙΟΥΛΗ ΣΤΑΡΙΔΑ - ΦΩΤ.: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΚΟΛΦΟΜΗΤΣΟΣ