«Δράκοι» αλλά και νεράιδες στην Παναγιά τη Χελιδονού

ΡΕΠΟΡΤΑΖΗ Παναγιά της Χελιδονούς«Δράκοι» αλλά και νεράιδες στην Παναγιά τη ΧελιδονούΤρίτη, Ιούνιος 3, 2014 - 13:41

Στον δρόμο που οδηγεί από το Μενίδι προς την Κηφισιά βρίσκεται το παρεκκλήσι της Παναγιάς της Χελιδονούς, δίπλα στο ομώνυμο ρέμα. Η συγκεκριμένη γωνιά της αττικής γης, μια ανάσα από την Αθήνα, είναι μαγευτική και περιβάλλεται από ατελείωτους μύθους, δοξασίες και θρύλους. Ποιος φανταζόταν, όμως, ότι μετά τις νεράιδες της αρχαιότητας θα τη διάλεγαν και οπαδοί της μαύρης μαγείας για

τις σατανιστικές τελετές τους;

Αφορμή για την έρευνα της «Espresso» στάθηκε η καταγγελία ενός νεαρού ζευγαριού, που ήθελε να τελέσει εκεί τη βάφτιση του παιδιού του. Σύμφωνα με όσα ανέφεραν, όταν έφθασαν στο εκκλησάκι για να κανονίσουν τις λεπτομέρειες για την τελετή ο νεωκόρος τούς αποκάλυψε ότι μόλις είχαν βρεθεί στον χώρο σύνεργα μαύρης μαγείας, με αποτέλεσμα να φύγουν θορυβημένοι!

Η εικόνα στο ρέμα της Χελιδονούς μοιάζει με παραμυθένιο κόσμο. Πάνω στην πλαγιά, από όπου κατέβαινε παλιότερα ένα γεμάτο πεύκα και πλατάνια ρέμα, βρίσκεται το μονύδριο της Παναγιάς της Χελιδονούς. Ο,τι έχει απομείνει από ένα μικρό οικοδομικό συγκρότημα, που ήταν προσαρμοσμένο στη φυσική κλίση της όχθης της ρεματιάς, ενός από τους κύριους κλάδους σχηματισμού του Κηφισού, βορειοανατολικά της Κηφισιάς, στη θέση Αδάμες.
Η πόρτα του ναού ήταν ανοιχτή και ο ηλικιωμένος που καθόταν σε ένα παγκάκι στον προαύλιο χώρο είχε έρθει με τα πόδια από την Κηφισιά για να απολαύσει το τοπίο. Για να βρεθεί μέσα στο παραμύθι που υπάρχει για τη Χελιδονού. Ενα παραμύθι που εξελίσσεται σε μια σημαντική χρονική στιγμή, το πέρασμα από τον αρχαίο κόσμο στον Χριστιανισμό... Δεν είχε ακούσει για σύνεργα μαύρης μαγείας στο σημείο όπου ζούσαν οι πανάρχαιες Νύμφες. Το γνώριζε όμως ένας κάτοικος της περιοχής, ο οποίος έκανε λόγο για μια κούκλα πάνω σε ένα από τα πεύκα που βρίσκονται στον χώρο. Ακόμη πιο ξεκάθαρη εικόνα έδωσε μιλώντας στην «Espresso» ο εφημέριος του ναού, αρχιμανδρίτης Σέργιος Βαρέλιας:

«Τα δύσκολα βράδια»

«Θα ερευνήσουμε την υπόθεση. Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει κάτι συγκεκριμένο. Δεν έχουμε ενδείξεις για μαύρη μαγεία...» υποστήριξε και πρόσθεσε: «Η Παναγιά η Χελιδονού βρίσκεται σε ένα ερημικό σημείο, με αποτέλεσμα συχνά - πυκνά να βρίσκουμε διάφορα... από σύριγγες και προφυλακτικά μέχρι μπουκάλια μπίρας και μισοφαγωμένα σουβλάκια. Τώρα, αν βρέθηκε και μια κούκλα ή κάτι άλλο, ίσως κάποιος να την έβαλε έτσι... Εχουμε έναν κηπουρό που καθημερινά φροντίζει τον χώρο. Ωστόσο τα βράδια είναι δύσκολα».

Σύμφωνα με τον ίδιο, το πρόβλημα που αντιμετωπίζει το πανέμορφο εκκλησάκι δεν είναι οι νέοι που πάνε τα βράδια, αλλά οι κακοποιοί που το λεηλατούν. Κάθε μήνα γίνεται στόχος διάρρηξης. Εχουν σπάσει το παγκάρι αμέτρητες φορές, ενώ έχουν κόψει ακόμη και την πόρτα με τροχό, για να πάρουν λίγα ευρώ.

«Ευτυχώς τον τελευταίο καιρό, από τότε που βάλαμε φωτισμό αλλά και χάρη σε κάποιους αστυνομικούς που περνούν από εκεί, τα περιστατικά έχουν μειωθεί» λέει ο ιερέας.

Τόπος λατρείας για Νύμφες, που «κυκλοφορούσαν» από την αρχαιότητα

Οπως και να έχει, πάντως, η ιστορία και το μυστήριο που καλύπτουν τούτον τον θεϊκό τόπο εξάπτουν τη φαντασία... Το κατάφυτο από πεύκα και πλατάνια και περιτριγυρισμένο από τρεχούμενα νερά μικρό σπήλαιο υπήρξε στην αρχαιότητα χώρος λατρείας των Νυμφών, του τραγοπόδαρου Πάνα και της θεάς Αρτέμιδος.

«Από παλιά πίστευαν ότι στο ρέμα της Χελιδονούς κατοικούσαν νεράιδες και δράκοι. Το σπήλαιο είναι συνδεδεμένο με τη λατρεία των Νυμφών τα αρχαία χρόνια. Το πυκνό φύλλωμα των φυτών και των δέντρων, τα άφθονα νερά που έτρεχαν μέσα και γύρω από το σπήλαιο δημιουργούσαν ιδανικό χώρο για τη λατρεία των Νυμφών. Αλλωστε πολύ κοντά στην Κηφισιά υπήρχε το Νυμφαίο, σπήλαιο λατρείας των Νυμφών, όπου τελούνταν τελετές, τα Νυμφαία. Αργότερα στον ίδιο χώρο πρέπει να λατρεύτηκε και ο θεός Πάνας, ο οποίος χάρισε τα σπήλαια στη θεά Αρτεμη. Πράγματι λίγο αργότερα εμφανίζεται στο Αμαρούσιο η λατρεία της Αρτέμιδος, η οποία λεγόταν Αμαρουσία γιατί προερχόταν από την Αμάρυνθο της Ευβοίας» λέει ο αρχιμανδρίτης Σέργιος Βαρέλιας.

Με την εμφάνιση της νέας θρησκείας υπήρξαν αλλαγές. Ο Χριστιανισμός γκρέμισε τα ιερά και στοίχειωσε τους τόπους λατρείας των ειδωλολατρών. Οι αρχαίοι θεοί έγιναν ξωτικά. Στο σημείο χτίστηκε γύρω στον 14ο με 15ο αιώνα γυναικείο μοναστήρι. Πάντως, έως το 1968 η Παναγία η Χελιδονού θεωρούνταν μετόχι του Αγίου Βλασίου, της Μητρόπολης του Μενιδίου. Τότε παραχωρήθηκε στην Αγία Τριάδα Κηφισιάς.

Η λαϊκή δοξασία και πώς προήλθε η ονομασία

Οι κάτοικοι πίστευαν ότι στο ρέμα της Χελιδονούς ζούσαν νεράιδες και ότι κάποιος μοναχός, που διέμενε σε καλύβα στον Κηφισό, τις κυνήγησε με ξόρκια. Τις έκλεισε σε μια σπηλιά και ο Σταυρωμένος του ιερού φόβιζε τις νεράιδες, που κινδύνευαν να πεθάνουν από πείνα και δίψα. Μια γυναίκα μαυροφορεμένη τις έκλεισε μέσα στο πέπλο της και, όταν το άνοιξε, πλήθος χελιδόνια πέταξαν στον ουρανό. Ετσι δικαιολογείται πιθανώς η ονομασία «Παναγία η Χελιδονού».

Στα νεότερα χρόνια η σπηλιά με τα πλούσια νερά της υπήρξε καταφύγιο των βοσκών και των Αθηναίων, οι οποίοι διαμόρφωσαν το εσωτερικό σύμφωνα με τη νέα θρησκεία. Σταδιακά δημιουργήθηκε ένας χώρος αφιερωμένος στη Παναγία, που πήρε το προσωνύμιο «Παναγία της ρεματιάς». Μέσα στο εκκλησάκι υπάρχει το σπήλαιο όπου ζούσαν οι νεράιδες. Αλλοι θέλουν το όνομα να οφείλεται στην οικογένεια Χελιδώνη, κάποιοι στον αρχαίο Δήμο Χελιδονίας, ενώ οι περισσότεροι θυμούνται θρύλους για ένα χελιδόνι που στα χρόνια της Τουρκοκρατίας έσωσε χριστιανούς που κινδύνευαν ή υπήρξε μάρτυρας θαυμάτων.

«Η επικρατέστερη εκδοχή είναι ότι στα χρόνια της Τουρκοκρατίας μόναζαν λίγες καλόγριες στο μικρό μοναστήρι. Ο πασάς του Μενιδίου θέλησε να το καταστρέψει και να τις ατιμάσει. Εκείνες παρακάλεσαν την Παναγία να τις σώσει. Εκείνη τις άκουσε και τις μεταμόρφωσε σε χελιδόνια. Ομως, οι Τούρκοι για να εκδικηθούν μπήκαν στη μονή και άρχισαν να βγάζουν τα μάτια των αγίων από τις αγιογραφίες. Πίστευαν ότι έτσι κατέστρεφαν την προσωπικότητα αυτών τους οποίους δόξαζαν οι άνθρωποι» λέει ο εφημέριος του ναού και προσθέτει: «Μια πιο ρεαλιστική εκδοχή για την ονομασία αναφέρει ότι οφείλεται σε ένα θαύμα... Οτι όταν ένα μουγκό κοριτσάκι επισκέφτηκε το εκκλησάκι, αντίκρισε ένα χελιδόνι και αναφώνησε: "Eνα χελιδόνι, ένα χελιδόνι!"»

Το «φωτάναμα» ή ο... «λύκος» του μοναστηριού

Χαρακτηριστικό αρχιτεκτονικό στοιχείο που κάνει τη Χελιδονού ακόμη πιο ελκυστική είναι το περίφημο «φωτάναμα». Ενα κελί ή χώρος, συνήθως μέσα στον περίβολο του μοναστηριού, όπου κατέφευγαν εκ περιτροπής οι μοναχοί κατά τη διάρκεια των ολονυκτιών για να ζεσταίνονται και να πίνουν μια κούπα ζεστό ρόφημα τις παγερές νύχτες του χειμώνα. Δηλαδή επρόκειτο για βοηθητικά κτίσματα μοναστηριών, κυρίως σε ορεινές ή ημιορεινές περιοχές, όπου σημειώνονταν μεγάλες διαφορές θερμοκρασιών. Στην Ελλάδα υπάρχουν μόνο σε εννέα μονές... Αυτό της Χελιδονούς ξεχωρίζει, διότι είναι το πρώτο μέσα σε σπήλαιο.

Το «φωτάναμα» ή ο «λύκος», όπως το ονόμαζαν, είναι ένας μικρός θολογύριστος χώρος στρωμένος με κεραμόπλακες. Στο μέσο έχει μία χαμηλή τετράγωνη, χτιστή εστία, που περιβάλλεται από ξύλινο πλαίσιο. Μία τρύπα ανοιγμένη στην οροφή του χρησίμευε για να βγαίνει ο καπνός. Πάνω στην εστία τοποθετούσαν μια μακριά σιδερένια σχάρα, για να στηρίζονται τα ξύλα. Η σχάρα από το σχήμα της ονομάστηκε λύκος και επικράτησε ή ονομασία αυτή. Ο λύκος τροφοδοτούσε με κάρβουνα όλα τα μαγκάλια τού μοναστηριού, που λειτουργούσαν το χειμώνα στα κελιά και στους ξενώνες.

Τα περίφημα πλατάνια της

Περίφημα ήταν και τα πλατάνια της Χελιδονούς. Χιλιόχρονα, με κορμό που αγκάλιαζαν τρεις άντρες, δίπλα στις πηγές. Εντύπωση προκαλούσε αυτό που βρισκόταν μπροστά στο πλάτωμα της εκκλησίας. Εκείνο που το έκανε ξεχωριστό ήταν η τεράστια κουφάλα του, όπου κατά την παράδοση ζούσε ο φοβερός δράκος, ο οποίος βασίλειό του είχε το πυκνό ρουμάνι του Κηφισού. Ομως καθώς περνούσαν τα χρόνια αυτή η ομορφιά καταστράφηκε. Τα πλατάνια εκσκάφτηκαν ή κόπηκαν για να ζεστάνουν τους Αθηναίους στα δύσκολα χρόνια της Κατοχής.

Γιούλη Σταρίδα
Φωτό: Βαγγέλης Μασιάς