Τσεχωφικά κωμικός Θάλαμος αριθμός 6

Μια κινηματογραφικού τύπου θεατρική παράσταση ενός κειμένου λογοτεχνικού! Μια από τις παραστάσεις που πρέπει να δείτε, επαναλαμβάνεται και φέτος (με μια αντικατάσταση).

Από την Ηρώ Μητρούτσικου & τον Δημ. Σεμερτζίδη

Ένα διήγημα που μεταφέρεται για πρώτη φορά στην ελληνική θεατρική σκηνή.

Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ:

Ο Αντόν Πάβλοβιτς Τσέχοφ (1860-1904) ήταν Ρώσος γιατρός, δραματουργός και συγγραφέας. Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς διηγημάτων στην ιστορία και από τις πιο σημαντικές μορφές της παγκόσμιας δραματουργίας και άσκησε μεγάλη επίδραση στη θεατρική

Το «Θάλαμος Νο. 6» δημοσιεύεται το 1892, λίγα χρόνια, δηλαδή, πριν αρχίσει να γράφει τα μεγάλα του θεατρικά έργα. Η νουβέλα γράφτηκε, όταν ο Τσέχοφ (1891-2) πρόσφερε, ως γιατρός, αφιλοκερδώς τις γνώσεις και την φροντίδα του στους κατοίκους 26 χωριών γύρω από το Μελίχοβο, 80 χλμ. από τη Μόσχα, αφού είχε επιστρέψει από το νησί-κάτεργο στον Βόρειο Ειρηνικό -που πήγε (παρότι ήδη φυματικός) για να γνωρίσει από κοντά τις συνθήκες ζωής των καταδίκων– και να συντελέσει, με το βιβλίο που έγραψε, στη γνωστοποίηση του αίσχους και στη βελτίωση της απάνθρωπης κατάστασης!

ΤΟ ΕΡΓΟ:

Μια θαυμάσια και σύντομη νουβέλα του Άντον Τσέχοφ, απολύτως διαχρονική, στην οποία εμπεριέχονται ήδη κάποιες ιδέες που θα ξανασυναντήσουμε, πολύ αργότερα, στο έργο του Φουκώ “H Ιστορία της τρέλας”(1961). Το «Θάλαμος Νο. 6», ένα από τα τολμηρότερα, σκληρότερα και πιο επαναστατικά κείμενα της εποχής του, ανεβαίνει για πρώτη φορά στην ελληνική θεατρική σκηνή (σε θεατρική διασκευή Έλσας Ανδριανού) και θίγει μια θεματολογία πρωτοποριακή για τα δεδομένα του 19ου αιώνα – και όχι μόνο.

Ένας γιατρός διευθύνει το νοσοκομείο μιας επαρχιακής πόλης για 20 χρόνια.

Η πολιτεία διατηρεί το δημοτικό νοσοκομείο σε οριακά ντροπιαστική κατάσταση•

Αφημένο στην τύχη του, χωρίς χρηματοδότηση, βρώμικο, χωρίς αντισηπτικά και με μια ξεχασμένη ψυχιατρική πτέρυγα -τον Θάλαμο Νο. 6- στην οποία φύλακας είναι ένας χωριάτης που ξυλοφορτώνει τους ψυχασθενείς.

“Αν δε φοβάστε μήπως βγάλετε φουσκάλες απ’ τις τσουκνίδες, ελάτε να προχωρήσουμε απ’ το στενό μονοπάτι που βγάζει στην πτέρυγα και να δούμε τί γίνεται μέσα.”

Μέσα από τα μάτια του γιατρού, πρώην χειρούργου (μια και σε αυτό το νοσοκομείο είναι αδύνατον να χειρουργήσει) βλέπουμε την πραγματικότητα του ψυχιατρικού εγκλεισμού. Ο πρωταγωνιστής -αρκετά ρεαλιστικό, συμπονετικό και φιλοσοφημένο πρόσωπο- δειλός όμως κατά τα άλλα, ώστε να ξεφύγει από την μοίρα του (όπως και οι περισσότεροι ήρωες του Τσέχοφ), περιστοιχίζεται από ανθρώπους εκμαυλισμένους κι έτσι σιγά-σιγά αρνείται να ασχοληθεί σχολαστικά με τους ασθενείς του, έχοντας απορροφηθεί πλήρως από τα φιλοσοφήματα και τις κοσμοθεωρίες που τον κατακλύζουν. Θεωρεί τη ζωή ως μία απαίσια φάκα, διερωτώμενος για το νόημα της θεραπείας, όντας βουτηγμένος σε μία ανιαρή καθημερινότητα κι έτσι τα πάντα βαφτίζονται μάταια. Αναρωτιέται ποιό το νόημα να παραταθεί η ζωή ορισμένων δημοσίων υπαλλήλων, ενώ ταυτόχρονα εκθειάζει τον πόνο, ως μέσο ζωντάνιας και αληθινής βίωσης της πραγματικότητας.

Η παρακμή της, σχεδόν ακίνητης, κοινωνίας καταντάει τον γιατρό έναν άνθρωπο απελπισμένο, ο οποίος δεν έχει με ποιόν να μιλήσει σε αυτή την μίζερη επαρχία, μέχρι που ανακαλύπτει έναν μορφωμένο ψυχασθενή. Πρόκειται για έναν (πρώην) δικαστικό με μανία καταδίωξης (κατ’επίφαση ή όχι;), τον οποίο αρχίζει να επισκέπτεται στον Θάλαμο 6 και εμπλέκεται σε ατέρμονες φιλοσοφικές συζητήσεις μαζί του.

Οι, πνευματικής φύσης, στιχομυθίες που αναπτύσσονται μεταξύ τους, οι φιλοσοφημένες θεωρίες τους περί ζωής και θανάτου, η οργή τους απέναντι στη μικροαστική νοοτροπία, προκαλούν σύγχυση στην επαρχιακή κοινωνία. Οι συχνές συναντήσεις του γιατρού με τον τρόφιμο, δεν αργούν να παρεξηγηθούν. Από εκείνη τη στιγμή κι έπειτα βυθίζεται ολοένα και περισσότερο σε μία κατάσταση αυτογνωσίας, αυτολύπησης και ευσπλαχνίας. Ευρισκόμενος στα δίχτυα ενός πλέγματος δόλιων ανθρώπων που τον περιτριγυρίζουν αναφέρει την επική φράση: «Όταν η κοινωνία αμύνεται εναντίον των εγκληματιών, των ψυχοπαθών και γενικά των ενοχλητικών ανθρώπων, είναι αήττητη…».

Προκειμένου να μην ανατραπεί η καθεστηκυία τάξη από τις αντιλήψεις τους, η κοινωνία τον βλέπει ως απειλή κι έτσι, στο τέλος της νουβέλας ο, συνταξιούχος πια, γιατρός κλείνεται κι αυτός στον Θάλαμο 6, από τον δολοπλόκο γιατρό που τον έχει αντικαταστήσει. Εκεί θα καταλήξει στο συμπέρασμα ότι «δικαστές, αστυνομικοί, γιατροί, με την πάροδο του χρόνου αντιμετωπίζουν με υπηρεσιακό, επαγγελματικό πνεύμα τον ξένο πόνο».

Σε αυτόν τον θάλαμο πεθαίνει από αποπληξία, επιβεβαιώνοντας δραματικά ότι κάθε ένας διαφορετικός στιγματίζεται ιατρικά, αλλά και κοινωνικά.

Στο συγκεκριμένο έργο πλέον, αντικρίζουμε έναν Τσέχοφ που φέρνει στο φως πτυχές του ψυχισμού του και κατ’επέκταση του ανθρώπου ως έλλογου όντος, που δεν είχαμε συναντήσει σε τέτοιο βαθμό σε πρότερα μυθιστορήματά του. Πόνος, διαφθορά, ευσπλαχνία, αλληλεγγύη, οργή κατακλύζουν τη σκέψη που καταθέτει στο χαρτί, παρουσιάζοντας ισορροπημένα ένα πρόσωπο σκληρό και συνάμα ανθρώπινο, αλλά με τρόπο που δεν επιτρέπει την απόλυτη ταύτιση του αναγνώστη με τους ήρωες της νουβέλας.

Η κωμωδία που βαδίζει παράλληλα με το δράμα, η ρώσικη επαρχία που «σκοτώνει» τους κατοίκους της, οι μορφωμένοι ήρωες που ονειρεύονται άλλα μέρη, ο γιατρός, ο αγροίκος, η δειλία των ηρώων, το κράτος που αδιαφορεί ακόμα και για τους μισθούς είναι μοτίβα του Τσέχοφ που επανέρχονται ξανά και ξανά και ιδιαίτερα στα μετέπειτα θεατρικά του έργα (“Γλάρος”, “Τρεις Αδερφές”, “Θείος Βάνιας”, “Βυσσινόκηπος”).

Η ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ:

Η Γιολάντα Μαρκοπούλου έχει τον όμορφη συνήθεια να εντάσσει στις παραστάσεις της και τον περιβάλλοντα χώρο. Αυτό ξεκίνησε από τον θεατρικό της χώρο «Συνεργείο» (www.synergyo.gr), όπου όλο το πολυώροφο κτίριο μεταμορφωνόταν και συμμετείχε, με τον τρόπο του, στην παράσταση. Το επεδίωξε, όμως, και φέτος στο φεστιβάλ Αθηνών (www.polyplanity.com). Στην είσοδο-φουαγιέ του χώρου, όπου παιζόταν η παράσταση- ντοκιμαντέρ «Είμαστε οι Πέρσες» με μετανάστες ηθοποιούς, υπήρχε φωτογραφική και εικαστική έκθεση με αντικείμενα προσφύγων και φωτογραφικό υλικό κατά την άφιξή τους στη Μυτιλήνη και στη Χίο. Κι όλο αυτό αρκετούς μήνες πριν γίνει τεράστια είδηση στα κανάλια…(η καλοκαιρινή κριτική: http://attikipress.gr/mia-sigkinitiki-parastasi-dokimanter-ftiagmeni-apo-metanastes/ )

Έτσι, λοιπόν, σε αυτή την παράσταση, ο πίσω χώρος του θεάτρου -ανάμεσα στην σκηνή και τα καμαρίνια- έχει μεταμορφωθεί σε μπαρ, όπου μπορούν να κάτσουν οι θεατές μέχρι την έναρξη και να βλέπουν τους ηθοποιούς σε διάφορες δράσεις. Από την άλλη, η σκηνή αποπνέει απόλυτα την ατμόσφαιρα νοσοκομείου. Αληθινά πλακάκια στους τοίχους, σίδερα στα παράθυρα, πραγματικό πλαστικό δάπεδο, μεταλλικά ερμάρια, ένα κλασσικό σιδερένιο γραφείο κι ένας πίνακας τοπίου με χρυσοποίκιλτη κορνίζα, βγαλμένος από το ξεχασμένο σαλόνι κάποιας θείας! Το βεραμάν κυριαρχεί και παρότι παραπέμπει σε χειρουργείο, γλυκαίνει τον χώρο. Ένας γιατρός ελέγχει τους φακέλους των ασθενών. Το σκηνικό περιβάλλον είναι δουλειά των μόνιμων συνεργατών της σκηνοθέτιδος. Οι σκηνογράφοι Αλεξάνδρα Σιάφκου και Αριστοτέλης Καρανάνος, μας έχουν συνηθίσει σε τέτοιες ιδιαίτερες μεταμορφώσεις…

Η σκηνοθετική προσέγγιση της Γιολάντας Μαρκοπούλου συνταίριαξε με ισορροπία το, σχεδόν παραμυθένια, νοσοκομειακό σκηνικό με τη μουσική υπόκρουση, τα ιδιαίτερα -μη νοσοκομειακά- σκηνικά αντικείμενα και τον όμορφο φωτισμό (Αλέκος Αναστασίου)! Ήταν σαν να προσέγγισε το έργο με μία κινηματογραφική ματιά.

Η παράσταση είναι γεμάτη κίνηση (Pauline Huguet ) και παιχνίδι. Τέσσερις ηθοποιοί, πολλοί ρόλοι. Ο γιατρός που έχει παραιτηθεί πια από την προσπάθεια να θεραπεύει τους κατοίκους (Νίκος Γιαλελής), ο ασθενής με μανία καταδίωξης (Μιχάλης Μουλακάκης), ο οποίος την περισσότερη ώρα είναι κλεισμένος στον θάλαμό του, αλλά συμμετέχει ενεργά στην δράση, ενώ, οι άλλοι δυο ηθοποιοί (Κωστής Κορωναίος και Παναγιώτης Παναγόπουλος) παίζουν πολλαπλούς ρόλους, αλλάζοντας επί τόπου κοστούμια. Αυτοί είναι και οι κωμικοί ρόλοι που εμπλέκονται με τους δύο τραγικούς ήρωες, όπως συνηθίζει να κάνει ο Τσέχοφ. Πολύ κίνηση, παιχνίδια, σύντομες κωμικές σκηνές, μικρά και απομονωμένα, αλλά μέσα στην σκηνή, πλάνα προσώπων, απόλυτα εναρμονισμένα με τη δράση.

Ένα έργο που ξεκινάει ως κωμωδία, με τον θεατή να γελάει συχνά, και καταλήγει σε δράμα.

Ο Νίκος Γιαλελής στον πρωταγωνιστικό ρόλο, είναι ηθοποιός με πλήρη αυτοτέλεια και άνεση επί σκηνής. Αναπτύσσει τον ρόλο του με όλες τις απαιτούμενες λεπτομέρειες, όντας ταυτόχρονα εξαιρετικά ρεαλιστικός και συγχρόνως τρυφερός, και σπαρακτικός σε στιγμές. Ο Μιχάλης Μουλακάκης προσπαθώντας να μας μεταφέρει τον ψυχισμό και τις φιλοσοφικές θεωρίες του έγκλειστου δικαστικού υπάλληλου, ήταν εξαιρετικός! Είχε τέτοια απλότητα, τέτοια εξωτερική ηρεμία και εσωτερικό αναβρασμό που σε συγκλόνιζε. Έχει τη στόφα αξιόλογου ηθοποιού. Ο Κωστής Κορωναίος ενσάρκωσε διάφορους και εντελώς διαφορετικούς ρόλους, από τον χωριάτη φύλακα μέχρι τον νεώτερο αντικαταστάτη γιατρό με το εκλεπτυσμένο στυλ, αλλά και έναν τρελό νοσοκόμο. Μόνο αν τον παρακολουθήσετε δια ζώσης θα το κατανοήσετε. Τέλος, ο Παναγιώτης Παναγόπουλος, φάνηκε ότι έχει δουλέψει πολύ τον βασικό του ρόλο, ενώ ήταν εντυπωσιακός στις μεταμορφώσεις του, με με κρυστάλλινη άρθρωση λόγου και επίσης εξαιρετική κίνηση, όπως και οι υπόλοιποι ηθοποιοί.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Το 2013 «Ο Θάλαμος αρ.6» κυκλοφόρησε στα ελληνικά αυτοτελώς, σε μετάφραση του Άρη Αλεξάνδρου από τις εκδόσεις Γκοβόστη.

Η παράσταση παίζεται από τον Μάιο στη Β΄σκηνή του θεάτρου της Μπέτυ Αρβανίτη.

Τρέιλερ: https://vimeo.com/140640181

Θέατρο Οδού Κεφαλληνίας

Κεφαλληνίας 16, τηλ: 210 8838727

Πέμπτη – Παρασκευή – Σάββατο 20:30, Κυριακή 18:00

Εισιτήριο: 12, 8 ευρώ

Προπώληση: www.viva.gr, 11876, PUBLIC, ΠΑΠΑΣΩΤΗΡΙΟΥ, Seven Spots, ΙΑΝΟΣ, Reload, Media Markt και στα εκδοτήρια του Θεάτρου Οδού Κεφαλληνίας