Το σταυρόλεξο της ρύθμισης για τα δάνεια

Του Νίκου Ραγκάκου ([email protected])

Μετά από σειρά διαπραγματεύσεων, μεταξύ τραπεζών και κυβέρνησης, το Συμβούλιο Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους όρισε στα 1.347€ καθαρά -δηλαδή χωρίς δαπάνες για φόρους, ασφαλιστικές εισφορές, ενοίκια ή δόσεις δανείου- «τις εύλογες μηνιαίες δαπάνες διαβίωσης» μιας τετραμελούς οικογένειας. Ο υπουργός Ανάπτυξης Κωστής Χατζηδάκης και ο υφυπουργός Θανάσης Σκορδάς παρουσίασαν, το σχέδιο για

τα κόκκινα δάνεια, που δίνει ανάσα σε χιλιάδες νοικοκυριά να διευθετήσουν τα δάνειά τους.

Έτσι, εάν ο δανειολήπτης δεν έχει το εισόδημα που αποφασίσθηκε (Πίνακας 1), τότε θα πρέπει μετά από μια συνεννόηση η τράπεζα να τον διευκολύνει τα μέγιστα, ώστε να αποφύγει το «κοκκίνισμα» του δανείου. Από την άλλη πλευρά, εάν διαπιστωθεί ότι υπάρχει αδυναμία αποπληρωμής, τότε θα εντάσσεται στις σχετικές διατάξεις περί προστασίας των δανειοληπτών.

Το βασικό όμως στοιχείο της όλης διαδικασίας είναι να υπάρχει μια κοινά αποδεκτή βάση εισοδήματος, που θα λειτουργεί ως σημείο αναφοράς, ώστε να αξιολογείται η δυνατότητα κάθε οφειλέτη να εξυπηρετεί τις δανειακές του υποχρεώσεις, με βάση το εισόδημά του και αφού καλύψει τις ανάγκες διαβίωσής του.

Μέσω αυτού του πλαισίου επιδιώκεται η εξωδικαστική επίλυση των διαφορών μεταξύ δανειοληπτών και τραπεζών και παρέχεται ένας γνώμονας, ώστε και οι δύο πλευρές να καταλήγουν σε κοινά αποδεκτές και βιώσιμες λύσεις ως προς την εξυπηρέτηση των δανείων.

Τα ποσά που έχουν αποφασισθεί ως μέτρο θα ισχύσουν από το 2015 και θα αποτελέσουν οδηγό για τη διαπραγμάτευση για ρυθμίσεις δανείων μεταξύ δανειοληπτών και τραπεζών.

Έτσι σύμφωνα με τους κ.κ. Χατζηδάκη και Σκορδά και προκειμένου να αποφευχθεί ο κίνδυνος κύματος «κόκκινων δανείων» στο επόμενο διάστημα, διαμορφώθηκε το πλαίσιο των μηνιαίων «εύλογων δαπανών διαβίωσης» ανάλογα με την κατηγορία του δανειολήπτη (Πίνακας 2), ενήλικας, ζευγάρι, ζευγάρι με ένα παιδί, ζευγάρι με 2, 3 ή 4 τέκνα.

Σύμφωνα με αυτό το πλαίσιο, το καθαρό ποσό μπορεί να φθάσει για μια οικογένεια με δύο ενήλικες και τέσσερα τέκνα τα 2.280€ μηνιαίως !

Τι είναι οι «εύλογες δαπάνες διαβίωσης»

Ο προσδιορισμός των εύλογων δαπανών διαβίωσης έχει στόχο να βοηθήσει τα πιστωτικά ιδρύματα και τους δανειολήπτες να καταλήγουν σε κοινά αποδεκτές και βιώσιμες λύσεις ως προς την εξυπηρέτηση των δανείων. Στο πλαίσιο αυτό, υπολογίστηκαν οι εύλογες δαπάνες διαβίωσης σε αντιπροσωπευτικές κατηγορίες ελληνικών νοικοκυριών. Σε αυτές περιλαμβάνονται τα έξοδα διατροφής, στέγασης, μόρφωσης, ένδυσης, ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, θέρμανσης, μεταφοράς, επικοινωνίας κ.τ.λ.

Ακριβώς αυτό είναι μια πρακτική που εφαρμόζεται ήδη με επιτυχία σε πολλές χώρες της Ευρώπης, όπως η Ιρλανδία, η Αυστρία, το Βέλγιο, η Φινλανδία, η Νορβηγία και η Ισπανία.

Σύμφωνα με το υπουργείο το συγκεκριμένο μοντέλο έχει αποδειχθεί ότι:

Ενισχύει τη διαφάνεια και την αμοιβαία εμπιστοσύνη στις σχέσεις μεταξύ πιστωτικών ιδρυμάτων και δανειοληπτών καιπαρέχει στους δανειολήπτες ένα αξιόπιστο εργαλείο διαπραγμάτευσης και διευκολύνει την εξυπηρέτηση του δανείου τους, με βάση τις πραγματικές τους δυνατότητες.

Ποια μεθοδολογία θα ακολουθηθεί

Ο υπολογισμός των εύλογων δαπανών διαβίωσης έγινε από εμπειρογνώμονες του Υπουργείου Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας και του Υπουργείου Οικονομικών. Στηρίχθηκε στα στοιχεία της Έρευνας Οικογενειακών Προϋπολογισμών (ΕΟΠ), που διενεργείται κάθε χρόνο από την Ελληνική Στατιστική Αρχή.

Η έρευνα αυτή συγκεντρώνει αναλυτικές πληροφορίες από αντιπροσωπευτικό δείγμα νοικοκυριών της χώρας, ανεξάρτητα από το αν έχουν δάνειο η όχι, σχετικά με τις δαπάνες διαβίωσής τους. Τα αγαθά και οι υπηρεσίες που καταναλώνουν τα νοικοκυριά ταξινομούνται σε ομάδες, ανάλογα με το πόσο απαραίτητα είναι για τη διαβίωση. Για τον σκοπό αυτό χρησιμοποιείται ειδική διεθνής κλίμακα ταξινόμησης (COICOP).

Πώς χωρίζονται οι 4 ομάδες

- 1η ομάδα: αφορά τις πιο βασικές δαπάνες για τη διαβίωση του νοικοκυριού, στις οποίες περιλαμβάνεται η διατροφή, η ένδυση και υπόδηση, τα λειτουργικά έξοδα κατοικίας, η μετακίνηση, η επισκευή και συντήρηση επίπλων και οικιακού εξοπλισμού, τα είδη οικιακής κατανάλωσης και ατομικής φροντίδας, η ενημέρωση και μόρφωση, οι υπηρεσίες τηλεφωνίας και ταχυδρομείων, τα είδη και οι υπηρεσίες υγείας, οι υπηρεσίες εκπαίδευσης, οι υπηρεσίες κοινωνικής προστασίας και οι οικονομικές υπηρεσίες.

- 2η ομάδα: περιλαμβάνει επιπλέον δαπάνες εστίασης

- 3η ομάδα: περιλαμβάνει επιπλέον διαρκή αγαθά και συσκευές

- 4η ομάδα: περιλαμβάνει επιπλέον δαπάνες για κατανάλωση

αλκοολούχων ποτών και καπνού, αεροπορικές μετακινήσεις, τουριστικές υπηρεσίες και υπηρεσίες αναψυχής, πολιτισμού και αθλητισμού.

Πώς λειτουργεί στην πράξη

Σύμφωνα με τον κώδικα δεοντολογίας των τραπεζών που βρίσκεται υπό διαβούλευση, το πιστωτικό ίδρυμα οφείλει να λαμβάνει υπόψη τις εύλογες δαπάνες διαβίωσης του οφειλέτη κατά την αξιολόγηση της δυνατότητας αποπληρωμής.

Συγκεκριμένα η τράπεζα θα πρέπει να παρέχει Τυποποιημένη Κατάσταση Οικονομικής Πληροφόρησης, στην οποία ο οφειλέτης θα δηλώνει στοιχεία για τις δαπάνες διαβίωσης του νοικοκυριού, τα οποία θα συσχετίζονται με τις προσδιορισμένες εύλογες δαπάνες διαβίωσης.

Οι πληροφορίες αυτές θα αξιοποιούνται σε συνδυασμό με άλλα στοιχεία, ώστε να αξιολογηθούν: η οικονομική κατάσταση του δανειολήπτη, το συνολικό ύψος και η φύση των χρεών του δανειολήπτη, η τρέχουσα ικανότητα αποπληρωμής του δανειολήπτη, το ιστορικό οικονομικής συμπεριφοράς του δανειολήπτη και η προβλεπόμενη και αναμενόμενη ικανότητα αποπληρωμής του δανειολήπτη, λαμβάνοντας υπόψη το επίπεδο των εύλογων δαπανών διαβίωσης.

Μετά από αυτή την αξιολόγηση, η τράπεζα θα είναι υποχρεωμένη να προχωρήσει σε ρύθμιση θα είναι προσαρμοσμένη στο προφίλ του οφειλέτη, ώστε να συνεχίσει να εξυπηρετεί το δάνειό του. Σε κάθε περίπτωση, εφόσον ο οφειλέτης δεν μπορεί να εξυπηρετήσει την παρεχόμενη ρύθμιση, διατηρεί το δικαίωμα προσφυγής του στον Νόμο 3869/2010, όπως τροποποιήθηκε από το ν.4161/2013, όπου δικαστικά θα προσδιοριστεί η διευθέτηση της οφειλής.

Το Συμβούλιο Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους

Σύμφωνα με τη σχετική απόφαση, το Κυβερνητικό Συμβούλιο Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους αποτελείται από τους υπουργούς Οικονομικών, Ανάπτυξης, Εργασίας, και Δικαιοσύνης. Πρόεδρος του Συμβουλίου ορίζεται ο υπουργός Οικονομικών, ο οποίος το συγκαλεί σε τακτά χρονικά διαστήματα και όποτε κρίνεται αναγκαίο, συντονίζει το όργανο και εποπτεύει τις εργασίες του.

Το συμβούλιο θεωρείται πως βρίσκεται σε απαρτία, όταν παρίστανται τα τρία τουλάχιστον μέλη του, ενώ οι εισηγήσεις των αρμοδίων καθ’ ύλην υπουργών κοινοποιούνται σε όλα τα μέλη του συμβουλίου τουλάχιστον δύο ημέρες πριν τη συνεδρίαση του οργάνου. Στο συμβούλιο μπορεί να μετέχουν για θέματα αρμοδιότητάς τους, χωρίς δικαίωμα ψήφου, αναπληρωτές υπουργοί ή υφυπουργοί ή οι Γενικοί Γραμματείς, καθώς και ο Γενικός Γραμματέας Συντονισμού.

Πίνακας 1: Εύλογες δαπάνες διαβίωσης ανά ομάδα δαπανών που λαμβάνεται υπόψη και σύνθεση του νοικοκυριού (παρατίθεται προς σύγκριση το διάμεσο καθαρό εισόδημα οικ. έτους 2013 και το όριο φτώχειας για κάθε τύπο νοικοκυριού).

Προσαρμογή στη σύνθεση και στις ανάγκες κάθε νοικοκυριού

Ο προσδιορισμός των εύλογων δαπανών διαβίωσης δεν είναι «προκρούστεια κλίνη». Αντίθετα, λαμβάνει υπόψη τη σύνθεση και τις ανάγκες κάθε νοικοκυριού.

- Το σημαντικότερο σημείο είναι ότι οι εύλογες δαπάνες διαβίωσης προσαυξάνονται σημαντικά για τις οικογένειες με παιδιά ή εξαρτώμενα μέλη, που αποτελούν και την πλειονότητα των δανειοληπτών.

- Επίσης, προσαυξάνονται σε περιπτώσεις νοικοκυριών όπου υπάρχουν ιδιάζουσες συνθήκες: π.χ. μέλη που πάσχουν από χρόνιες ασθένειες, φυσικές ή διανοητικές αναπηρίες και προβλήματα υγείας που απαιτούν ιδιαίτερη θεραπεία.

- Οι εύλογες δαπάνες διαβίωσης αναφέρονται στα έξοδα που κάνει ένα νοικοκυριό πέραν αυτών που απαιτούνται για την εξασφάλιση κατοικίας. Συνεπώς, το ποσό του ενοικίου για την εξασφάλιση πρώτης κατοικίας προστίθεται ξεχωριστά στα οικονομικά στοιχεία που δηλώνει ο δανειολήπτης.

- Κάθε νοικοκυριό αντιμετωπίζεται ως μια ξεχωριστή περίπτωση με διαφορετικές ανάγκες. Γι’ αυτό και ο προσδιορισμός των εύλογων δαπανών, θα γίνεται σε εξατομικευμένη βάση, με χρήση ειδικών συντελεστών στάθμισης ανάλογα με τη σύνθεση του νοικοκυριού.

Παραδείγματα: Πώς μπορούν να εφαρμοστούν οι συντελεστές στάθμισης ανάλογα με τη σύνθεση του νοικοκυριού