Στους 42 εκατ. τόνους ο όγκος των ηλεκτρικών συσκευών που «πετάχτηκαν» το 2014

Μπορεί παλιότερα η αγορά και κατοχή ηλεκτρικών συσκευών να θεωρούταν πολυτέλεια (λόγω της «τσουχτερής» αξίας τους) και να περιοριζόταν σε συγκεκριμένες μόνο συσκευές όπως το ψυγείο, η τηλεόραση, το πλυντήριο και το ραδιόφωνο, ωστόσο σήμερα οι περισσότερες ηλεκτρικές ή ηλεκτρονικές συσκευές παρέχονται σε πολύ προσιτές τιμές.

Η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας, η αύξηση της παραγωγής των ηλεκτρονικών συσκευών και η πτώση των τιμών τους, σε συνδυασμό με τον υπερκαταναλωτισμό της σύγχρονης εποχής προκάλεσε μια τρομακτική αύξηση των αποβλήτων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού

(Απόβλητα Ηλεκτρονικού και Ηλεκτρικού Εξοπλισμού – ΑΗΗΕ). Εξάλλου, όπως εύστοχα παρατηρεί έκθεση του ΟΗΕ, «η αύξηση των επιπέδων αυτών των αποβλήτων προκαλείται από την αυξανόμενη δημοτικότητα των νέων συσκευών, των οποίων οι νέες εκδόσεις συνήθως δεν διαρκούν όσο οι παλαιότερες».

Όπως είναι φυσικό, τα απόβλητα αυτά είναι πιο επικίνδυνα για την υγεία από τα κοινά απορρίμματα, καθώς περιέχουν διάφορες ουσίες, οι οποίες με την ανεξέλεγκτη απόρριψη (σε χωματερές και ύπαιθρο), καταστροφή ή καύση τους προκαλούν πολύ σοβαρές επιπτώσεις στο Περιβάλλον και τη Δημόσια Υγεία, ενώ η διαχείρισή τους είναι πιο πολύπλοκη από τα οργανικά απορρίμματα. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η Ευρωπαϊκή Ένωση προχώρησε το 2002 στην έκδοση δύο Ευρωπαϊκών Οδηγιών (2002/95/ΕΚ και 2002/96/ΕΚ) με σκοπό την όσο το δυνατό μεγαλύτερη χωριστή συλλογή και περιβαλλοντικά ορθή διαχείριση των εν λόγω αποβλήτων και επιπλέον στον περιορισμό στη χρήση συγκεκριμένων επικίνδυνων ουσιών στην κατασκευή νέων προϊόντων.

Το 60% των αποβλήτων αναλογεί σε φούρνους μικροκυμάτων

Ενδεικτική του προβλήματος, που συνεχίζεται και διογκώνεται είναι η έκθεση του ΟΗΕ, που μόλις προσφάτως δημοσιεύτηκε, σύμφωνα με την οποία η ποσότητα των παγκόσμιων ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών αποβλήτων έφτασε τα 41,8 εκατομμύρια τόνους το 2014 και το άκρως ανησυχητικό είναι πως οι αριθμοί αναμένεται να σημειώσουν άνοδο 21%, φτάνοντας μέχρι και τους 50 εκατομμύρια τόνους έως το 2018.

Όσον αφορά στη σύνθεση των αποβλήτων, το 60% του συνόλου για το 2014 αναλογεί σε φούρνους μικροκυμάτων και πλυντήρια ρούχων και πιάτων, ενώ μόλις το 7% αναλογεί σε κινητά τηλέφωνα, αριθμομηχανές και προσωπικούς υπολογιστές. Πάντως, τα περισσότερα κράτη φαίνεται πως δεν έχουν σχεδιάσει κάποια αποτελεσματική πολιτική αντιμετώπισης του θέματος, αφού λιγότερο από το 1/6 όλων των απορριμμάτων κατέληξε σε κατάλληλα συστήματα ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης.

Σοβαρό οικονομικό και υγειονομικό πρόβλημα

Για αυτό το λόγο, σύμφωνα με τον Ντέιβιντ Μαλόουν των Ηνωμένων Εθνών «τα αμέτρητα ηλεκτρονικά είδη που καταλήγουν στα σκουπίδια φιλοξενούν επικίνδυνα τοξικά στοιχεία που πρέπει να αντιμετωπιστούν με μεγάλη προσοχή, όπως μόλυβδο, υδράργυρο, κάδμιο, χρώμιο, καθώς και 4,4 τόνους χλωροφθορανθράκων που καταστρέφουν το όζον».

Παράλληλα, τίθεται και ένα σοβαρό οικονομικό πλήγμα για τις χώρες που δεν ανακυκλώνουν τις συσκευές τους, καθώς σύμφωνα με την έκθεση, μέσα στα παγκόσμια ηλεκτρονικά απόβλητα βρίσκονται θαμμένες και ικανές ποσότητες σιδήρου, χαλκού, χρυσού, ασημιού, αλουμινίου, και άλλων υλικών με συνολική εκτιμώμενη αξία 50 δισεκατομμυρίων ευρώ.

Η Ευρώπη παράγει τα περισσότερα απόβλητα κατά κεφαλή

Η έρευνα του ΟΗΕ κατέληξε στο συμπέρασμα, πως οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής είναι η χώρα που παρήγαγε τα περισσότερα ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά απόβλητα το 2014 με 7,072 εκατομμύρια τόνους, με την Κίνα να ακολουθεί στη δεύτερη θέση με 6,032 εκατομμύρια τόνους και τρίτη την Ιαπωνία με 2,2 εκατομμύρια τόνους. Ωστόσο, οι χώρες με την υψηλότερη παραγωγή αποβλήτων κατά κεφαλή ήταν όλες στην Ευρώπη, με τη Νορβηγία, την Ελβετία, την Ισλανδία, τη Δανία και το Ηνωμένο Βασίλειο να βρίσκονται στις πρώτες θέσεις. Συγκεκριμένα στη Νορβηγία, σε κάθε πολίτη αναλογούν 24 κιλά ηλεκτρονικών αποβλήτων, ενώ στους κατοίκους της Αφρικής μόλις 1,7.

«Οι χώρες της Δύσης πετούν τα ηλεκτρικά σκουπίδια τους σε Ινδία & Κίνα»

Εν τω μεταξύ, σύμφωνα με άλλη μελέτη, που διεξήγαγαν ερευνητές στην Ινδία, την Κίνα και το Ηνωμένο Βασίλειο, «οι ανεπτυγμένες χώρες της Δύσης κατακλύζουν με τα ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά απόβλητά τους χώρες όπως την Ινδία και την Κίνα στο όνομα της ‘’φιλανθρωπίας’’ και απαλλάσσονται από κάθε είδους φόρων και δασμών».

Η ερευνητική ομάδα με επικεφαλής τον Σαντάν Γκος, καθηγητή του Τμήματος Μηχανολόγων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Τζανταβπούρ της Ινδίας και πρόεδρο της υπηρεσίας διαχείρισης στερεών αποβλήτων της Καλκούτα διεξήγαγε μια συγκριτική ανάλυση της εισροής ηλεκτρικών αποβλήτων στην Ινδία, την Κίνα και το Ηνωμένο Βασίλειο.

Σύμφωνα με τον Γκος, στις αρχές της δεκαετίας του ’80 η εισαγωγή επικίνδυνων αποβλήτων απαγορεύτηκε μετά από πρωτοβουλίες μη κυβερνητικών οργανώσεων, ενώ τόσο η Κίνα το 2000 όσο και η Ινδία το 2008 απαγόρευσαν ρητά την εισαγωγή τους. Ωστόσο, οι διακινητές των αποβλήτων καταφέρνουν ακόμα και σήμερα να βρίσκουν πλάγιους τρόπους για να τα μεταφέρουν σε αυτές τις χώρες.

Επιπρόσθετα, μια έκθεση των Ηνωμένων Εθνών προέβλεψε ότι μέχρι το 2020, τα απόβλητα από παλιούς υπολογιστές θα αυξηθούν κατά 400% σε σχέση με τα επίπεδα του 2007 στην Κίνα, και κατά 500% στην Ινδία. Επιπλέον, τα απόβλητα από χρησιμοποιημένα κινητά τηλέφωνα θα αυξηθούν κατά 7 φορές σε σχέση με τα επίπεδα του 2007 στην Κίνα και κατά 18 φορές στην Ινδία.

Η Κύπρος πέρασε εναρμονιστικό νομοσχέδιο για τη διαχείριση των ηλεκτρικών αποβλήτων

Τον περασμένο μήνα, η Ολομέλεια της Βουλής της Κύπρου ψήφισε εναρμονιστικό νομοσχέδιο και κανονισμούς για τη διαχείριση των ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών αποβλήτων.

Σύμφωνα με την έκθεση της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Περιβάλλοντος, με το νόμο παραχωρούνται εξουσίες στους επιθεωρητές που διορίζονται δυνάμει του περί Αποβλήτων Νόμου, να προβαίνουν σε εξώδικη ρύθμιση οποιωνδήποτε αδικημάτων προκύπτουν κατά παράβαση των διατάξεων των κανονισμών που εκδόθηκαν δυνάμει του εν λόγω νόμου.

Με τους κανονισμούς καθορίζονται μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης υγείας μέσω της πρόληψης ή μείωσης των αρνητικών επιπτώσεων της παραγωγής και της διαχείρισης ΑΗΗΕ.

Ειδικότερα, στους κανονισμούς περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, πρόνοιες σχετικά με:

-Τις υποχρεώσεις των παραγωγών (κατασκευαστών, εισαγωγέων, αντιπροσώπων) οι οποίοι διαθέτουν για πρώτη φορά ηλεκτρικό και ηλεκτρονικό εξοπλισμό (ΗΗΕ) στην αγορά, των Αρχών τοπικής αυτοδιοίκησης, των διανομέων ΗΗΕ και των τεχνικών εγκατάστασης.

-Τη συλλογή, διάθεση, μεταφορά, επεξεργασία και ανάκτηση ΑΗΗΕ.

-Τους στόχους για τη συλλογή και ανάκτηση ΑΗΗΕ.

-Τη δημιουργία συστημάτων διαχείρισης ΑΗΗΕ.

-Την ενημέρωση των καταναλωτών.

-Τη διοικητική συνεργασία και την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των κρατών μελών.

-Την επιθεώρηση και παρακολούθηση των συστημάτων διαχείρισης ΑΗΗΕ, των παραγωγών ΗΗΕ, των αρχών τοπικής αυτοδιοίκησης, των διανομέων ΗΗΕ και των τεχνικών εγκατάστασης ως προς την εφαρμογή των προτεινόμενων κανονισμών.

Τι προβλέπεται στην Ελλάδα για την ανακύκλωση συσκευών

Στην Ελλάδα, όσον και εάν δεν το γνωρίζουμε, υπάρχει ανακύκλωση συσκευών και ο εξοπλισμός ο οποίος καλύπτεται από την Νομοθεσία και μπορεί ο πολίτης να απορρίψει είναι οποιαδήποτε συσκευή για την ορθή λειτουργία της οποίας απαιτείται ηλεκτρικό ρεύμα και περιλαμβάνει μεταξύ άλλων, Ψυγεία, Πλυντήρια και Στεγνωτήρια Ρούχων, Ηλεκτρικές Κουζίνες και Φούρνους Μικροκυμάτων, Ηλεκτρικά Θερμαντικά Σώματα (π.χ. ηλεκτρικό καλοριφέρ), Συσκευές Κλιματισμού, Ηλεκτρικές Σκούπες, διάφορες μικροσυσκευές, Ηλεκτρονικούς Υπολογιστές, Λαμπτήρες Φθορισμού κα.

Αναλυτικά για τις μεγάλες συσκευές (όπως ψυγεία, κουζίνες, πλυντήρια, ογκώδεις τηλεοράσεις, φωτιστικά σώματα κ.α.):

– με την αγορά καινούριας συσκευής ζητούμε στο κατάστημα να πάρουν πίσω την αντίστοιχη παλιά

– τηλεφωνούμε στο Δήμο της περιοχής μας για να ζητήσουμε να περισυλλέξουν τη συσκευή και την κατεβάζουμε την ώρα που έχει συμφωνηθεί

Για τις μικρές συσκευές (όπως καφετιέρες, σκούπες, υπολογιστές, μικρές τηλεοράσεις κ.α.)

– μεταφέρουμε τη μικροσυσκευή σε ένα από τα επιλεγμένα σημεία των συμβεβλημένων δήμων (όπως σχολεία, ΚΕΠ, ΚΑΠΗ κ.α.)

– μεταφέρουμε τη μικροσυσκευή σε ένα από τα συνεργαζόμενα καταστήματα ηλεκτρικών ειδών και super market

Σημειώνεται τέλος, ότι σύμφωνα με το κοινοτικό κεκτημένο, από την 1η Ιανουαρίου 2016 ο στόχος συλλογής ΑΗΗΕ καθορίζεται στο 45% του πωλούμενου ΗΗΕ, ενώ από την 1η Ιανουαρίου 2019 ο στόχος αυτός καθορίζεται στο 65% του πωλούμενου ΗΗΕ ή στο 85% των παραγόμενων ΑΗΗΕ.