Πέτα τον Μένγκελε από το τρένο!

Μετά από, σχεδόν, τρία χρόνια συνεχόμενων παραστάσεων στην Αθήνα και μικρή περιοδεία, η παράσταση «Μένγκελε» φτάνει στο τέλος της. Το τρίτο θεατρικό έργο του Θανάση Τριαρίδη σε σκηνοθεσία Κώστα Φιλίππογλου, όπου πρωταγωνιστούν ο Λάζαρος Γεωργακόπουλος στο ρόλο του διαβόητου Μένγκελε και η Μυρτώ Αλικάκη.

Του Ανέστη Χρυσάφη, επιμέλεια Ηρώ Μητρούτσικου

Ο Γιόζεφ Μένγκελε (Γερμανία 1911- Βραζιλία 1979)

Γερμανός

γιατρός στο Άουσβιτς, διαβόητος ιδίως για τα πειράματα που έκανε με ανθρώπους, τα οποία οδηγούσαν συνήθως στον θάνατό τους. Έμεινε στην ιστορία ως ο Άγγελος του Θανάτου(Todesengel von Auschwitz). Έκανε, κυρίως, πειράματα με διδύμους και μικρόσωμους κρατούμενους, οι οποίοι αποτελούσαν για αυτόν την υποδειγματική έκφραση της «ανωμαλίας», σκοτώνοντας τα θύματα με ενέσεις φαινόλης. Εργάστηκε στο Ινστιτούτο Κληρονομικότητας και Φυλετικής Υγιεινής. Το Ινστιτούτο αυτό ήταν όργανο της φυλετικής πολιτικής του 3ου Ράιχ., όπου συντάσσονταν οι πραγματογνωμοσύνες για τις υποχρεωτικές στειρώσεις ή και γινόταν η αρχειοθέτηση των Σιντί και Ρομά για την κατοπινή εκτόπισή τους. Το 1935 συνέγραψε τη διδακτορική του διατριβή για τη φυλετική μορφολογία του πρόσθιου τμήματος της κάτω σιαγόνας τεσσάρων φυλετικών ομάδων. Μετά το 1945 κρύφτηκε, άλλαξε όνομα και το 1949 με πλαστή ταυτότητα πήγε στην Λατινική Αμερική. Πέθανε εκεί από εγκεφαλικό το 1979, ενώ το 1992 επικυρώθηκε με απόλυτη βεβαιότητα η ταυτότητα του πτώματος, μετά από εξέταση DNA. Ο Μένγκελε δεν μετάνιωσε ποτέ για τις πράξεις του στο Άουσβιτς και εξακολουθούσε να υποστηρίζει τις «διαφορές μεταξύ των φυλών” ως το τέλος.

Η υπόθεση:

Δύο άγνωστοι μεταξύ τους άνθρωποι της σημερινής εποχής: ένας άντρας (διοικητικός υπάλληλος κάποιας δημοσίας υπηρεσίας) και μία γυναίκα (υποψήφια διδάκτορας Ιστορίας) στο κουπέ ενός ηλεκτροκίνητου τρένου, σε ένα νυχτερινό δρομολόγιο έχουν μία τυπική συζήτηση γνωριμίας. Όλα ξεκινούν με μία ξαφνική διακοπή ρεύματος, οπότε οι δύο πρωταγωνιστές για να ξεπεράσουν την αμηχανία τους θα παίξουν το παιδικό παιχνίδι των ρόλων (όπου ο καθένας από τους δύο αναλαμβάνει να υποδυθεί μία πολύ συγκεκριμένη ιστορική ή φανταστική προσωπικότητα): ο άντρας θα παραστήσει τον «Γιόζεφ Μένγκελε», τον διαβόητο «Άγγελο του Θανάτου» του Άουσβιτς, και η γυναίκα την «Εσθήρ», την εγγονή μίας Εβραίας επιζήσασας, θύματος των φρικτών πειραμάτων του μυστηριώδους γιατρού.

Το κείμενο:

Το θέμα του θεατρικού έργου είναι βαρύ και στενάχωρο. Ναι, μεν εμπνευσμένο από την ζωή του Γιόζεφ Μένγκελε, Γερμανού γιατρού στο Άουσβιτς, έχει ενδιαφέρον, αλλά το συγκεκριμένο θεατρικό κείμενο δεν καταφέρνει να τραβήξει το ενδιαφέρον του κοινού και να το αφορά. Φυσικά και μπορούμε να βρούμε ζητήματα που μας αφορούν σε μία τέτοια παράσταση, αλλά ποιός θα πήγαινε να δει ένα τέτοιο έργο με απλές εγκυκλοπαιδικές γνώσεις για την ζωή του Μένγκελε, σε μια υποτιθέμενη ερωτική ιστορία – παιχνίδι ρόλων; Αν και δραματουργικά ξεκινάει πολύ καλά, στην πορεία το έργο κάνει κοιλιά και αυτό φαίνεται και στην παράσταση. Ενδιαφέρουσες οι τροπές που έχει, αλλά όταν γίνονται συνεχόμενα κουράζουν, ειδικά ότι δεν υπάρχει μία άμεση κατάληξη.

Η σκηνοθεσία:

Στο πρώτο μισό της παράστασης η σκηνοθεσία είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Το σκηνικό λιτό και μινιμαλιστικό, αποτελείται από δύο τροχήλατες καρέκλες που δεν παραπέμπουν καθόλου σε θέσεις τρένου. Οι θεατές βλέπουν τους δύο ηθοποιούς να μιλάνε. Να μιλάνε συνέχεια, χωρίς στην ουσία να γίνεται τίποτα και το κοινό, απλά, να ακούει. Θα μπορούσε κάλλιστα να είναι ένα θεατρικό έργο γραμμένο για το ραδιόφωνο. Είτε έχεις τα μάτια σου ανοιχτά ή κλειστά, δεν έχει καμία διαφορά. Φυσικά, υπάρχει η ερμηνεία της φωνής με τις διάφορες διακυμάνσεις και χρωματισμούς, αλλά θα μπορούσες να το ακούσεις κάνοντας τις δουλειές του σπιτιού ή μαγειρεύοντας στην κουζίνα. Αλλά το να το βλέπεις στο θέατρο είναι βαρετό, σε κάνει να κοιτάς το ρολόι σου. Πόσο μάλλον όταν πηγαίνεις να δεις σκηνοθεσία του Φιλίππογλου, που θεωρείται Master στο σωματικό θέατρο…

Οι ερμηνείες:

Η ερμηνεία του Λάζαρου Γεωργακόπουλου, καθόλα τη διάρκεια της παράστασης, είναι ψεύτικη. Ένας τρόπος παιξίματος που δεν υπάρχει η παραμικρή αλήθεια και φαίνεται, συνεχώς στον λόγο του, στις κινήσεις του, στις εκφράσεις τους. Η όλη παρουσία του εντελώς επιτηδευμένη και στυλιζαρισμένη δεν πείθει ούτε ως δημόσιος υπάλληλος, ούτε ως Μένγκελε. Κι αυτό έρχεται σε μεγαλύτερη αντίθεση δίπλα στην συμπρωταγωνίστριά του, Μυρτώ Αλικάκη. Η μικρόσωμη ηθοποιός με την νεανική όψη και την βραχνή φωνή έχει μία αμεσότητα σε ότι και να πει. Χωρίς υπερβολές και μορφασμούς, εκφέρει τον λόγο της με έναν εσωτερικό ερωτισμό, που επισημαίνεται μέχρι το τέλος τη παράστασης.

Οι φωτισμοί πολύ σωστά δίνουν μία κλειστοφοβική αίσθηση του τρένου που δεν έχει ρεύμα, αλλά οι βίντεο προβολές θα μπορούσαν να μην υπάρχουν, γιατί απλά δεν χρειάζονται.

Αν είναι καθημερινή θα σας συμβούλευα να μην πάτε εκτός και αν έχετε ρεπό, άδεια ή είσαστε άνεργος. Είναι τόσο βαρύ το κλίμα της παράστασης που δεν θα θέλετε να ψυχοπλακωθείτε. Επίσης τις Παρασκευές θα σας φανεί πολύ δύσκολο μετά την κούραση όλης της εβδομάδας να συγκεντρωθείτε σε ένα τόσο δύσκολο θέμα. Σάββατο βράδυ φυσικά και αποκλείεται, αφού θέλετε να περάστε καλά. Ίσως την Κυριακή, αλλά να πάτε απόγευμα ώστε αργότερα να βγείτε για ποτό και να νιώσετε καλύτερα.

Το έργο και ο ιδιότυπος συγγραφέας

Το έργο ΜΕΝΓΚΕΛΕ κυκλοφορεί ελεύθερα στο Διαδίκτυο στη διεύθυνση http://www.triaridis.gr/mengele

κυκλοφορεί σε βιβλίο από την σειρά δήγμα/θέατρο των Εκδόσεων Ευρασία, ενώ έχει μεταφραστεί στα αγγλικά από τη Χαρά Σύρου και στα γερμανικά από τον Γιάννη Ευαγγέλου και τη Μαριάνε Ουτς.

Facebook (συγκεντρώνονται κριτικές, συνεντεύξεις, φωτογραφίες, video κλπ): https://www.facebook.com/pages/ΜΕΝΓΚΕΛΕ-του-Θανάση-Τριαρίδη /599100420127746

Όλα τα γραπτά κείμενα του Θανάση Τριαρίδη είναι ελεύθερα από κάθε «πνευματικό δικαίωμα». Έχει εκδώσει μυθιστορήματα, αφηγήματα, ποιήματα και 12 θεατρικά έργα εκ των οποίων έχουν ανέβει στο θέατρα τα: La ultima noche ή οι καρχαρίες (σε σκηνοθεσία Δημ.Γιαμλόγλου με τη Μυρτώ Αλικάκη και τον Λεωνίδα Κακούρη, Θέατρο ΠΚ, 2012-2013), Historia de un amour ή τα μυρμήγκια (με την Πέμυ Ζούνη και τον Κώστα Φιλίππογλου σε συν-σκηνοθεσία των ιδίων, Θέατρο Olvio, 2012-2013), Μένγκελε (Θέατρο Faust, 2013-2015).

Συντελεστές

Κείμενο: Θανάσης Τριαρίδης

Σκηνοθεσία: Κώστας Φιλίππογλου

Σκηνική/Εικαστική ευθύνη, Video: Όλγα Μπρούμα

Δραματολόγος: Ροζαλί Σινοπούλου

Μουσική: Δημήτρης Γιακουμάκης

Φωτισμοί: Μελίνα Μάσχα

Ηθοποιοί: Λάζαρος Γεωργακόπουλος, Μυρτώ Αλικάκη

Ύστερα από δύο χρονιές στο Faust, ο “Μένγκελε” μετακόμισε στο Θέατρο Θησείον (3/10-3/11/2015), ενώ αναμένεται η παρουσίασή του στην Πάτρα (Λιθογραφείο, 11-13/12).