Ο Λυγίζος διδάσκει τραγωδία

Ακούστηκαν πολλά για το νεαρό της ηλικίας των δυο σκηνοθετών που άνοιξαν φέτος το πρόγραμμα της Επιδαύρου.

από την Ηρώ Μητρούτσικου

Πόσο νεαρός σκηνοθέτης θεωρείται κάποιος, λίγο πριν τα 40 (Λυγίζος); Όταν η ταινία του έχει υπάρξει υποψήφια για Όσκαρ, γιατί, στους Έλληνες, χτυπάει άσχημα ότι σκηνοθετεί στην Επίδαυρο; Γνωρίζουμε ότι η περσινή του παράσταση του 26χρονου Καρατζά -που σκηνοθετεί στo Εθνικό και όχι μόνο-

Γνωρίζουμε επίσης ότι ο καταξιωμένος (και πια παρωχημένος) Σπύρος Ευαγγελάτος ήταν 30 χρονών όταν σκηνοθέτησε πρώτη φορά στην Επίδαυρο; Γιατί να είναι κατακριτέο που οι δυο αυτοί νέοι σκηνοθέτες αναμετρώνται με τον πιο δύσκολο ίσως θεατρικό χώρο; Γνωρίζουμε, επίσης, ότι ο Λυγίζος έχει ξαναδουλέψει αρχαίο δράμα (τις εκπληκτικές «Βάκχες» του, Θεατρο Ν. Κόσμου) ή ότι ο Καρατζάς το ίδιο έργο («Ελένη») το είχε ανεβάσει για την εφηβική σκηνή του Εθνικού θεάτρου;

Ελένη

Δεν είδα καμία από τις δυο παραστάσεις στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου, αλλά τον Σεπτέμβρη, στον χώρο του Φεστιβάλ δτην Πειραιώς 260, σε μια διαμορφωμένη αίθουσα για να φιλοξενήσει τις δυο αμφιλεγόμενες επιδαύριες προσπάθειες. Η τραγικοκωμωδία «Ελένη» του Ευριπίδη, μεταφέρθηκε σε μια ορχήστρα γεμάτη άμμο, όπου θα μπορούσαν να είναι τα παράλια της Αιγύπτου, στα οποία ναυαγεί ο Μενέλαος και ανακαλύπτει ότι εκεί βρισκόταν 10 χρόνια η γυναίκα του κι όχι στην Τροία με τον Πάρη. Η άμμος δημιουργούσε όμορφες εικόνες (σκηνικά: Ιωάννα Τσάμη), οι μουσικές νύξεις ήταν ωραίες και ιδιαίτερες, όπως και η φωνητική διδασκαλία (Ανρί Κεγκομάρ), η υποκριτική πολύ καλή, αλλά, δυστυχώς, οι μεγάλες παύσεις κούραζαν και δεν καταλάβαινες για ποιό λόγο γίνονταν… Η παράσταση άρεσε σε αρκετούς και καταλάβαινες ότι, πια, στο θέατρο, υπερισχύει η ομαδικότητα κι όχι η υποκριτική ευφυΐα του εκάστοτε πρωταγωνιστή!

Προμηθέας Δεσμώτης

Με ενδιαφέρει, όμως πιο πολύ, να αναφερθώ στην ιδιαίτερη και αριστουργηματική σκηνική πρόταση του Έκτορα Λυγίζου. Δυο σκηνοθέτες που κάποτε δημιουργούσαν μαζί και εξακολουθούν να δίνουν βάση στον λόγο και στην ομαδικότητα. Ο «Προμηθέας» ήταν μια παράσταση απλή και καθαρή. Οι ηθοποιοί αντιμετωπίζουν το κείμενο σαν να μην γνωρίζουν τίποτα, αλλά και σαν να είναι έτοιμοι να δοκιμάσουν τα πάντα. Χωρίς μεγαλοστομίες, χωρίς καθόλου φωτισμούς, χωρίς ούτε μια μουσική νύξη, έξι υποκριτές μοιράζονται τους ρόλους και τα χορικά για να μας πουν την ιστορία ή καλύτερα πολλές ιστορίες. Το κοινό -ως ακροατής γύρω από την φωτιά- φωτίζεται και αυτό αμυδρά και παρακολουθεί ένα από τα πιο δύσκολα δράματα, καθώς ο πρωταγωνιστής είναι αλυσοδεμένος και ακίνητος καθ’ όλη την διάρκεια του έργου και, επίσης, δεν υπάρχει δράση, δεν υπάρχουν ιδιαίτερες εξελίξεις, απλά λέγονται πολλές ιστορίες. Οι ηθοποιοί ντυμένοι με μαθητικές φούστες και παντελόνια, φορώντας από πάνω μια σύγχρονη καθημερινή μπλούζα και, επίσης, κάτι μεταξύ σαλιάρας και παπιγιόν, με μαλλιά σφιχτοδεμένα, παίρνουν θέση κυκλικά, γύρω από τον ακινητοποιημένο ξύλινο Προμηθέα (Κλειώ Μπομπότη), ο οποίος κείτεται στο χώμα της ορχήστρας και με την βοήθειά του -και παίρνοντας έναυσμα από αυτόν- θα μας διηγηθούν την ιστορία του, χωρίζοντας το κάθε πρόσωπο σε δύο σώματα, στο γιν και το γιαν, στο ένα και το alter ego του…

Μια παράσταση τραγωδίας του Αισχύλου, όπου αναδύθηκε το χιούμορ του έργου! Ίσως να βγήκε, επιτέλους, στην επιφάνεια, επειδή παρουσιάστηκε και ως παιχνίδι μαθητών! Αυτό, όμως, δεν με εμπόδισε να ανατριχιάσω, όταν επικαλούνταν τα θεία… Ένιωθα την παρουσία των Ολύμπιων Θεών πάνω από την στέγη του φεστιβάλ, αλλά και όταν γίνονταν σκληροί, το ταβάνι να χαμηλώνει…

Το ξύλινο σώμα του Προμηθέα χρησιμοποιείται και ως βάθρο, όπου θα ανέβουν κάθε φορά οι δυο υποκριτές για να μιλήσουν ή να διηγηθούν την ιστορία, ενώ οι υπόλοιποι θα κάτσουν ήσυχα γύρω και θα ακούν με προσήλωση, αλλά και ως μουσικό όργανο ή ηχείο, καθώς οι ηθοποιοί και το χτυπούν, αλλά και πάνω του ακούγονται τα βήματά τους.

Αν στο προηγούμενο άρθρο μου («Φιλοκτήτης», Φιλίππογλου) αναρωτιόμουν για το πώς λύνει κάποιος σύγχρονος σκηνοθέτης το πρόβλημα του χορού, εδώ, όχι απλά είδα μια λύση, αλλά και μια καινούργια υποκριτική πρόταση. Τα, συνήθως, βαρετά χορικά έγιναν το ίδιο ενδιαφέροντα με την ιστορία!

Ο Λυγίζος «διάβασε» σωστά το έργο. Το επεισόδιο με την Ιώ ήταν ιδιοφυές και τόσο κωμικό που έφευγες με ανάλαφρη διάθεση από την παράσταση. Δεν τολμώ να σκεφτώ πώς θα παρουσίαζαν πολύ παλιοί σκηνοθέτες αυτό το έργο. Με έναν αγροίκο Προμηθέα να προσπαθεί να σπάσει τα δεσμά του και μια Ιώ που να ουρλιάζει σαν δαιμονισμένη;

Όπως στο έργο βλέπουμε κάποιον που αψηφά το κατεστημένο και αναγγέλλει την αρχή μιας καινούργιας εποχής που αναμένεται, όταν ένας απόγονος της Ιούς θα ρίξει τον Δία από τον θρόνο του, έτσι και σε αυτή την παράσταση είδαμε έναν σκηνοθέτη που δεν φοβάται να δοκιμάσει κάτι ανοίκειο στο κοινό και κατά συνέπεια είδαμε, ίσως, την αρχή μιας καινούργιας υποκριτικής ή σκηνοθετικής σχολής. Κατανοώ ότι για τον περισσότερο κόσμο, ειδικά για όσους δεν έχουν ξαναδεί παραστάσεις του Λυγίζου, ήταν περίεργα ιδιαίτερο και κατ’ επέκταση κουραστικό, καθώς δεν είχε τίποτα να σε ξεγελάσει, καμία ωραιοποίηση, καθόλου προβολείς, μουσικές, μόνο λόγο, μόνο το κείμενο, όπως δηλαδή συνέβαινε και στην αρχαιότητα (αν και τότε υπήρχε ο αυλητής). Ωστόσο, εγώ την είδα δυο φορές συνεχόμενα…

Μαγεύτηκα όταν στο τέλος διαπίστωσα ότι ο Προμηθέας είναι ξαπλωμένος στην γη, η οποία είναι μητέρα του και συχνά την επικαλείται μέσα στο έργο, αλλά και ότι μου θύμισε τον πίνακα «Δεσποινίδες της Αβινιόν»(1907) του Πικάσο. Παρεμφερή αφύσικη στάση είχε και το ομοίωμα του Προμηθέα, σκληρά επίπεδα και γραμμές, παρεμφερή χρώματα.

Λιτή, αλλά σύνθετη σκηνοθετική πρόταση… Όμορφος επίλογος. Μια νύξη ακόμα: το ταλέντο της Στ. Γουλιώτη είναι αδύνατον να περάσει απαρατήρητο…

Και θα κλείσω με την φράση του Πικάσο: «Γύρω στο 1906… παρατηρούσα ότι η τέχνη έχει αυτόνομη αξία, ανεξάρτητη από την αντικειμενική περιγραφή των πραγμάτων. Μήπως θα πρέπει να παρουσιάζουμε τα πράγματα όπως τα βλέπουμε και όχι όπως τα ξέρουμε;»

Υστερόγραφο: «Βάτραχοι»

Ο Γ. Κακλέας, όχι απλά προσθέτει ποιήματα στο έργο, αλλά αντί να ενδιαφερθεί να έχει ρυθμό η παράσταση και ο ένας ηθοποιός να ατακάρει τον άλλον (δεν θα ξεχάσω παλιές αριστουργηματικές του παραστάσεις στον «Τεχνοχώρο») τον νοιάζει μόνο να προκαλέσει και να κάνει μια υπερπαραγωγή που ο κάθε ηθοποιός να αλλάζει γύρω στα πέντε κουστούμια, χωρίς κανένα λόγο!

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ:

Βυθός 104

Ρωμαίος & Ιουλιέτα για 2 Θησείον

Bus και αυτοσχεδιάζουν Θ. Ν.Κόσμου

Μεφίστο Εθνικό