Νέο Ηράκλειο: 21η Συνάντηση της Λέσχης Ανάγνωσης της Βιβλιοθήκης

Στις 20 Νοεμβρίου πραγματοποιήθηκε η 21η συνάντηση της Λέσχης Ανάγνωσης της Βιβλιοθήκης Δήμου Ηρακλείου Αττικής με σημείο αναφοράς τη «Σκακιστική νουβέλα», κύκνειο άσμα του Αυστριακού συγγραφέα Στέφαν Τσβάιχ (1881-1942). Η νουβέλα, άρχισε να γράφεται το 1941 στη Βραζιλία, τον τελευταίο τόπο της αυτοεξορίας του μεγάλου λογοτέχνη, και εκδόθηκε το 1942, μετά την αυτοκτονία του ιδίου και της γυναίκας του στις 22 Φεβρουαρίου του ίδιου έτους.

Η συζήτηση επικεντρώθηκε στην εποχή, τη ζωή, την προσωπικότητα, και στο πολυποίκολο έργο του

Στέφαν Τσβάιχ, στο βαθμό και τον τρόπο που το περιβάλλον του, το κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι και η δεδομένη ιστορική συγκυρία επέδρασαν στον ίδιο και στο έργο του. Έγινε επίσης αναφορά στη σχέση του με τη Βιέννη των αρχών του 20ου αιώνα, στις απόψεις του για την πολυπολιτισμική Ευρώπη, για τον πόλεμο, το ναζισμό και τη ναζιστική Γερμανία.

Επισημάνθηκε η ιδιαίτερη σχέση φιλίας, αλληλοσεβασμού και αλληλοεκτίμησης ανάμεσα στον Στέφαν Τσβάιχ και τον Σίγκμουντ Φρόυντ, ο οποίος επηρέασε βαθύτατα τη σκέψη και το έργο του συγγραφέα, ειδικότερα όσον αφορά τη σκιαγράφηση και την ανάλυση του ψυχισμού των ηρώων του. Σχετικά με τη θεματική του, σημειώθηκε το ενδιαφέρον του να θέτει επί σκηνής μονομανιακούς χαρακτήρες, ήρωες παρασυρμένους από μία μονομανία που φθείρει, καθώς και η καίρια θέση που κατέχουν στο έργα του η ιστορία, ο έρωτας και τα πάθη, το χρήμα και το παιγνίδι, οι έννοιες του χρόνου και της ταυτότητας του ατόμου.

Επιπλέον, δόθηκε έμφαση στο ρυθμό και στην αισθητική του λόγου του, ενός λόγου περιεκτικού, έντονου μα και λυρικού, που χαρακτηρίζεται από την απίστευτα αιχμηρή και διαπεραστική ματιά του συγγραφέα στα πρόσωπα, μία ματιά που παρατηρεί τη λεπτομέρεια με μία «εντομολογική» ακρίβεια, με μία διάθεση ψυχογραφικής ενδοσκόπησης. Αναλύθηκαν οι κύριοι χαρακτήρες της «Σκακιστικής νουβέλας», αλλά και η θέση και ο ρόλος του αφηγητή, που έρχεται αντιμέτωπος με έναν ήρωα εξομολογητή και ένα μυστικό που συγκλονίζει. Ιδιαίτερη σημασία δόθηκε ακόμα στο γενικό συμβολισμό της σκακιέρας και του «βασιλικού παιγνιδιού», όπως αποκαλείται το σκάκι, εστιάζοντας στη συνέχεια στη δραματουργική λειτουργία τους ως προς τη δράση της νουβέλας και τη δομή της αφήγησης, καθώς και στην καταλυτική επίπτωση που έχουν στο μυαλό και την ψυχική υγεία του ήρωα. Τέλος, ο συμβολισμός τους επεκτάθηκε και πλαισίωσε τον ίδιο το λογοτέχνη και ανθρωπιστή Στέφαν Τσβάιχ και τη ζωή του.

Σε μία εποχή που ο πόλεμος μαστίζει την ανθρωπότητα και ο ναζισμός απλώνει αδυσώπητα τη σκιά του και τον τρόμο, η σκακιέρα θα γίνει το πεδίο σύγκρουσης του άσπρου και του μαύρου, του καλού και του κακού, του φωτός και του σκότους, του πνεύματος και της βαρβαρότητας, του ανθρώπου με τον ίδιο του τον εαυτό, αλλά και με το πεπρωμένο του και το παράλογο της ανθρώπινης ύπαρξης. Μία σύγκρουση που θα οδηγήσει τον ήρωα της αριστουργηματικής αυτής νουβέλας, κυριευμένο από μία μονομανία χωρίς έλεος και μέσα από ένα κατακερματισμένο εγώ, στην απόγνωση και την τρέλα και αργότερα στην παραίτηση από μία καθοριστική γι’ αυτόν παρτίδα σκάκι, στην παραίτησή του για πάντα από αυτό το ίδιο το Παιγνίδι.

Όσον αφορά δε το συγγραφέα της «Σκακιστικής νουβέλας», αυτός που στον αυτοβιογραφικό «Κόσμο του χτες» (1941) αυτοπροσδιορίζεται ως «Αυστριακός, Εβραίος, ουμανιστής και ειρηνιστής», που θεωρεί τη συγγραφή σαν ένα παιγνίδι με το πνεύμα, αποφασίζει να δώσει τέλος στη ζωή του απελπισμένος από ένα αμείλικτο παιγνίδι με το πεπρωμένο, από την επέλαση του ναζισμού, τη συνέχιση του πολέμου, την κατακεραύνωση του οράματός του για μία ενωμένη Ευρώπη, κουρασμένος ηθικά πια στα εξήντα ένα σχεδόν χρόνια του από τη συνεχή φυγή και αυτοεξορία του, από την ανθρώπινη αδυναμία, την αδυναμία του πνεύματος απέναντι στη βαρβαρότητα και τη βλακεία.

Στη συνάντηση προβλήθηκε η μικρή μήκους βραζιλιάνικη ταινία The Royal Game- Zweig's Last Checkmat του Leonardo Dourado, ένας φόρος τιμής στον σπουδαίο αυτόν δημιουργό, κοσμοπολίτη και οικουμενιστή που υπήρξε ο Στέφαν Τσβάιχ.

Η επόμενη συνάντηση της Λέσχης θα πραγματοποιηθεί στις 11 Δεκεμβρίου με ένα αφιέρωμα στον Κωνσταντίνο Καβάφη, όπου τα μέλη θα επιλέξουν, θα διαβάσουν και θα αναλύσουν αγαπημένα ποιήματά του.