Ένας υπέροχος, αν και απλός, Βασιλιάς Ληρ

Ο Δημήτρης Παπαγιάννης, ένας ηθοποιός που συνεργαστεί με τον Κατράκη, την Καρέζη, τον Βολανάκη, τη Βουγιουκλάκη, τον Λογοθετίδη, τον Χορν, την Λαμπέτη, που έχουμε θαυμάσει στον κινηματογράφο (με πρώτη του ταινία το “Τζένη-Τζένη”, το 1965), αλλά και στην τηλεόραση, επιστρέφει μετά από δέκα χρόνια στο σανίδι!

Από την Ηρώ Μητρούτσικου

Έχει έξι παιδιά (για τα οποία δηλώνει με περηφάνια ότι κατάφερε να τα ζήσει μόνο από την υποκριτική του τέχνη) και τα δύο από αυτά έχουν τελειώσει την σχολή του Εθνικού Θεάτρου και

είναι καταξιωμένοι στον χώρο! Τα τελευταία χρόνια ασχολούνταν μόνο με την διδασκαλία της υποκριτικής τέχνης, όταν οι δυο γιοί του του πρότειναν να παίξει τον «Βασιλιά Ληρ»! Ο 77χρονος Δ. Παπαγιάννης, αν και κοντά στην ηλικία του Ληρ, ποτέ δεν είχε σκεφτεί να ενσαρκώσει αυτόν τον ρόλο, έναν από τους απαιτητικότερους ρόλους του σαιξπηρικού ρεπερτορίου! Έχει, ωστόσο, υποδυθεί τον Ιάγο στον “Οθέλλο”, τον Έμπορο της Βενετίας, τον Όσβαλντ στον “Ληρ” και ένα σωρό ακόμα ρόλους σε Σαιξπηρικά έργα ! Υπό την προτροπή, όμως, του Νικόλα Παπαγιάννη, ο οποίος έχει αναλάβει να παίξει τον Έντμοντ, νόθο γιο του Γκλόστερ, τις σκηνοθετικές οδηγίες του Γιάννη Παπαγιάννη και τον μικρότερο Φοίβο Παπαγιάννη στον ήχο, ο πατέρας τους ενδύθηκε τον ρόλο του τραγικού βασιλιά, ενός βασιλιά που έχει τα πάντα και από δικό του λάθος χάνει τα πάντα….

«Βασιλιάς Ληρ»

Ο Ουίλλιαμ Σαίξπηρ (1564-1616) έγραψε το έργο «King Lear» ανάμεσα στο 1604 και 1609 (ή 1603-1606), δηλαδή σε μια ώριμη ηλικία. Πρόκειται για τις περιπέτειες ενός βασιλιά στη δύση της ζωής του, όταν αποφασίζει να μοιράσει περιουσία και εξουσία στις τρεις κόρες του, παίρνοντας, όμως, ως κριτήριο τα λόγια τους, και όχι με την ουσία. Ληρ σημαίνει θάλασσα· αγριεύει και ημερεύει απότομα… Ακούγοντας τις απαντήσεις και από τις τρεις κόρες του, δεν αντιλαμβάνεται την κολακεία και καταλήγει να αποκληρώσει την μικρότερη, τη λατρεμένη του κόρη, το «μόνο παιδί του που τον αγαπά αληθινά» (Cordis στα Λατινικά σημαίνει καρδιά). Στη συνέχεια, όμως, οι δύο κόρες, έχοντας την απόλυτη εξουσία, θα τον προδώσουν, θα του στερήσουν την ακολουθία του και τον διώξουν από τον πύργο. Ο Ληρ άστεγος, περιπλανιέται μόνος. Δίπλα του έχει απομείνει μόνο ο πιστός γελωτοποιός του, ενώ οι δύο κόρες του εμπλέκονται σε πόλεμο!

Πρόκειται για ένα πολιτικό έργο γραμμένο λυρικά στο οποίο, όμως, θίγονται και οι διαπροσωπικές, οικογενειακές σχέσεις, η υποκρισία και η ανιδιοτελής αγάπη. Στο τέλος, ο Ληρ, σαν φτωχός και ταπεινός άνθρωπος, βλέπει την αλήθεια, όπως ο Οιδίποδας “είδε” όταν τυφλώθηκε…

Ο Ληρ θεωρείται υποκριτικός άθλος για κάθε ηθοποιό, δυσκολότερος ακόμα και του Άμλετ.

Η παράσταση

Η παράσταση που σκηνοθέτησε ο Γιάννης Παπαγιάννης είναι υπέροχη. Απλή, λιτή, σωστή, χωρίς τίποτα το περιττό. Η πρώτη σωστή κίνηση του σκηνοθέτη ήταν να μειώσει την διάρκεια του έργου, κόβοντας κάποια μέρη του κειμένου. Το αποτέλεσμα που είδαμε δεν στερεί τίποτα στον θεατή από την ιστορία του Ληρ, αλλά συγχρόνως δεν κουράζει με βαρετούς μονολόγους που ανήκουν σε μια άλλη εποχή. Έχει συνέχεια και ροή και δεν καταλάβαινες ότι έχει μειωθεί η διάρκεια του τρίωρου έργου.

Όπως αλλάζει η κοινωνία και οι ρυθμοί της, έτσι αλλάζει και το θέατρο. Εκατό λεπτά για μια παράσταση είναι, λένε, ο μέσος χρόνος ανοχής του σύγχρονου θεατή! Έτσι μένουμε στην ουσία των λόγων (του Σαίξπηρ), κάτι που δεν έκανε ο Ληρ με τις κόρες του, όταν μοίραζε το βασίλειό του…

Ένα γρήγορο κείμενο, όμως, δεν κάνει την παράσταση καλή. Ωστόσο, στον “Βασιλιά Ληρ” της οικογένειας Παπαγιάννη δεν βρήκα τίποτα που να μην μου αρέσει και κατάφερα να παρακολουθήσω απόλυτα το κείμενο, κάτι που δεν συμβαίνει συχνά σε τέτοιου είδους έργα.

Οι ηθοποιοί δεν μπαίνουν παρά ελάχιστα στα παρασκήνια· όταν δεν παίζουν, στέκονται στο πλάι της σκηνής. Ωραία η δυναμική κίνηση κατά τις αλλαγές των σκηνών.
Εκπληκτικά κοστούμια (Βασιλική Σύρμα), που έμοιαζαν μεν εποχής, αλλά ήταν, στην ουσία, απλά και ενδεικτικά για κάθε ρόλο. Ξεχώρισα τα τρία γυναικεία κοστούμια, άσπρο και ρομαντικό για την μικρότερη και ειλικρινή Κορδέλια, σέξυ και μεγαλοπρεπείς τουαλέτες για τις μοχθηρές, φιλοχρήματες και ερωτικές Ρεγάνη και Γονερίλη (οι οποίες, αργότερα -αν και παντρεμένες- θα διεκδικήσουν τον ίδιο εραστή), αλλά και του Ληρ που όσο προχωράει η παράσταση αφαιρείται και κάτι από το κοστούμι του, όπως οι εξουσίες και τα δικαιώματα που του αφαιρούν σιγά-σιγά οι δυο κόρες του.. Όταν ξεκινάει ο πόλεμος, τα γυναικεία κουστούμια σκεπάζονται με σκουρόχρωμες καμπαρντίνες, καθώς και οι τρεις αδερφές αναλαμβάνουν τα ηνία του πολέμου, η κάθε μία για λογαριασμό του δικού της κράτους…. Το κοστούμι του τρελού αντί για κουμπιά και κουμπότρυπες έχει χρυσά κουταλάκια (ας μην ξεχνάμε ότι οι τρελοί συνήθως πεινάνε ή είναι κοιλιόδουλοι), ενώ του φαντασμένου υπηρέτη Όσβαλντ έχει φτερά! Ευρηματική και η ιδέα για το στέμμα, που όταν το αρπάζουν οι δυο κόρες, το χωρίζουν στα δύο και φοράνε τα δύο στέμματα που, όμως, εξακολουθούν να είναι ολόκληρα!

Το περσινό σκηνικό δεν περιείχε τίποτα, παρά μόνο ένα βάθρο και ήταν μια απόλυτα ταιριαστή επιλογή για την Φρυνίχου. Μια και φέτος, όμως, το θέατρο αρνήθηκε να φιλοξενήσει την παράσταση, η παράσταση μεταφέρθηκε στο Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού-Ελληνικός Κόσμος. Εκεί τοποθετήθηκαν στο σκηνικό και τέσσερις ξύλινες σκάλες που δεν οδηγούν πουθενά, όπως και καμία απόφαση των πρωταγωνιστών του έργου. Ο κάθε ένας ήρωας προσπαθεί να υπονομεύσει τον άλλον και καταλήγουν όλοι νεκροί. Μέσα στο πλήθος των νεκρών μόνη αθώα η μικρή Κορδέλια, η μόνη που δεν έχει κάνει κακό σε κανέναν, πεθαίνει στα χέρια του πατέρα της που την αδίκησε και μετά από λίγο ξεψυχάει κι αυτός πάνω της…

Ωραίοι φωτισμοί (Μελίνα Μάσχα) που γίνονται υπέροχοι όταν η σκηνή γεμίζει καπνούς. Δυστυχώς, η κορυφαία φωτιστικά στιγμή στην Φρυνίχου, όπου φαίνονταν υποφωτισμένα και σκληρά μονάχα τα πρόσωπα των δυο κορών και τίποτα άλλο από το σώμα τους, σε αυτό το θέατρο χάθηκε, αλλά δεν πειράζει, καθ’ότι κερδήθηκαν άλλες στιγμές!!! Υπέροχη μουσική που ακολουθεί τις κορυφώσεις του κειμένου (Σταύρος Γασπαράτος) και ένα ιδανικό καστ.

Ο Δημήτρης Παπαγιάννης (Ληρ) και ο Χάρης Εμμανουήλ (Γκλόστερ) έμπειροι και μετρημένοι στην υποκριτική τους, η Μαριάννα Πολυχρονίδη πιο μεστή από την Ελένη Βλάχου (μεγάλες κόρες), γλυκιά η Ηρώ Διαμάντη (μικρότερη κόρη). Επίσης, καλοί οι Νικόλας Παπαγιάννης (Έντμοντ) και Γιώργος Οικονόμου (Κεντ). Ο Σωτήρης Τσακομίδης δίνει ρεσιτάλ ερμηνείας στον ρόλο του τρελού (εκπληκτική η σκηνή έναρξης με το μπαλόνι-βασιλιά και όχι μόνο…), ενώ κάποιες στιγμές το παίξιμό του θύμιζε την αμεσότητα και την καλοσύνη του Θ.Βέγγου. Εκπληκτικός, επίσης, και ο Δημήτρης Λιόλιος (Έντγκαρ) στο κομμάτι που υποδύεται κι αυτός τον τρελό (με πολύ δυνατή την σκηνή της μεταμόρφωσής του).

Μια πολύ όμορφη, μίνιμαλ, αλλά με μεγαλειώδες θέμα, παράσταση. Τίμια και απλή, δεν κουράζει και δεν προσπαθεί να πετύχει κάτι βαρύγδουπο, μόνο και μόνο επειδή είναι Σαίξπηρ. Το εντελώς αντίθετο, δηλ, από την παράσταση του ίδιου έργου από τον Γ.Βούρο!

Trailer https://www.youtube.com/watch?v=c9CPbzaSWUo

Ελληνικός Κόσμος

Πειραιώς 254,Ταύρος

(7’ από: Ησαπ Καλλιθέα)
Mέχρι αυτή την Κυριακή 16/11/2014
Πεμ.-Σάβ. 9 μ.μ. Κυρ. 7 μ.μ.

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ:

Ρωμαίος & Ιουλιέτα για 2, Θησείον

Bus και αυτοσχεδιάζουν; Π.Κ.

Κόλχαας, Διέλευσις

If only, Bios

Φεύγουσα κόρη, Φούρνος

Γέρμα, Βικτώρια

Μεφίστο, Εθνικό

Αβελάρδος και Ελοΐζα/Σταματία, Θ. Ν.Κόσμου

Το αμάρτημα της μητρός μου, Θησείον

Ρωμαϊκό Λουτρό, ΑποΜηχανής

Αστερισμοί/Ρομαντική Ιστορία, Θ. Ν.Κόσμου

Η Αρχή – Αθήνα 1895 – Υλικό Ροΐδης, Φούρνος

Ελάτε σ’ εμάς για έναν καφέ, Φούρνος

Μπετονένια παραλία, Skrow

Πατριδογνωσία, Αλκμήνη

Η πόρνη από πάνω, Βρετάνια

Τα λουλούδια στην κυρία, ΑποΜηχανής

Βασιλιάς Ληρ, Έλληνικός Κόσμος

Το φιλί της γυναίκας αράχνης, 104

Ακαταμάχητοι λεβέντες ΕπιΚολωνώ

Βροχή, 104

Ακόμα πιο δύσκολα τα πράγματα, Ίδρυμα Μ.Κακογιάννης

Theatre case, Πνιγμονή Vault

Βόυτσεκ, Άττις

H εκδοχή του Μπράουνινγκ, Εμπορικόν

Ο Έλλην Βρυκόλαξ, Μουσείο Μπενάκη

Τα ραδίκια ανάποδα, EliArt

Με ελεύθερη συνεισφορά :

Interview, Βικτώρια

Το βαλς των βρώμικων δρόμων, Quilombo Centro Cultural

Μαύρη Τσαρίνα, Δυναμό