Ίμια: Ο πόλεμος που δεν έγινε (γιατί δεν έπρεπε να γίνει)

20 χρόνια έχουν περάσει πλέον από εκείνη την ιστορική νύχτα, το πέρασμα από την 30η στην 31η Ιανουαρίου, όταν Ελλάδα και Τουρκία έφτασαν ένα βήμα πριν από την πολεμική σύρραξη με αφορμή την κατάσταση στις βραχονησίδες των Ιμίων.

Γράφει ο Γιώργος Ευγενίδης

Ήταν το ίδιο βράδυ που κατέπεσε το ελληνικό ελικόπτερο πάνω από τη δυτική βραχονησίδα, μετατρέποντας τους επιβαίνοντες αξιωματικούς κ.κ. Καραβασίλη, Βλαχάκο και Γιαλοψό ήρωες. Ο σταδιακός αποχαρακτηρισμός των γεγονότων αναφορικά με τις θέσεις και τις κινήσεις

των Ελλήνων επιτελών, τις διαθέσεις στην Τουρκία, αλλά και τον ρόλο ενδιάμεσου που διαδραμάτισαν οι ΗΠΑ, εμπεδώνουν την εικόνα πως Ελλάδα και Τουρκία έφτασαν ένα βήμα πριν από την πολεμική σύρραξη. Μια σύρραξη που, παρά τις ενστάσεις ορισμένων αξιωματικών των ενόπλων δυνάμεων, είναι απολύτως διαμφισβητούμενο, αν θα έπρεπε ποτέ να γίνει.

Η κρίση των Ιμίων και το χρονικό της επιδείνωσης της κατάστασης είναι γνωστά είτε σε όσους τα έζησαν από κοντά είτε σε όσους τα αναβιώνουν μελετώντας τις πτυχές αυτής της σκοτεινής ιστορίας. Είναι σαφές πως υπάρχουν πολλά, τα οποία δεν έχουν έρθει ακόμα στο φως, αναφορικά με το τι συνέβη εκείνες τις κρίσιμες ώρες ή γιατί ορισμένα πράγματα συνέβησαν.

Ένα όμως είναι πέραν πάσης αμφισβήτησης: Ελλάδα και Τουρκία έφτασαν πολύ κοντά στον πόλεμο, ίσως ακόμα περισσότερο και από την κρίση του 1987, καθώς είναι χαρακτηριστικό πως για λίγα λεπτά της ώρας δεν υπήρξε vis-a-vis διασταύρωση Ελλήνων και Τούρκων κομάντο επί της δυτικής βραχονησίδας, η οποία είχε μείνει αφύλαχτη από ελληνικής πλευράς. Η εμπλοκή, βεβαίως, θα μπορούσε να είχε συμβεί και αλλιώς, μιας και τα ελληνικά πλοία είχαν στο στόχαστρό τους τα αντίστοιχα τουρκικά, ενώ και τα τουρκικά πλοία έκαναν ακριβώς το ίδιο. Αρκούσε να δοθεί η εντολή από τον θάλαμο επιχειρήσεων για να πατηθεί ένα κουμπί και τότε να ξεκινήσει γενικευμένη σύρραξη.

Ίσως η πιο δραματική στιγμή για την ελληνική κυβέρνηση ήταν η σύσκεψη που συγκάλεσε στη Βουλή ο πρωθυπουργός, Κώστας Σημίτης, ο οποίος είχε μόλις αναλάβει την πρωθυπουργία, μετά και την παραίτηση του Ανδρέα Παπανδρέου, λόγω αδυναμίας εκπλήρωσης των καθηκόντων του. Τότε, ο κ. Σημίτης είχε καλέσει στη Βουλή τον Άκη Tσοχατζόπουλο, τον Γεράσιμο Aρσένη, τον Θεόδωρο Πάγκαλο, τον Γιάννο Παπαντωνίου και τον αρχηγό του ΓΕΕΘΑ Χρήστο Λυμπέρη, προκειμένου να επεξεργαστούν την κατάσταση, ενώ παράλληλα βρίσκονταν σε ανοιχτή γραμμή με Αμερικανούς παράγοντες, όπως τον ΥΠΕΞ Γουώρεν Κρίστοφερ, τον βοηθό ΥΠΕΞ Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ και τον υπουργό Άμυνας Ουίλιαμ Πέρι. Η σύσκεψη ξεκίνησε με άδηλο τέλος, μιας και κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει την έκβασή της. Πλην όμως, μετά τις 4 τα ξημερώματα η κυβερνητική σύσκεψη εξελίχθηκε σε κανονικό ΚΥΣΕΑ, με αποτέλεσμα στη Βουλή να προσέλθουν κατά σειρά ο υπουργός Δημοσίας Τάξεως Κώστας Γείτονας, ο υπουργός Μακεδονίας-Θράκης Φίλιππος Πετσάλνικος, ο υπουργός Οικονομίας Αλέκος Παπαδόπουλος, ο υπουργός Αιγαίου Αντώνης Κοτσακάς και ο υπουργός Ναυτιλίας Κοσμάς Σφυρίου.

Ένα από τα όσα καταλογίζονται στον Κώστα Σημίτη είναι πως δεν επέλεξε για χώρο συνεδρίασης την αίθουσα επιχειρήσεων στον Γενικό Επιτελείο και αντ’ αυτής επέμεινε στη Βουλή. Για το ζήτημα είχε εκφραστεί αρνητικά και ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ Χρήστος Λυμπέρης, αλλά μετέπειτα και ο τότε υφυπουργός Άμυνας Νίκος Κουρής (στο βιβλίο του «Αποστολή Εξετελέσθη). Για να εξιστορήσει κανείς με λεπτομέρεια τι συνέβη σε εκείνη τη συνεδρίαση ίσως να χρειαζόταν ξεχωριστό βιβλίο. Ενδεικτικά γεγονότα, η έκρηξη του Κώστα Σημίτη, όταν έμαθε πως οι Τούρκοι είχαν καταλάβει τη Δυτική βραχονησία, επειδή ήταν αφρούρητη και η…βρισιά που ξεστόμισε εναντίον του κ. Λυμπέρη, η παραίτηση του αρχηγού Λυμπέρη, την οποία οι υπόλοιποι παριστάμενοι άκουσαν με πλήρη έκπληξη, μιας και η κατάσταση εξελισσόταν, τα παράπονα του τότε διοικητή της ΕΥΠ Λεωνίδα Βασιλικόπουλου, ο οποίος είχε μείνει εντελώς εκτός εξίσωσης και δεν είχε απευθείας επικοινωνία με τους συμμετέχοντες στη σύσκεψη, η διαρκής επικοινωνία του Πάγκαλου με τον Χόλμπρουκ και πολλά άλλα.

Η βασική θέση της ελληνικής κυβέρνησης, όπως την θυμάται για το KoolNews.gr άνθρωπος που βρισκόταν εκείνη την κρίσιμη ώρα στη σύσκεψη ήταν η εξής: πέραν του συσχετισμού δυνάμεων, για τον οποίον κανείς δεν ήταν σίγουρος, η Ελλάδα δεν ήθελε σε καμία περίπτωση να εμπλακεί σε πολεμική αναμέτρηση με την Τουρκία, μιας και αυτό θα εξυπηρετούσε τη στρατηγική επιδίωξη της γείτονος χώρας. Ακόμα και, αν η απευθείας πολεμική αντιπαράθεση διαρκούσε λίγο, Ελλάδα και Τουρκία θα αναγκάζονταν να καθίσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για την εκτόνωση της κρίσης. Αυτό στην ελληνική κυβέρνηση δεν το ήθελαν σε καμία περίπτωση, μιας και, αν συνέβαινε, η συζήτηση ήταν σίγουρο πως δεν θα περιελάμβανε μόνο δύο ασήμαντες βραχονησίδες, στις οποίες κατά τεκμήριο…βοσκούσαν κατσίκες, αλλά το Αιγαίο ως όλον και η Τουρκία θα ήγειρε στη συζήτηση και θέμα για την υφαλοκρηπίδα, αλλά και άλλες πάγιες επιδιώξεις της. Έτσι, με απλά λόγια, η Ελλάδα ήθελε να αποτρέψει το να πάει η συζήτηση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

Η εκτονωτική δράση της Αμερικής υπήρξε καταλυτική. Πολλοί κάνουν λόγο για κρυφό σχέδιο των Αμερικανών για να ευνοηθεί η στρατηγική διεκδίκηση των Τούρκων. Κάτι τέτοιο, από τα μέχρι στιγμής δεδομένα, δεν έχει καταστεί εφικτό να αποδειχθεί. Αυτό που αποδεικνύεται και από διεισδυτικά έργα, όπως το βιβλίο των Μιχάλη Ιγνατίου και Αθανάσιου Έλλις για τα μυστικά τηλεγραφήματα για τα Ίμια, είναι πως οι ΗΠΑ εκείνο το βράδυ επένδυσαν πολλές δυνάμεις, προκειμένου να αποφευχθεί η σύρραξη και να επιστρέψουν τα Ίμια στο λεγόμενο status quo ante (στην προτεραία κατάσταση). Μάλιστα, το δόγμα του Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ, όπως αυτό αναφέρθηκε στον κ. Πάγκαλο ήταν σαφές: no flags, no troops, no ships. Ούτε σημαίες, ούτε στρατεύματα, ούτε πλοία. Η απόσυρση της ελληνικής σημαίας (και η ύστερη συζήτηση για το αν την πήρε ο αέρας, όπως αποδίδεται στον κ. Πάγκαλο) αποτέλεσε, αντικειμενικά, μια διπλωματική ήττα της Ελλάδας, αναγκαία όμως για να υπάρξει εκτόνωση στην όλη κατάσταση. Αν δεν είχε αποσύρει η Ελλάδα τη σημαία, ούτε η Τουρκία θα το είχε πράξει. Και τότε, η σύρραξη δύσκολα θα αποτρεπόταν. Σημαντική διπλωματική ήττα ήταν και η κατάληψη της δυτικής βραχονησίδας από τους Τούρκους. Οφείλεται καθαρά σε ασυνεννοησία της πολιτικής ηγεσίας και του ναυάρχου Λυμπέρη, με τον αρχηγό ΓΕΕΘΑ ε.τ. να ισχυρίζεται πως ποτέ δεν πήρε ρητή εντολή φύλαξης και των δύο νησίδων. Αντίθετα, σύμφωνα με δικούς του ισχυρισμούς, η κυβέρνηση επέμεινε η Δυτική νησίδα να φυλάσσεται μόνο με πλοίο (Φάκελοι 2001, ο κ. Λυμπέρης αποδίδει τη φράση στον υφυπουργό Άμυνας Νίκο Κουρή).

Όπως και να έχει το συμπέρασμα είναι ένα: οι διεκδικήσεις της Τουρκίας δεν έχουν εκπέσει, πλην όμως η Ελλάδα δεν οδηγήθηκε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Η σύρραξη απετράπη και, παρά το στίγμα της εθνικής ταπείνωσης που αποδόθηκε στην υπόθεση, η κυβέρνηση του Κώστα Σημίτη βρήκε τον τρόπο να ισορροπήσει και να κερδίσει τις εκλογές εκείνου του Σεπτεμβρίου απέναντι στον Μιλτιάδη Έβερτ.

The post Ίμια: Ο πόλεμος που δεν έγινε (γιατί δεν έπρεπε να γίνει) appeared first on KoolNews.