Βιομηχανία των εσπεριδοειδών: Προσυλλεκτικοί παράγοντες

Με τη συμμετοχή σημαντικού αριθμού ατόμων της ακαδημαϊκής κοινότητας καθώς και από τη βιομηχανία εσπεριδοειδών πραγματοποιήθηκε την Τρίτη 25 Οκτωβρίου ημερίδα με θέμα: «Σύγχρονες τάσεις και προκλήσεις στη βιομηχανία των εσπεριδοειδών: Προσυλλεκτικοί παράγοντες, Φυτοπροστασία-Φυσιολογικές διαταραχές». Η ημερίδα πραγματοποιήθηκε από το Τμήμα Γεωπονικών Επιστημών, Βιοτεχνολογίας &Επιστήμης Τροφίμων του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου

(ΤΠΚ) και την ευγενική υποστήριξη της ΚΕΑΝ. Κεντρικοί ομιλητές ήταν ο Δρ. Leandro Pena και η Δρ. Maria Teresa Lafuente και τρία μέλη του ακαδημαϊκού προσωπικού του ΤΠΚ (Γεώργιος Μαγγανάρης, Λουκά Κανέτης, Μενέλαος Σταυρινίδης).

Αρχικά, ο Δρ. Μαγγανάρης αναφέρθηκε στα συγκριτικά πλεονεκτήματα της Κύπρου που ευνοούν την εσπεριδοκαλλιέργιεα, καθώς και σε σημαντικούς περιοριστικούς παράγοντες, οι οποίοι έχουν οδηγήσει σε σημαντική μείωση της παραγωγής σε ποσοτικούς και ποιοτικούς δείκτες. Επιπρόσθετα, υπογραμμίστηκε η σημαντική συνεισφορά του ΤΠΚ στη διάχυση γνώσης σχετικά με τα εσπεριδοειδή μέσω δημοσιεύσεων σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά και συνεργειών με τον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα της Κύπρου. Ο Δρ. Pena (κάτοχος 6 διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και σημαντικού αριθμού δημοσιεύσεων σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά) αναφέρθηκε στη σημασία της επιλογής κατάλληλου φυτικού υλικού (ποικιλιακό δυναμικό – χρήση ενδεδειγμένων υποκειμένων) και υπογράμμισε τη σημασία χρήσης βιοτεχνολογικών εργαλείων στην καλλιέργεια των εσπεριδοειδών.

Ο Δρ. Κανέτης παρέθεσε ένα ολοκληρωμένο σύστημα για την αντιμετώπιση της πράσινης σήψης σε συσκευαστήρια εσπεριδοειδών και η Δρ. Lafuente αναφέρθηκε στις φυσιολογικές διαταραχές καρπών εσπεριδοειδών και τρόπους μετασυλλεκτικής διαχείρισης – η πρόκληση πρόσβασης σε μακρινές αγορές. Τέλος, ο Δρ. Σταυρινίδης αναφέρθηκε σε νέες μεθόδους ολοκληρωμένης αντιμετώπισης εχθρών εσπεριδοειδών με ιδιαίτερή έμφαση στη μύγα της μεσογείου.

Περισσότερες πληροφορίες για το προφίλ των ομιλητών και το περίγραμμα των ομιλιών που υποστηρίχθηκαν είναι διαθέσιμες στον σύνδεσμο

https://www.cut.ac.cy/digitalAssets/virtualPath/130/130153_CUT_0968_GEVET_ESPERIDOIDI.pdf

Βασικά συμπεράσματα ημερίδας

Τα εσπεριδοειδή αποτελούν τη σημαντικότερη δενδροκομική καλλιέργεια της Κύπρου με έντονο εξαγωγικό ενδιαφέρον. Ωστόσο, σημαντική μείωση της παραγωγής έχει καταγραφεί τα τελευταία χρόνια για ένα σημαντικό αριθμό λόγων. Ενδεικτικά, το διειδικό υβρίδιο μανταρινιάς-πορτοκαλιάς (Citrus reticulata x Citrus sinensis), που εμπορεύεται με το όνομα Μαντόρα (Mandora) και αποτελούσε σημείο αναφοράς για τις κυπριακές εξαγωγές, σημειώνει σημαντική μείωση στην παραγωγή και στις τιμές που απολαμβάνει από τους καταναλωτές. Οι βασικότεροι λόγοι είναι ή μη ικανοποίηση του λόγου διαλυτά στερεά συστατικά/ογκομετρούμενη οξύτητα όπως έχει τεθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς και η προώθηση στην παγκόσμια αγορά νέων ποικιλιών με επιθυμητά χαρακτηριστικά (ευκολία απόσπασης φλούδας με το χέρι, υψηλή περιεκτικότητα σε διαλυτά στερεά συστατικά). Ωστόσο, τέτοιες ποικιλίες προστατεύονται με πνευματικά δικαιώματα και απαγορεύεται η εγκατάσταση τους σε άλλες περιοχές (ποικιλίες club). Από την άλλη πλευρά, η καλλιέργεια λεμονιάς σημειώνει ιδιαίτερη άνθιση με διείσδυση σε μακρινές αγορές, όπου εμπορεύεται ως προϊόν υψηλής προστιθέμενης αξίας (distant premium markets). Σε αυτή την περίπτωση, απαιτείται η δυνατότητα αποστολής υψηλής ποιότητας προϊόντος, ανθεκτικό σε κρυοτραυματισμό εξαιτίας της έκθεσής τους σε παρατεταμένη ψυχρή συντήρηση ή/και χαμηλότερες από τις συνιστώμενες θερμοκρασίες για ικανοποίηση συνθηκών που θέτονται στο διεθνές εμπόριο (π.χ. μύγα μεσογείου – έντομο καραντίνας).

Τα εσπεριδοειδή προσβάλλονται από πολλούς εχθρούς και ασθένειες. Ορισμένες ασθένειες έχουν διαδοθεί σε όλον τον κόσμο, όπως εκείνες που προκαλούνται από τους ωομύκητες Phytophthora spp., ή από τον ιό της τριστέζας των εσπεριδοειδών, οι οποίες αποκλείουν τη χρήση ορισμένων εξαιρετικών υποκείμενων και περιορίζουν σοβαρά την παραγωγή και την ποιότητα σημαντικών ποικιλιών σε ορισμένες χώρες. Υπάρχουν επίσης ασθένειες που ήταν τοπικά σημαντικές, αλλά σε πιο πρόσφατες εποχές έχουν γίνει ευρέως διαδεδομένες. Η παγκόσμια βιομηχανία εσπεριδοειδών απειλείται σοβαρά σήμερα από την ασθένεια του κίτρινου δράκου (Huanglongbing, HLB). Ενώ επιθετικές θεραπείες με εντομοκτόνα και η απομάκρυνση συμπτωματικών δένδρων συνιστούν απαραίτητες δράσεις, είναι πρακτικά αδύνατη η μακροπρόθεσμη κερδοφορία της βιομηχανίας των εσπεριδοειδών με σεβασμό προς το περιβάλλον και ταυτόχρονα την ενδημική παρουσία του HLB. Κατά τα τελευταία 15 χρόνια, η πιο επιθετική μορφή του HLB (που προκαλείται από το βακτήριο Candidatus Liberibacter asiaticus, που μεταδίδεται από το έντομο Diaphorina citri) έχει εξαπλωθεί γρήγορα και απειλεί σήμερα μερικά από τα πιο σημαντικά παγκόσμια κέντρα εσπεριδοκαλλιέργειας.

Ενώ η βιομηχανία εσπεριδοειδών απειλείται από σημαντικές βιοτικές καταπονήσεις, ταυτόχρονα η κατανάλωση εσπεριδοειδών ως νωπό προϊόν ή ως χυμός μειώνεται στις αναπτυγμένες χώρες που αποτελούσαν τους παραδοσιακούς καταναλωτές. Η αντιστροφή αυτής της τάσης μπορεί να επιτευχθεί με την προώθηση φρέσκων χυμών, υψηλής διατροφικής αξίας. Τα προγράμματα γενετικής βελτίωσης των εσπεριδοειδών εστιάζουν κυρίως στην αντιμετώπιση εχθρών και ασθενειών, καθώς και σε θέματα ποιότητας. Για την αγορά νωπών φρούτων, σημαντικοί στόχοι αποτελούν το κατάλληλο μέγεθος για κάθε τύπο εσπεριδοειδούς, το εύκολο ξεφλούδισμα, το ελκυστικό χρώμα και το άρωμα, η παράταση της περιόδου ωρίμανσης, η δυνατότητα ολόχρονης διάθεσης τους, την ικανοποιητική αποθήκευση και αποστολή τους σε μακρινές αγορές. Όταν ο καρπός πρόκειται να χρησιμοποιηθεί για την παρασκευή χυμού, πρωταρχικοί στόχοι αποτελούν η περιεκτικότητα σε χυμό, το χρώμα, και η απουσία πικράδας. Επιπλέον, υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφέρον για την προώθηση χυμών με ενισχυμένη περιεχόμενα σε βιταμίνες και φυτοχημικά συστατικά. Επιπρόσθετα, σημαντικός αριθμός προσπαθειών έχουν πραγματοποιηθεί με σκοπό τη διερεύνηση/αποσαφήνιση παραγόντων που ευθύνονται για την ανάπτυξη φυσιολογικών διαταραχών στα εσπεριδοειδή λόγω κρυοτραυματισμού (παρατεταμένη ψυχρή συντήρηση) με απώτερο σκοπό την ανάπτυξη/βελτιστοποίηση στρατηγικών διάθεσής τους σε μακρινές αγορές.