Κυβερνητικό αδιέξοδο στην Τουρκία

Οργιάζουν τα σενάρια περί γεωγραφικού διαμελισμού λόγω της ανόδου των Κούρδων
Ψύχραιμα παρακολουθούν τις εξελίξεις Ελλάδα και Κύπρος, με τα φώτα πλέον να στρέφονται προς τον κ. Ακιντζί, που θα κληθεί να φανερώσει τις ειλικρινείς του προθέσεις στο Κυπριακό

Οι εντατικές συνομιλίες περί σχηματισμού Κυβέρνησης Συνασπισμού είναι το θέμα που θα κυριαρχήσει στον πολιτικό διάλογο της Τουρκίας τις επόμενες εβδομάδες, αφού το αποτέλεσμα των βουλευτικών

εκλογών δεν επιτρέπει τον σχηματισμό αυτοδύναμης πλειοψηφικής κυβέρνησης. Υπενθυμίζεται ότι για σχηματισμό κυβέρνησης απαιτούνται 276 έδρες και βάσει των αποτελεσμάτων, το κυβερνών κόμμα Ανάπτυξης και Δικαιοσύνης (AKP) εξασφάλισε 258 έδρες, το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα (CHP) 132 έδρες, το Ακροδεξιό Κόμμα των Γκρίζων Λύκων ΜΗΡ (80) έδρες και το Κουρδικό Κόμμα HDP (82) έδρες.

Σε μια πρώτη αντίδραση, το γραφείο Τύπου του Ερντογάν εξέδωσε χθες σχετική ανακοίνωση για τα αποτελέσματα των βουλευτικών εκλογών, στην οποία αναφέρει: «Η λαϊκή βούληση είναι υπεράνω όλων. Πιστεύω ότι όλα τα κόμματα που πήραν μέρος στις εκλογές θα εκτιμήσουν με τρόπο υγιή και ρεαλιστικό την παρούσα εικόνα, η οποία δεν δίνει σε κανένα κόμμα τη δυνατότητα αυτοδυναμίας», ενώ προσθέτει: «Έχει σημασία, όλα τα κόμματα να επιδείξουν την αναγκαία ευαισθησία για τη διατήρηση του κλίματος σταθερότητας και εμπιστοσύνης και των δημοκρατικών κατακτήσεων της χώρας μας».

Επιπλέον, σύμφωνα με την εφημερίδα «Χουριέτ», στη δήλωση του κ. Ερντογάν αναφέρεται: «Πιστεύω ότι η σημερινή κατάσταση, η οποία δεν επιτρέπει σε κανένα κόμμα να σχηματίσει κυβέρνηση από μόνo τoυ, θα πρέπει να αξιολογηθεί με υγιή και ρεαλιστικό τρόπο από όλα τα μέρη που έλαβαν μέρος στον αγώνα», σημειώνοντας πιο κάτω: «Η εκτίμηση για το έθνος μας είναι πάνω από οτιδήποτε άλλο. Το υψηλό ποσοστό συμμετοχής δείχνει την αποφασιστικότητα του πολύτιμου έθνους μας για τη δημοκρατία και για αντανάκλαση της βούλησής του στην κάλπη». Αξίζει να σημειωθεί ότι στις φετινές εκλογές παρατηρήθηκε ρεκόρ στην παρουσία του γυναικείου φύλου στην Εθνοσυνέλευση, αφού εξελέγησαν συνολικά 96 γυναίκες βουλευτές επί συνόλου 550.

Μετεκλογική διαδικασία
Η διαδικασία που αναμένεται πλέον να ακολουθηθεί είναι η εξής: Αφού ανακοινωθούν τα τελικά αποτελέσματα σε διάστημα εντός δέκα ημερών από την Ανώτατη Εκλογική Επιτροπή, ο Πρόεδρος Ερντογάν θα κληθεί να δώσει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης. Χωρίς να αποκλείεται και επίσπευση των διαδικασιών, ο Ερντογάν στη συνέχεια θα δώσει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον αρχηγό του AKP και υπηρεσιακό Πρωθυπουργό Αχμέτ Νταβούτογλου, ο οποίος προς το παρόν μπορεί απλώς να σχηματίσει κυβέρνηση μειοψηφίας. Τυχόν αποτυχία του κ. Νταβούτογλου, θα αναγκάσει τον Ερντογάν να δώσει τη δεύτερη εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον ηγέτη του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ο οποίος με τη σειρά του θα αναζητήσει συμμαχίες, πράγμα εξίσου δύσκολο, αφού μια τριμερής συνεργασία Κεμαλικών, Κούρδων και Γκρίζων Λύκων είναι σχεδόν απίθανη.

Ένας μεγάλος συνασπισμός μεταξύ του κόμματος AKP και του κύριου κόμματος της αντιπολίτευσης (CHP) είναι εξαιρετικά απίθανος, όπως είναι η πιθανότητα μιας συμφωνίας μεταξύ όλων των κομμάτων της αντιπολίτευσης (το CHP, MHP και HDP), λόγω της διαμάχης μεταξύ του ακροδεξιού κόμματος και του κουρδικού πληθυσμού της Τουρκίας. Αν τελικά δεν τελεσφορήσει η διαδικασία σχηματισμού κυβέρνησης εντός 45 ημερών, από τη στιγμή που ο πρόεδρος δίνει την πρώτη εντολή, τότε ο Πρόεδρος Ερντογάν έχει τη δυνατότητα να ζητήσει την προκήρυξη νέων εκλογών. Πολλοί ωστόσο είναι οι αναλυτές που άρχισαν πλέον να μιλούν για αντίστροφη μέτρηση της εδαφικής ακεραιότητας της Τουρκίας, η οποία κινδυνεύει πλέον με γεωγραφικό διαμελισμό.

Παρακολουθεί στενά η Κυβέρνηση
Σχολιάζοντας το αποτέλεσμα των τουρκικών εκλογών ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος, στο πλαίσιο της περιοδείας του Προέδρου της Δημοκρατίας στην Πάφο, με μια προσεκτική τοποθέτηση χθες δήλωσε πως η Κυβέρνηση παρακολουθεί και αξιολογεί την κατάσταση που δημιουργείται μετά τις εκλογές στην Τουρκία. «Αντιλαμβάνεστε ότι πρόκειται για μια εξέλιξη που οδηγεί σε πολλαπλές ερμηνείες προς όλες τις κατευθύνσεις. Θα πρέπει να αναμένουμε να δούμε πώς θα αποτυπωθεί σε συγκεκριμένες εξελίξεις το αποτέλεσμα των εκλογών, δηλαδή, αν θα οδηγηθούμε σε σχηματισμό νέας κυβέρνησης ή σε επανάληψη των εκλογών, και τότε θα τοποθετηθούμε επίσημα. Επαναλαμβάνω, είναι κάτι που παρακολουθούμε πολύ προσεκτικά και αξιολογούμε την κατάσταση όπως δημιουργήθηκε», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Επικριτικός ο τ/κ Τύπος
Σχεδόν σε όλες τις τουρκοκυπριακές εφημερίδες της Δευτέρας, το κύριο θέμα που μονοπώλησε την ημερήσια διάταξη ήταν τα αποτελέσματα των τουρκικών εκλογών. Συγκεκριμένα, η εφημερίδα «Αφρίκα» είχε πρωτοσέλιδο τον τίτλο «Στάσου δικτάτορα», αναφέροντας ότι με την είσοδο του φιλοκουρδικού HDP στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση, δόθηκε πλέον τέλος στο μονοπώλιο της 13χρονης εξουσίας του ΑΚΡ. Η εφημερίδα «Χαλκίν Σεσί» (Φωνή του λαού), με τίτλο «Μεγάλο σοκ για το ΑΚΡ», κάνει εκτενή αναφορά στα σενάρια κυβερνητικών συνασπισμών, ενώ στο ίδιο μήκος κύματος είναι και η ανάλυση της «Χαβαντίς» (Είδηση), με τίτλο «Σεισμός στην Τουρκία».

Η εφημερίδα «Kibris» φέρει το πρωτοσέλιδο «Εποχή συνασπισμών», ενώ τέλος η εφημερίδα «Γενί Ντουζέν» (Νέα τάξη) αναφέρει «Από την κάλπη βρήκε ειρήνη», σημειώνοντας ότι το αίτημα του Τούρκου Προέδρου Ερντογάν, για ηγεμονισμό υπό προεδρικό σύστημα, δεν εγκρίθηκε. Επιπλέον, οι φιλοκυβερνητικές εφημερίδες στην Τουρκία, ήδη από το πρωί της Δευτέρας, έκαναν έκκληση για πρόωρες εκλογές, με χαρακτηριστικό τον τίτλο της συντηρητικής εφημερίδας «Η κάλπη έδειξε την κάλπη».

Εκτίμηση ΣΥΡΙΖΑ
Τη δική του εκτίμηση για το εκλογικό αποτέλεσμα έδωσε και ο ΣΥΡΙΖΑ, που μέσω ανακοίνωσης Τύπου έκανε λόγο για ανάγκη σταθερότητας της Τουρκίας προς όφελος της ευρύτερης περιοχής, προσθέτοντας: «Μπορεί η αύξηση του ποσοστού των εθνικιστών του MHP να προβληματίζει και να αναδεικνύει τις αντιφάσεις της εποχής μας, είμαστε όμως βέβαιοι ότι η δυναμική είσοδος του HDP στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση θα βοηθήσει στην εμβάθυνση της δημοκρατίας, στην καταπολέμηση του εθνικισμού και του φονταμενταλισμού κάθε τύπου, στην προώθηση της διαδικασίας ειρήνευσης, αλλά και θα ενισχύσει το ρεύμα ανόδου των αριστερών και δημοκρατικών δυνάμεων στη Μεσόγειο και την Ευρώπη συνολικά».

Αντιδράσεις κομμάτων
Σχολιάζοντας τις εκλογές στην Τουρκία, ο Πρόεδρος του ΔΗΣΥ Αβέρωφ Νεοφύτου υποστήριξε ότι το πεδίο για σχηματισμό κυβέρνησης είναι ακόμη θολό και ο ίδιος θεωρεί παρατραβηγμένο να γίνεται λόγος για αστάθεια. Αναφερόμενος στις επιπτώσεις επί του Κυπριακού, ο κ. Αβέρωφ είπε: «Αλλά πρέπει να αποφασίσουμε, μέχρι χθες κάποιοι από εμάς θεωρούσαν ότι δεν λύνεται το Κυπριακό, λόγω Ερντογάν.

Τώρα που βγαίνει αποδυναμωμένος από τις εκλογές, δεν θα είναι έκπληξη για μένα να ακούσω αναλύσεις ότι γίνεται το Κυπριακό ακόμα πιο δύσκολο. Γιατί μπορεί κάποιοι πάντα, οι αναλύσεις τους να καταλήγουν σε αρνητικές εξελίξεις». Ανησυχία και προβληματισμό για την πολιτική αστάθεια στην Τουρκία εξέφρασε από την πλευρά του το ΔΗΚΟ, τονίζοντας την ανάγκη προστασίας της οντότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας. Τέλος, ο Πρόεδρος του ΕΥΡΩΚΟ Δημήτρης Συλλούρης κάλεσε την Ευρώπη να δει τις πραγματικότητες στην Τουρκία και να αναλάβει τις ευθύνες της προς τον αναγκαίο εκδημοκρατισμό της χώρας.

Ικανοποίηση E.E.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση εξέφρασε ικανοποίηση για το πλουραλιστικό αποτέλεσμα των εκλογών, ως «σαφή ένδειξη της δύναμης της τουρκικής δημοκρατίας». Με κοινή δήλωσή τους η Ύπατη Εκπρόσωπος για θέματα εξωτερικής πολιτικής Federica Mogherini, και ο Επίτροπος για τη διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης Johannes Hahn, δήλωσαν: «Το γεγονός ότι όλα τα μεγάλα πολιτικά κόμματα λαμβάνουν εκπροσώπηση στο νέο κοινοβούλιο είναι ιδιαίτερα σημαντικό».

Οι λόγοι της αποτυχίας
Ενώ κανονικά το Σύνταγμα απαιτεί από τον Πρόεδρο να παραμείνει πάνω από κομματικές πολιτικές, εντούτοις ο Ερντογάν διενήργησε, μαζί με τον Πρωθυπουργό Νταβούτογλου, σειρά παρεμβάσεων σε όλη τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας ενάντια στα κόμματα της αντιπολίτευσης. Κατά τη διάρκεια αυτών των προεκλογικών αγώνων, που συχνά πραγματοποιήθηκαν υπό το πρόσχημα των εγκαινίων διαφόρων εγκαταστάσεων, ο ιδρυτής του ΑKP Ερντογάν επεδίωξε την εκλογή 400 βουλευτών, ούτως ώστε να ψηφιστεί ένα νέο σύνταγμα, που θα ανοίξει τον δρόμο για ένα προεδρικό σύστημα, εξέλιξη που ναυάγησε τελεσίδικα υπό το βάρος των αποτελεσμάτων.

Κατά τη διαδικασία της προεκλογικής εκστρατείας, τα κόμματα της αντιπολίτευσης επέκριναν συχνά την εκστρατεία Ερντογάν, λέγοντας ότι παραβιάζεται απροκάλυπτα το άρθρο 103 του Συντάγματος, το οποίο προβλέπει ότι ο πρόεδρος θα παραμείνει αμερόληπτος κατά την άσκηση των καθηκόντων του. Συνεπώς, οι εκλογές της Κυριακής πραγματοποιήθηκαν σε μια εποχή που το κυβερνητικό AKP και ο Ερντογάν είχαν δεχθεί έντονη κριτική τόσο εντός όσο και εκτός της Τουρκίας για την επιδίωξη όλο και πιο αυταρχικών πολιτικών, και κατάργησης των νόμων με τρόπο που έβλαπταν την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και την ελευθερία του Τύπου, γεγονός που ολοένα και απομάκρυνε την Τουρκία από τα πρότυπα μιας Δημοκρατικής χώρας.

Φίμωση του Τύπου
Κάτω από την κυριαρχία της κυβέρνησης AKP, οι δημοσιογράφοι στην Τουρκία έχουν τα τελευταία χρόνια βρεθεί σε κατάσταση πρωτοφανούς πίεσης, με πολλούς από αυτούς να αντιμετωπίζουν νομικές διώξεις απλώς και μόνο για την εκτέλεση των καθηκόντων τους. Πολλοί εξ αυτών έχασαν τις δουλειές τους ή απλώς κατέφυγαν σε αυτολογοκρισία, ούτως ώστε να μη θυμώσουν τον Ερντογάν ή την κυβέρνηση. Σήμερα, δεκάδες δημοσιογράφοι, συμπεριλαμβανομένων του κορυφαίου στελέχους της τηλεόρασης Samanyolu και του ερευνητή δημοσιογράφου Mehmet Baransu, έχουν συλληφθεί ή αντιμετωπίζουν προσωπικές διώξεις.

Οι δημοσιογράφοι αντιμετωπίζουν ως επί το πλείστον κατηγορίες για τρομοκρατία ή κατηγορούνται για εξύβριση του Ερντογάν ή άλλων κυβερνητικών αξιωματούχων. Οι διάφορες κατηγορίες που έχουν απαγγελθεί εναντίον δημοσιογράφων αφορούν ακόμη και για προσωπικές τοποθετήσεις τους στο Twitter, που ασκούσαν κριτική στις κυβερνητικές πολιτικές του Eρντογάν. Εκτός από τους δημοσιογράφους, πρόβλημα φυλάκισης αντιμετώπιζαν το τελευταίο διάστημα και διάφοροι δικαστές, που αποφάσισαν για την απελευθέρωση ορισμένων φυλακισμένων αστυνομικών και ενός δημοσιογράφου.

Στρατηγική ανάλυση των εκλογών από τον Χρίστο Ιακώβου
Με την είσοδο του κουρδικού κόμματος στη Βουλή και την αδυναμία του AKP να συγκροτήσει αυτοδύναμη κυβέρνηση, είναι γεγονός ότι στο εσωτερικό της Τουρκίας δημιουργούνται πλέον νέες πραγματικότητες και προκλήσεις, τις οποίες δύσκολα θα μπορέσει να διαχειριστεί ο Ερντογάν. Κληθείς να σχολιάσει τα αποτελέσματα των τουρκικών εκλογών και συγκεκριμένα τη σημασία της εισόδου του HDP στην Τουρκική Εθνοσυνέλεση, ο Διευθυντής του ΚΥΚΕΜ Χρίστος Ιακώβου, με δηλώσεις του στη «Σημερινή, είπε:

«Η είσοδος του κουρδικού HDP στη Βουλή σηματοδοτεί την πρώτη οργανωμένη πολιτική νίκη των Κούρδων σε εκλογικές αναμετρήσεις στην Τουρκία. Αυτό συνιστά ένα συγκροτημένο βήμα πολιτικοποίησης των Κούρδων, μια ποιοτική μεταβολή του αγώνα τους από την καθαρά στρατιωτικοποιημένη, σε πιο πολιτικοποιημένη δράση και συνιστά την έναρξη ενός αγώνα χωρίς επιστροφή».

Νομιμοποιείται ο κουρδικός αγώνας
Όπως εξήγησε ο κ. Ιακώβου, αυτό σημαίνει μια «νομιμοποίηση πλέον των κουρδικών αιτημάτων, τα οποία θα τυγχάνουν επίσης μιας καλύτερης διεθνούς αναγνώρισης, αφού οι συνθήκες για διεκδίκηση και υλοποίηση των εθνικών τους οραμάτων έχουν πλέον γι' αυτούς ωριμάσει. Με αυτά τα δεδομένα, το τουρκικό κράτος έχει απέναντί του δυο επιλογές έναντι του κουρδικού ζητήματος. Η πρώτη είναι να αποδεχθεί μια δημοκρατική λύση με πολιτικά μέσα, κάτι το οποίο είναι επώδυνη διαδικασία, αφού θα δημιουργήσει προβλήματα στο εσωτερικό των Τούρκων, ιδιαίτερα σε μια εποχή που εξέρχονται ενισχυμένοι οι Κεμαλικοί και οι ακροδεξιοί. Η δεύτερη επιλογή είναι να ακολουθήσει πλέον με κάθε τρόπο την προσπάθεια καταστολής του εθνικού κουρδικού κινήματος, είτε σε συνεργασία με το παρακράτος είτε με στρατιωτικά μέσα, είτε ακόμα και με δικαστικές αποφάσεις», είπε ο κ. Ιακώβου προσθέτοντας:

«Σε περίπτωση που θα γίνει επιλογή του δεύτερου σεναρίου, το στρατηγικό ρίσκο για την Τουρκία είναι πάρα πολύ μεγάλο, δεδομένου ότι θα πρέπει να συμβιβαστεί με μια λύση που στην ουσία θα θέτει υπό διαπραγμάτευση την εδαφική της ακεραιότητα». Αφήνοντας ανοικτό το περιθώριο των πρόωρων εκλογών, ο κ. Ιακώβου είπε ότι αυτό απορρέει από το γεγονός ότι μια συνεργασία με τους ακροδεξιούς φαντάζει αδύνατη, αφού υπάρχει ο κίνδυνος οι τελευταίοι να αφομοιωθούν, ενώ πιθανό άνοιγμα του Ερντογάν προς τους Κούρδους θα ισοδυναμούσε με «προδοσία» για το Ισλαμικό AKP. Επομένως, όπως τόνισε ο Διευθυντής του ΚΥΚΕΜ, το μόνο που απομένει στον Ερντογάν είναι να προκηρύξει πρόωρες εκλογές, ενώ στο μεσοδιάστημα πιθανό να προσπαθήσει να εξωτερικεύσει την κρίση στην προσπάθειά του να ηρωοποιηθεί.

Η ώρα του Ακιντζί
Τέλος, όσον αφορά τον αντίκτυπο των τουρκικών εκλογών στην Κύπρο και ιδιαίτερα στα κατεχόμενα, ο κ. Ιακώβου εξήγησε ότι η στοχοθεσία της Τουρκίας στο Κυπριακό θα παραμείνει η ίδια, αλλά το βάρος θα πέσει στον ίδιο τον αρχηγό της τουρκοκυπριακής κοινότητας Μουσταφά Ακιντζί, ο οποίος, δεδομένης της κυβερνητικής αστάθειας στην Τουρκία, θα κληθεί να αποδείξει κατά πόσο ακολουθεί ο ίδιος ανεξάρτητη πολιτική ή θα επικαλείται τα προβλήματα στην Τουρκία για να αποφεύγει τη συζήτηση επί των κομβικών θεμάτων στο Κυπριακό. Ερωτηθείς, τέλος, για την πιθανότητα συνεργασίας του Ισλαμικού AKP με το Κουρδικό Κόμμα AKP, ο κ. Ιακώβου ανέφερε χαρακτηριστικά πως κάτι τέτοιο είναι εξαιρετικά δύσκολο, αφού ο Ερντογάν, την τελευταία βδομάδα προ εκλογών, εξαπέλυσε σφοδρή αντεπίθεση εναντίων των Κούρδων, τους οποίους έβριζε ταυτίζοντάς τους με το PKK, προκειμένου να αντλήσει ψήφους από τη δεξαμενή των συντηρητικών και των ακροδεξιών.