Έρευνα ΠΚ: Οι Τ/κ θετικοί σε ομοσπονδία αλλά με δύο κράτη

Η επαφή των δύο κοινοτήτων έχει καταρρίψει πολλές προκαταλήψεις, πολιτικά και ιστορικά αφηγήματα και οι Τουρκοκύπριοι βλέπουν θετικότερα πλέον την ελληνοκυπριακή κοινότητα ενώ στο Κυπριακό τάσσονται μεν υπέρ της ομοσπονδίας αλλά δεν θέλουν σμίξη στη διαβίωση, διαπιστώνει ο Αναπληρωτής Καθηγητής Κοινωνικής και Αναπτυξιακής Ψυχολογίας, Χάρης Ψάλτης, αναλύοντας στο ΚΥΠΕ τα αποτελέσματα τριών ερευνών την τελευταία δεκαετία.

Πρόκειται για τρεις έρευνες το 2007, το 2010 και το 2017, με τις οποίες ο κ. Ψάλτης μελέτησε τις τάσεις

μετατόπισης στο πώς οι δύο κοινότητες βλέπουν η μία την άλλη αλλά και τη λύση του Κυπριακού. Όπως εξήγησε, και στις τρεις έρευνες έγιναν οι ίδιες ερωτήσεις στους συμμετέχοντες και στις δύο κοινότητες, στη δική τους γλώσσα, οπότε μπορεί κάποιος να δει τις μετατοπίσεις στην κάθε κοινότητα όσον αφορά τις «δι-ομαδικές σχέσεις», πώς βλέπουν δηλαδή τα μέλη μιας ομάδας τα μέλη μιας άλλης ομάδας.

Όπως ανέφερε ο Χάρης Ψάλτης, στην ερώτηση – τοποθέτηση «Δεν εμπιστεύομαι τους Ε/κ πολιτικούς ότι θα εφαρμόσουν μια συμφωνημένη λύση στο Κυπριακό», το 2007 το 73% συμφωνούσε με αυτή τη θέση ενώ το 2017 το αντίστοιχο ποσοστό έπεσε στο 52%.

Ο Αναπληρωτής Καθηγητής έκανε ιδιαίτερη αναφορά στις ερωτήσεις περί απειλών που στην κοινωνική ψυχολογία χωρίζονται σε δύο τύπους: ρεαλιστικού, όπου νιώθουν πραγματική απειλή για την ευημερία, την οικονομία, τα συμφέροντα, την πολιτική και συμβολικού τύπου, που αφορά μια διαφορετική κοσμοθεωρία, ταυτότητα και χάσμα αξιών. «Υπάρχει μια σημαντική πτώση στους Τ/κ που ασπάζονταν τέτοιες σκέψεις εδώ και 10 χρόνια». Χαρακτηριστικά ανέφερε ότι το 2007 το 88% των Τ/κ ασπάζονταν τη θέση ότι οι Ε/κ και οι Τ/κ έχουν πολύ διαφορετικές αξίες, ενώ σήμερα έπεσε στο 56%.

«Όση περισσότερη δύναμη αποκτούν οι Ε/κ σε αυτή τη χώρα, τόσο πιο δύσκολα γίνονται τα πράγματα για μας», ήταν μια άλλη θέση με την οποία το 2007 το 90% συμφωνούσε ενώ το 2017 συμφωνούσε το 58%.

Γείτονες και ομοσπονδιακή λύση
-------------------------------------------
Ο Χάρης Ψάλτης βλέπει ότι οι Τ/κ διάκεινται θετικά προς την ομοσπονδιακή λύση, αλλά δεν πλειοψηφεί σε αυτούς η ιδέα της διαβίωσης μαζί. Στην ερώτηση – θέση «Νιώθω ότι μπορώ να ζήσω μαζί με τους Ε/κ», είπε ότι το 2007 το 12% μόνο συμφωνούσε με αυτό και το 2017 22%. Επίσης στο ερώτημα «Δεν θα με πείραζε να είχα γείτονα Ε/κ» το 2007 το 32% συμφωνούσε με αυτή τη θέση και το 2018 ανέβηκε το ποσοστό αυτό στο 36%. «Όμως τα ποσοστά αυτά είναι μειοψηφικά και θα μπορούσαμε να ερμηνεύσουμε ότι στο μυαλό των Τ/κ υπάρχει μια σκληρή διζωνικότητα».

Στην ερώτηση εάν απορρίπτουν, δέχονται ως λύση ανάγκης ή θεωρούν ικανοποιητική τη λύση ΔΔΟ, το 2010 το 21% την απέρριπτε, 51% την αποδέχονταν ως λύση ανάγκης και 25% τη θεωρούσαν ικανοποιητική. Το 2017 την ΔΔΟ ως λύση απέρριψε στους Τ/κ το 14%, την αποδέχονταν ως λύση ανάγκης το 22% και τη θεωρεί ικανοποιητική λύση το 64%. «Να σημειώσουμε ότι τα ποσοστά του 2017 ήταν χρονικά μετά το Κραν Μοντανά».

Σε αντίστοιχο ερώτημα για τη λύση δύο κρατών, ο κ. Ψάλτης είπε ότι το 2007 το 68% των Τ/κ την αποδέχονταν ως λύση ανάγκης ή ιδεατή, το 2007 το 25% την απέρριπτε, το 44% την αποδέχονταν ως λύση ανάγκης και το 31% την αποδέχονταν ως ικανοποιητική. «Που σημαίνει ότι το 2010 το 75% αποδέχονταν τα δύο κράτη ως λύση ανάγκης ή ικανοποιητική, δηλαδή τρεις στους τέσσερις». Το 2017, ανέφερε, μετά το Κραν Μοντανά το 13% την απορρίπτει, το 26% την αποδέχεται ως λύση ανάγκης και ανέβηκε στο 61% το ποσοστό στους Τ/κ που την θεωρούν ικανοποιητική λύση.

Μέσα σε 7 χρόνια, παρατήρησε ο κ. Ψάλτης, το ποσοστό των Τ/κ που θεωρεί την λύση δύο κρατών ικανοποιητική έχει διπλασιαστεί και ταυτόχρονα υπερδιπλασιάστηκε το ποσοστό των Τ/κ που θεωρούν την διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία ως λύση επίσης ικανοποιητική. Στην παρατήρηση ότι φαίνεται να είναι σε σύγχυση οι Τ/κ, ο Αναπληρωτής Καθηγητής του ΠΚ ερμήνευσε το αποτέλεσμα ως ετοιμότητα των Τ/κ για λύση ανάλογα με το τί θέλουν οι Ε/κ. «Εμάς περιμένουν».

«Η επαφή καταρρίπτει την προκατάληψη και χτίζει εμπιστοσύνη μεταξύ των δύο κοινοτήτων»
----------------------------------------------------------------------------------------------
Οι ερωτήσεις στις έρευνες αφορούσαν τα συναισθήματα προκατάληψης, το βαθμό εμπιστοσύνης, τις αναπαραστάσεις της ιστορίας στη ρύθμιση των «δι-ομαδικών σχέσεων» - πώς και ποιος δημιούργησε το Κυπριακό – τον αριθμό και τη συχνότητα επαφών και σχέσεων μεταξύ των δύο κοινοτήτων, την ανάπτυξη φιλικών σχέσεων και πόσο η επαφή αυτή επηρεάζει την ποιότητα των «δι-ομαδικών σχέσεων». Αυτό που έχουν βρει και στις δύο κοινότητες, είπε ο κ. Ψάλτης, είναι ότι η επαφή, αποδεδειγμένα πλέον, μειώνει την προκατάληψη και χτίζει εμπιστοσύνη μεταξύ των δύο κοινοτήτων. Η επίδραση μάλιστα είναι διπλάσια από εκείνη που βρίσκουν ερευνητές σε αντίστοιχες έρευνες στο εξωτερικό, πρόσθεσε εξηγώντας ότι η επίδραση των επαφών στη μείωση των προκαταλήψεων και στις δύο κοινότητες στην Κύπρο είναι στα ίδια επίπεδα και σε ποσοστά σχεδόν διπλάσια από την αντίστοιχη σε άλλες περιπτώσεις στο εξωτερικό.

Οι δύο κοινότητες, είπε, στην Κύπρο λειτουργούν χωριστά με διαφορετικές αναπαραστάσεις της ιστορίας αφού υπάρχουν δύο διαφορετικά εκπαιδευτικά συστήματα, γλώσσες κά, οπότε με μια επαφή και μόνο οι Τ/κ αισθάνονται ότι μοιάζουν ή έχουν περισσότερα κοινά με τους Ε/κ παρά με άλλους, ακόμα και τους Τούρκους. Βλέπουν τις ομοιότητες και αν αποκτήσουν σχέσεις φιλικές με τους Ε/κ μπορεί να αποδομήσουν στερεότυπα, να χτίσουν εμπιστοσύνη και να μάθουν περισσότερα για την ε/κ κοινότητα.

Οι Τ/κ, ανέφερε ο Αναπληρωτής Καθηγητής του ΠΚ, έχουν θετικότερη αντίληψη για τους Ε/κ σε θέματα προκατάληψης και εμπιστοσύνης καθώς μετά το άνοιγμα των οδοφραγμάτων είχαν την ευκαιρία να έρθουν σε επαφή με Ε/κ και αποδόμησαν το αφήγημα της εθνικιστικής πολιτικής που κυριαρχούσε κυρίως επί Ραούφ Ντενκτάς πως «οι Ε/κ είναι οι εχθροί μας».

Παρέπεμψε δηκτικά στην ερώτηση - τοποθέτηση «Δεν μπορώ να εμπιστευτώ τους Ε/κ γιατί θέλουν εκδίκηση για πράγματα που η κοινότητά μας έκανε στο παρελθόν», με την οποία το 2007 το 67% των Τ/κ συμφωνούσε, ενώ το 2017 αυτό το ποσοστό έπεσε στο 28%. Επίσης, σήμερα ένας στους τρεις Τ/κ έχει δηλώσει πως έχει τουλάχιστον έναν Ε/κ φίλο και οι μισοί εξ αυτών δήλωσαν ότι έχουν συστηματική επαφή. Το άνοιγμα των οδοφραγμάτων και οι επαφές μετά το 2003 , σημείωσε ο κ. Ψάλτης, έχουν βοηθήσει στην κατάρριψη των στερεότυπων και την δημιουργία επαφών και η πλειοψηφία των Τ/κ (55%) διαφωνούν με τη θέση να κλείσουν τα οδοφράγματα και θέλουν να παραμείνουν ανοικτά.

Ταυτότητα και θρησκεία
--------------------------------------
Από τις απαντήσεις σε ερώτηση για την ταυτότητα των Τ/κ, ανέφερε ο Χάρης Ψάλτης, φαίνεται ξεκάθαρα ότι υπάρχει άνοδος ενός πιο κυπροκεντρικού προσανατολισμού. Σε μια πενταβάθμια κλίμακα που ξεκινά με το «νιώθω μόνο Τούρκος και καθόλου Κύπριος», συνεχίζει με το «νιώθω περισσότερο Τούρκος παρά Κύπριος», στη μέση «νιώθω το ίδιο Τούρκος και Κύπριος», μετά «νιώθω περισσότερο Κύπριος παρά Τούρκος» και τελειώνει με το «νιώθω μόνο Κύπριος και όχι Τούρκος», οι Τ/κ το 2007 κατά 13% τοποθετούσαν τους εαυτούς τους στις δύο τελευταίες επιλογές («νιώθω περισσότερο Κύπριος παρά Τούρκος» - «νιώθω μόνο Κύπριος και όχι Τούρκος»), το 2010 το ποσοστό αυτό είχε ανέβει στο 23% και το 2017 37%.

Αυτό, σημείωσε, μπορεί να εκληφθεί και ως αντίδραση των Τ/κ στην επιβολή της Άγκυρας και σε θέματα θρησκευτικής αντίληψης, παρατηρώντας ότι οι Τ/κ δεν είναι θρήσκοι, κυρίως οι Τ/κ της νέας γενιάς. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των ερευνών και τις απαντήσεις στην ερώτηση «πόσο σημαντική είναι για σένα η θρησκεία;», το 2007 οι Τ/κ που δήλωναν καθόλου ή ελάχιστα σημαντική έφταναν το 21%, κάπως σημαντική 32%, πολύ ή πάρα πολύ σημαντική 46%. Ωστόσο, σημείωσε, το 2017 και παρά την προσπάθεια περισσότερης ισλαμοποίησης, υπάρχει αντιστροφή της κατάστασης. Οι Τ/κ που δήλωσαν την χρονιά που πέρασε ότι η θρησκεία γι’ αυτούς είναι καθόλου ή ελάχιστα σημαντική ανέβηκε στο 53%, κάπως σημαντική 29% και το πολύ ή πάρα πολύ σημαντική 18%.

Στην ερώτηση «πόσο συχνά πάτε σε τζαμί;» το 2007 ποτέ ή μία φορά πήγαινε το 60%, μία φορά το μήνα το 20% και μία φορά την εβδομάδα το 20%. Οι αντίστοιχες απαντήσεις στο ερώτημα το 2017 ήταν 77%, 12% και 11%. «Βλέπουμε ότι η πιο κυπροκεντρική θέση συναρτάται με την αντίδραση προς την προσπάθεια εξισλαμισμού και απομάκρυνση από την εκκοσμίκευση».

Οι τρεις έρευνες
---------------------
Η πιο πρόσφατη έρευνα ονομάστηκε «The Internally Displaced in Cyprus and Return Intentions: Social Psychological, Sociological and Political Determinants» και έχει χρηματοδοτηθεί από το Ίδρυμα Α. Λεβέντης μετά από εσωτερικό διαγωνισμό στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. Αφορά έρευνα με αντιπροσωπευτικό δείγμα 800 ατόμων στην κάθε κοινότητα με συνεντεύξεις από σπίτι σε σπίτι. Όπως διευκρίνισε ο κ. Ψάλτης είχε ολοκληρωθεί νωρίτερα η έρευνα στην τ/κ κοινότητα ενώ τα αποτελέσματα για την ε/κ θα είναι γνωστά τις αμέσως επόμενες εβδομάδες.

Η έρευνα του 2007 έχει χρηματοδοτηθεί από το Nuffield Foundation και την οποία επέβλεψε ο κ. Ψάλτης σε συνεργασία με το Oxford Centre for the Study of Intergroup Conflict. Η έρευνα του 2010 έγινε από τον Όμιλο Ιστορικού Διαλόγου και Έρευνας και χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Πηγή: ΚΥΠΕ