Διακυβέρνηση και πολιτική οικονομία ομοσπονδιακής Κύπρου

Βιβλιοπαρουσίαση - “Η ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΚΑΙ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΜΙΑΣ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΚΗΣ ΚΥΠΡΟΥ”

(Εκδόσεις Σιδέρης, Αθήνα 2016, 288 σελίδες)

του Καθηγητή Ανδρέα Θεοφάνους

από Δρα Σωτήρη Κάττο

Μόλις πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Σιδέρης το νέο βιβλίο του Ανδρέα Θεοφάνους με τίτλο “Η ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΚΑΙ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΜΙΑΣ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΚΗΣ ΚΥΠΡΟΥ”.

Η έκδοση αυτή δεν θα μπορούσε να παρουσιασθεί σε καλύτερη χρονική στιγμή μεσούσης της διαδικασίας των συνομιλιών και του δημόσιου διάλογου για το προβλεπόμενο κόστος της λύσης και τα γενικότερα δεδομένα του κυπριακού προβλήματος.

Παλαιότερα ο καθηγητής Θεοφάνους είχε αναφερθεί σε αρθρογραφία του για τις οικονομικές απαιτήσεις της πολιτικής οικονομίας ενός ομοσπονδιακού μοντέλου διακυβέρνησης στην Κύπρο. Έκτοτε η αρθρογραφία του αποτελούσε τροφή για σκέψη αν και είχε δεχθεί κατά καιρούς αδικαιολόγητη κριτική από αρκετούς θιασώτες της «βεβιασμένης» λύσης όπως την ονομάζω. Το νέο του βιβλίο θέτει με επιστημονική αξιοπιστία και εγκυρότητα τα οικονομικά προαπαιτούμενα μιας βιώσιμης λύσης του κυπριακού προβλήματος αλλά και παραθέτει επίσης τους περιορισμούς που απορρέουν ιδιαίτερα από το αυστηρό δημοσιονομικό πλαίσιο της πολιτικής οικονομίας της ΕΕ.

Ως γενική παρατήρηση το βιβλίο αυτό χωρίς να συμβιβάζει καθόλου την επιστημονική του επάρκεια διαβάζεται ευχάριστα και παροτρύνει τον αναγνώστη σε μια συνεχή εσωτερική διαλογική συζήτηση ως προς τα λογικά ερωτήματα που αναμένονται και προκύπτουν από μια πιθανή ομοσπονδιακή διακυβέρνηση και τις δημοσιονομικές προκλήσεις που μια τέτοια διευθέτηση περικλείει.

Πιο συγκεκριμένα το βιβλίο αυτό καταγράφει την επιχειρηματολογία του λαμβάνοντας υπ’ όψιν πρώτα και κύρια το παρόν ιστορικό - γεωστρατηγικό πλαίσιο που βρίσκει σήμερα την Κυπριακή Δημοκρατία. Αναδεικνύει την υποχρέωση που προκύπτει από το πλαίσιο αυτό για την εξέταση της αναγκαιότητας εξεύρεσης των πολιτικών συνταγματικών παραμέτρων που θα διευκολύνουν και δεν θα εμποδίζουν την ομαλή και εύρυθμη λειτουργία της ομοσπονδιακής οργάνωσης της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Στέκομαι ιδιαίτερα στην ολιστική προσέγγιση του Θεοφάνους. Αν και ο ίδιος όντας “cultural insider” ως μέλος της ελληνικής κοινότητας, εν τούτοις αυτό δεν τον περιορίζει από το να εξετάσει θεμελιώδη ζητήματα της συνταγματικής συγκρότησης και των οικονομικών θεσμών και υπό το πρίσμα της τουρκοκυπριακής πολιτικής αντίληψης.

Το βιβλίο αποτυπώνεται μέσα από ένα οικονομικό και πολιτικό αφηγηματικό ρασιοναλισμό, όπου οι ιδεολογικές αγκυλώσεις και διαχρονικά ιδεολογήματα μπαίνουν στο περιθώριο της ανάλυσης, χωρίς να παραγνωρίζονται, και περιορίζονται μέσα από την πολιτισμική και πολιτική ωριμότητα του Θεοφάνους. Το βιβλίο αυτό αφού κάνει μια σύντομη ιστορική αναφορά του κυπριακού προβλήματος δεν εγκλωβίζεται στον πειρασμό του υπερβάλλοντα ζήλου, της μονολιθικότητας της σκέψης και της μονοδρομικής άποψης.

Ο Θεοφάνους στο βιβλίο του καταγράφει τις παραμέτρους με αναλυτική διαφάνεια και ευκρίνεια για ένα έντιμο συμβιβασμό με την τουρκοκυπριακή κοινότητα αποδίδοντας πάντοτε σεβασμό στην ιστορική της παρουσίας στο νησί. Αναδεικνύει επίσης την αναγκαιότητα ομαλοποίησης των σχέσεων της Κυπριακής Δημοκρατίας με την Τουρκία μέσα από ένα βιώσιμο ομοσπονδιακό μοντέλο διακυβέρνησης που δεν ακυρώνει κατ’ ανάγκη τη διζωνικότητα αλλά αναζητώντας κριτικά την ευελιξία της διζωνικότητας.

Το βιβλίο αποτυπώνει με πειστικότητα την ηθική και πολιτική υποχρέωση του πολιτικού συστήματος στην Κυπριακή Δημοκρατία να εγκύψει με προσοχή στο πολιτικό οικονομικό και πολιτισμικό διακύβευμα του υπό συζήτηση ομοσπονδιακού μοντέλου διακυβέρνησης. Καταγράφει με σαφήνεια τις ουσιαστικές παραμέτρους μέσα στις οποίες θα πρέπει να αναζητηθεί μια ευοίωνη λύση του κυπριακού προβλήματος. Συγκεκριμένα:

1) ανάλυση του ιστορικού πλαισίου,

2) ανάλυση του δημοσιονομικού πλαισίου

3) ανάλυση του συνταγματικού πλαισίου

4) αποφυγή της διφορούμενης ερμηνείας

5) αποφυγή της εποικοδομητικής ασάφειας

6) ανάλυση κεντρομόλων έναντι φυγόκεντρων συνταγματικών διευθετήσεων σε συνάρτηση με την οικονομική βιωσιμότητα της λύσης

7) η πολιτική βούληση ως αναγκαία προϋπόθεση θεσμικής συγκρότησης της ενοποιητικής οικονομίας και ως κυρίαρχη παράμετρος που ορίζει το μοντέλο διακυβέρνησης

8) σε συνάρτηση με τα πιο πάνω, η εξασφάλιση της βιώσιμης ειρήνης.

Ο Θεοφάνους όμως δεν περιορίζεται μόνο στις υφιστάμενες παραμέτρους αναζήτησης λύσης του προβλήματος. Από-ιδεολογικοποιεί το μοντέλο λύσης, αναγνωρίζει ότι το ενιαίο κράτος με τη μορφή και τα γνωρίσματα του δεν είναι εφικτό αλλά ταυτόχρονα εισηγείται, κάτι που θεωρώ πολύ σημαντικό, και εναλλακτικό σενάριο διαχείρισης του προβλήματος σε περίπτωση αποτυχίας των συνομιλιών, κάτι που προφανώς απουσιάζει από τον δημόσιο διάλογο αν και είναι τόσο αναγκαίο. Έχοντας ως σημείο αναφοράς το Πρωτόκολλο 10, το πρωτόκολλο ένταξης δηλαδή της Κυπριακής Δημοκρατίας στην ΕΕ και στη βάση της θεσμικής και διεθνούς νομιμότητας καθώς και στο μέρισμα στρατηγικής ασφάλειας που έχει συσσωρευθεί από τα 12 χρόνια ισότιμης συμμετοχής της Κυπριακής Δημοκρατίας στην ΕΕ, επιβάλλεται να εξετασθεί και η σταδιακή εξελικτική προσέγγιση στην αναζήτηση της διακοινοτικής ειρήνης και της ομαλοποίησης των σχέσεων μας με την Τουρκία. Αυτά πάντοτε μέσα στα πλαίσια της συνέχισης της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Εν κατακλείδι, το βιβλίο αυτό θα πρέπει να τύχει ευρύτατης και σοβαρότατης ανάγνωσης και μελέτης από την πολιτική ηγεσία του τόπου, από την κοινωνία των πολιτών και από διάφορους φορείς που ανησυχούν για την μελλοντική προοπτική του νησιού ανεξαρτήτως ιδεολογικής και πολιτικής προέλευσης. Και αυτό αφορά και τις δύο κοινότητες στο νησί. Το βιβλίο αυτό αντιμετωπίζει την τουρκοκυπριακή κοινότητα με σεβασμό και όχι με προκατάληψη και εισηγούμαι στον Θεοφάνους τη μετάφραση του βιβλίου άμεσα και στην τουρκική. Το βιβλίο είναι εικονοκλαστικό. Η αφηγηματική του συνοχή μπορεί να χαρακτηρισθεί όπως η ενότητα μιας πρότασης, αν και το βιβλίο είναι 230 σελίδες πλέον της πλούσιας βιβλιογραφίας του και παραρτημάτων. Θα παρότρυνα την αξιοποίηση του από οικονομολόγους όπου μέσα από μια προσεχτική ανάγνωση του βιβλίου του Θεοφάνους χωρίς αμφιβολία θα εκπλαγούν ευχάριστα από τη δυνατότητα εξαγωγής συμπερασμάτων που αφορούν αριθμό σημαντικών οικονομικών προβλέψεων ως προς την οικονομική βιωσιμότητα συγκεκριμένων ομοσπονδιακών μοντέλων διακυβέρνησης.

Το βιβλίο αυτό το συστήνω ανεπιφύλακτα, ένα βιβλίο που το χαρακτηρίζει πάνω απ’ όλα η πολιτική ωριμότητα του συγγραφέα επικουρούμενη από την επιστημονική του επάρκεια στα θέματα που πραγματεύεται. Προπάντων όμως το αξιολογώ ως την πιο αξιόπιστη πρόταση προς την κατεύθυνση μιας βιώσιμης ομοσπονδιακής διαχείρισης της ειρήνης στην Κυπριακή Δημοκρατία προς όφελος όλων των κατοίκων της αλλά και πέραν αυτών.

Σωτήρης Κάττος

Ph. D Πολιτική Κοινωνιολογία