Άλκη Ζέη: Ευτυχώς δεν πίστεψα τις πρώτες κριτικές

Παραστατικά, γεμάτη ζωντάνια και χιούμορ, η αγαπημένη συγγραφέας Άλκη Ζέη μοιράστηκε τις σκέψεις της με παιδιά και μεγάλους σε μια ανοιχτή εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα Εύης Γαβριηλίδης, όπου ανεβαίνει «Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου» στο κτίριο του ΘΟΚ, την Κυριακή το βράδυ.

Απαντώντας σε ερωτήσεις της Ελένης Φτιάκας, Αναπληρώτριας Καθηγήτριας Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης και Ενιαίας Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου

Κύπρου, η Άλκη Ζέη ανέφερε μιλώντας για το πως «γεννήθηκε» ο περίπατος του Πέτρου ότι «όταν γύρισα από τη Σοβιετική Ένωση στην Ελλάδα το 1964, μου έκανε εντύπωση πως τα παιδιά, παιδιά 12 χρονών, ανθρώπων που είχαν πάρει μέρος στην αντίσταση, δεν ήξεραν ούτε για τον πόλεμο, ούτε για την αντίσταση. Δεν το μάθαιναν στο σχολείο. Δεν υπήρχε αυτή η εποχή».

Έτσι, πρόσθεσε, «σκέφτηκα να γράψω ένα βιβλίο, αλλά να έχει ήρωα ένα παιδάκι που να είναι 10 – 12 χρονών, ώστε τα παιδιά να μπορέσουν μέσω αυτού να μάθουν πράγματα. Να το αγαπήσουν το παιδί αυτό». Και πραγματικά, είπε, «όταν το έγραφα γινόμουν εγώ εκείνο το παιδί και αισθανόμουν ότι ήμουνα ο Πέτρος». Αλλά όλα τα γεγονότα, διαβεβαίωσε, «δεν είναι γεγονότα που έχω διαβάσει, έχω μάθει. Είναι γεγονότα που τα έχω ζήσει η ίδια».

Για την παράσταση στον ΘΟΚ, με διασκευή Τάκη Τζαμαργιά και Σάββα Κυριακίδη και σκηνοθεσία Τάκη Τζαμαργιά ανέφερε ότι «νομίζω κάθε συγγραφέας αν δει το έργο του ζωντανό, ή του έρχεται ν’ αυτοκτονήσει, ή χαίρεται πάρα πολύ».

«Χάρηκα πάρα πολύ γιατί αυτό το έργο έγινε με πολύ κόπο, με πολλή αγάπη απ’ όλους. Πάντα θα ευγνωμονώ τον Τάκη Τζαμαργιά και το Σάββα Κυριακίδη κατ’ αρχήν για τη διασκευή που έκαναν», συνέχισε.

Η ίδια η συγγραφέας δεν θέλησε να συγκρίνει τις δύο παραστάσεις σε Ελλάδα και Κύπρο. Ωστόσο, αναφέρθηκε στο γεγονός ότι στην σκηνή του ΘΟΚ υπάρχει μεγαλύτερος χώρος που έδωσε τη δυνατότητα στον σκηνοθέτη να κάνει περισσότερα πράγματα. «Το έκανε το έργο να έχει και πλευρές που στο Εθνικό δεν μπορούσε να τις κάνει που είναι και πολύ κοντά στα παιδιά. Με τα τραγούδια και τον χορό, σπάει λίγο αυτό το βάρος», είπε.

Σε ερώτηση αν το αγαπημένο της βιβλίο είναι «Το Καπλάνι της Βιτρίνας» απάντησε θετικά αφού όπως είπε ήταν και το πρώτο της.

«Μη νομίζετε ότι ήταν εύκολη η ζωή του, πέρασε δια πυρός και σιδήρου το Καπλάνι», θυμήθηκε, προσθέτοντας ότι «αν πίστευα τις πρώτες κριτικές που γράψανε έπρεπε να πω: Δεν πρέπει να γράψω άλλο». Βγήκαν, είπε, «πολλές φωνές που λέγανε “για όνομα του Θεού να μην μπει στα σχολεία αυτό το βλαβερό βιβλίο”».

«Ενώ στη Γαλλία που βγήκε ύμνους σχεδόν γράψανε, αλλά στην Ελλάδα κυκλοφορούσε πολύ λίγο», ανέφερε για να προσθέσει ότι το βιβλίο κυκλοφόρησε κανονικά μετά τη μεταπολίτευση.

«Του έχω αδυναμία γιατί είναι τα παιδικά μου χρόνια που τα θυμάμαι πάρα πολύ και όποτε πάω στη Σάμο συγκινούμαι», εξομολογήθηκε.

Σε αναφορά της στην Πηνελόπη Δέλτα είπε ότι ανακάλυψε κάποτε ότι «μια φράση ατόφια την έχω πάρει από τη Δέλτα. Τόσο πολύ είχε μπει μέσα μας η Δέλτα. Με τον Μάριο Πλωρίτη στο Παρίσι επί Χούντας λέγαμε φράσεις από τη Δέλτα απ’ έξω κι εκείνος κι εγώ. Γιατί είχε αυτή την καταπληκτική γλώσσα και είχε ένα τρόπο γοητευτικό να σου λέει και τα πιο σκληρά πράγματα».

Για τις επισκέψεις που κάνει σε σχολεία στην Ελλάδα ανέφερε ότι «απ’ όσο πήγαινα σχολείο πιο πολλές ώρες πήγα τώρα». Πάω στα σχολεία, πρόσθεσε, «που με καλεί ο δάσκαλος ο παθιασμένος που θυσιάζει ώρες, προσπαθεί να σκεφτεί πώς να ρίξει τα παιδιά στην παγίδα να διαβάσουν». Αυτά τα παιδιά, είπε, «έχουν διαβάσει τα βιβλία, γράφουν για τα βιβλία, συζητάνε για τα βιβλία κι έτσι ευχαριστιέσαι ν’ ακούς τι ωραία γλώσσα έχουν. Έχω προσέξει ότι τα παιδιά που διαβάζουν βιβλία μπορούν και εκφράζονται πολύ ωραία».

Για το βιβλίο της «Η Αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα» ανέφερε ότι «ήθελα να το γράψω γιατί είχα ζήσει αυτά τα πράγματα και λέω πρέπει να ειπωθούν κάποια μέρα. Αλλά με δυσκόλεψε πολύ η αυτοβιογραφία με το μυθιστόρημα, γιατί ήθελα να κάνω ένα μυθιστόρημα».

Γι αυτό, πρόσθεσε, «έβαλα κι ένα τελείως διαφορετικό τύπο, που όχι τον φαντάστηκα αλλά έχω γνωρίσει πολλούς Αχιλλείς, ώστε να έρχεται σε αντίθεση με την ηρωίδα, η οποία χωρίς να είμαι εγώ έχει πολλά από εμένα». Και μάλιστα, είπε, «οι κριτικοί που στην Ελλάδα γνωριζόμαστε κι όλοι, ξέρανε ότι ο Αχιλλέας δεν είναι ο άντρας μου και γράψανε ότι το μόνο πρόσωπο που είναι εγκεφαλικό είναι ο Αχιλλέας».

«Ένα μήνα μετά που βγήκε το βιβλίο πήρα γράμμα από κάποιον από τη Θεσσαλονίκη. Και μου λέει λέγομαι Αχιλλέας, είμαι φτυστός ο Αχιλλέας του βιβλίου σου και αν ζούσε η γυναίκα μου θα με ρωτούσε πότε γνώρισες αυτή την κοπέλα και της διηγήθηκες την ιστορία μας. Έτσι βγήκε ο ψεύτικος Αχιλλέας, πιο αληθινός», είπε.

Σε ερώτηση γιατί δεν έγινε ποιήτρια αναφέρθηκε σε περιστατικό από την παιδική της ηλικία. «Όταν παντρεύτηκε η Διδώ Σωτηρίου τον θείο μου, ήμουν 8 χρονών και της έγραψα ένα ποίημα. Η Διδώ μου είπε «σ` ευχαριστώ μικρό», το πήρε, το διάβασε εκείνη την ώρα και χαμογέλασε, αλλά είχε πολύ εκφραστικά μάτια και είδα τα μάτια της λυπημένα». Και από τότε, πρόσθεσε, «κατάλαβα ότι δεν πρέπει να ξαναγράψω ποίημα και δεν ξανάγραψα».

Σε ερώτηση αν γράφει τώρα κάτι απάντησε ότι «γράφω από τον Δεκέμβριο ως τον Μάρτη που πηγαίνω στις Βρυξέλλες που ζει η κόρη μου και τα εγγόνια μου κι εκεί έχω απόλυτη ελευθερία να κάνω ό,τι θέλω. Εκεί θα γράψω. Τι, δεν λέω. Ούτε ο εκδότης μου ξέρει».

Στην ομιλία της η κ. Ελένη Φτιάκα αναφέρθηκε σε ολόκληρο το συγγραφικό έργο της Άλκης Ζέη. Σε σχέση με τον μεγάλο περίπατο του Πέτρου, είπε ότι «στην εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του Μιτεράν το Γαλλικό Υπουργείο Παιδείας συστήνει το βιβλίο στα γαλλόφωνα σχολεία της Ελλάδας απαντώντας σε ερώτηση σχετικά με το πως να διδάξουμε τον ναζισμό στα πλαίσια του μαθήματος της ιστορίας». Είμαι βέβαιη, πρόσθεσε, «ότι υπάρχουν ιστορικοί που έφαγαν το καπέλο τους όταν το άκουσαν».

«“Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου” αποτέλεσε σταθμό στα εκδοτικά χρονικά, όχι βέβαια της Ελλάδας αρχικά, αλλά της Γαλλίας, και της Αμερικής και της Ευρώπης και της διεθνούς λογοτεχνίας γενικότερα αφού κυκλοφόρησε και μεταφράστηκε σε 20 γλώσσες», συμπλήρωσε.

Υπενθύμισε παράλληλα ότι «η Κύπρος έχει μια ιδιαίτερη σχέση με τον Πέτρο η οποία τιμά και το Υπουργείο Παιδείας και τους συνήθως χλωμούς εκεί ιθύνοντες. Είναι η μόνη χώρα που κράτησε το βιβλίο στον κατάλογο των υποχρεωτικών εξωσχολικών αναγνωσμάτων για μια ολόκληρη τριακονταετία από το 1978».

«Αν ξέρουν οτιδήποτε οι νέοι μας σήμερα για τον φασισμό, τον ναζισμό, τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο το οφείλουν εν πολλοίς στην Άλκη Ζέη και τον Πέτρο της», σημείωσε η κ. Φτιάκα.

«Μέσα στη στειρότητα της εποχής μας, μέσα στη σαθρότητα του κοινωνικού και πολιτικού μας περιβάλλοντος είστε η τρανή επιβεβαίωση πως υπάρχουν ακόμη άνθρωποι που όχι μόνο δημιουργούν, μα και μεγαλουργούν», ανέφερε σε χαιρετισμό του ο Πρόεδρος του ΘΟΚ Γιάννης Τουμαζής. Άνθρωποι που αφιερώνονται, πρόσθεσε, «όχι όπως θα λεγε ο Καβάφης `μέσα στην πολλή συνάφεια του κόσμου, μες τις πολλές κινήσεις και ομιλίες`, αλλά σε σαγηνευτικά, εσωτερικά, μα και μοναχικά ταξίδια τα οποία κατόπιν μεταπλάθουν σε αριστουργηματικές ιστορίες που προσφέρουν αφειδώλευτα σε μας μέσα από τις σελίδες των βιβλίων τους».

Τα βιβλία σας, ανέφερε απευθυνόμενος στην Άλκη Ζέη, «το λέτε εξάλλου κι εσείς είναι γεμάτα ιστορία, ή μάλλον είναι η ιστορία. Η ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας που αν και γράφεται σε μια πιο ποιητική εκδοχή δεν χάνει ίχνος από την σκληρή τραγικότητα της».

Πηγή: ΚΥΠΕ