Foreign Affairs: Η Τουρκία de facto κράτος μαφία

Απρόβλεπτες διαστάσεις αρχίζει να παίρνει η υπόθεση Zarrab στις ΗΠΑ, αφού ο Τουρκοϊρανός επιχειρηματίας έδωσε στεγνά τον Ερντογάν, ο οποίος βρίσκεται πλέον ενώπιον του κινδύνου να κληθεί από τις αμερικανικές δικαστικές αρχές να καταθέσει για παράνομη εμπλοκή της Κυβέρνησής του στην παραβίαση του εμπάργκο σε βάρος του Ιράν. Το όλο ζήτημα έχει απασχολήσει έντονα τον διεθνή Τύπο, με διεθνούς φήμης περιοδικό να κάνει εκτενές ρεπορτάζ με τον ηχηρό τίτλο «Μετατρέπεται η Τουρκία σε κράτος Μαφία;». O Ερντογάν υποστηρίζει ότι

αυτός και η Κυβέρνησή του έχουν πέσει θύμα συνωμοσίας από τις ΗΠΑ, με στόχο την ανατροπή του. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Τούρκος πρόεδρος επιμένει ότι ο πραγματικός υποκινητής είναι ο εξόριστος ιμάμης Φετγκιουλάχ Γιουλέν, τον οποίο κατηγορεί και για την οργάνωση του αποτυχημένου πραξικοπήματος της 15 Ιουλίου του 2016.

Αναζωπύρωση εγκλήματος

Όπως σημειώνει το Foreign Affairs, η περίφημη υπόθεση του Zarrab είναι μόνο ένα παράδειγμα μιας μεγαλύτερης τάσης στην Τουρκία: της αναζωπύρωσης του οργανωμένου εγκλήματος. «Κατά τα τελευταία δέκα χρόνια, σημειώθηκε δραματική εξάπλωση του λαθρεμπορίου σε ολόκληρη τη χώρα. Μέρος της ανησυχίας έχει να κάνει με το ξέσπασμα του εμφυλίου πολέμου στη Συρία το 2011 και την επιδείνωση της κατάστασης των εσωτερικών υποθέσεων του Ιράκ μετά την άνοδο του Ισλαμικού Κράτους (ή ISIS) το 2014. Η αστάθεια προκάλεσε έκρηξη της παράνομης δραστηριότητας στα νότια σύνορα της Τουρκίας. Για παράδειγμα, το κύριο αντιτρομοκρατικό σκέλος της χώρας, το Τμήμα Καταπολέμησης του Λαθρεμπορίου και του Οργανωμένου Εγκλήματος (γνωστό ως ΚΟΜ), πραγματοποίησε το 2009 περίπου 800 επιχειρήσεις που σχετίζονται με το παράνομο εμπόριο πετρελαίου το 2009, αλλά, μέχρι το 2014, ο συνολικός αριθμός τέτοιων επιχειρήσεων αυξήθηκε σχεδόν στις 5.000. Το 2014, περισσότεροι από 8.000 άνθρωποι τέθηκαν υπό κράτηση με την κατηγορία του λαθρεμπορίου ηρωίνης, αριθμός που διπλασιάστηκε ουσιαστικά από το 2009 και πενταπλασιάστηκε από το 2001».

Έξαρση παράνομων βιομηχανιών

«Η έξαρση των παράνομων βιομηχανιών της Τουρκίας, συνδέεται επίσης με τον Ερντογάν και την Κυβέρνησή του. Κυβερνητικοί αξιωματούχοι έχουν σιωπηρά μιλήσει για την αύξηση του λαθρεμπορίου. Η Άγκυρα έχει αρνηθεί από καιρό το κάλεσμα της διεθνούς κοινότητας για κλείσιμο των συριακών συνόρων, παρά τον μεγάλο αριθμό ξένων μαχητών που διασχίζουν την τουρκική επικράτεια. Μόνο μετά την εισβολή της Τουρκίας στη Συρία τον Αύγουστο του 2016, η κυβέρνηση ξεκίνησε την κατασκευή τείχους 560 μιλίων κατά μήκος των συριακών συνόρων. Οι πρόσφατες συλλήψεις και κατασχέσεις, συμπεριλαμβανομένης της σύλληψης 100 τόνων λαθρεμπορίου πετρελαίου τον Μάρτιο, προκλήθηκαν μόνο λόγω της αυξημένης διεθνούς πίεσης, μετά από δημοσιεύματα σχετικά με το αχαλίνωτο λαθρεμπόριο πετρελαίου και άλλες παράνομες δραστηριότητες μεταξύ της Τουρκίας και του ελεγχόμενου από το ISIS εδάφους.

Εγκληματική συμμετοχή

Εκτός από την αμέλειά της, η τουρκική κυβέρνηση φαίνεται να συμμετέχει άμεσα σε εγκληματική δραστηριότητα. Τα πιο καταδικαστικά σημάδια προέκυψαν τον Δεκέμβριο του 2013, όταν οι Τούρκοι εισαγγελείς συνέλαβαν τον Zarrab και τους γιους τεσσάρων εξεχόντων υπουργών του κυβερνώντος κόμματος ΑΚΡ, με κατηγορίες για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες λαθρεμπορίου και δωροδοκία. Ο Ερντογάν, ο οποίος ήταν τότε πρωθυπουργός, βοήθησε στην ίδρυση του κόμματος το 2001 και είχε στενούς δεσμούς με τους υπουργούς.

Σε ένα άλλο ανησυχητικό σημάδι, τον Απρίλιο του 2015, η τουρκική κυβέρνηση αρνήθηκε να δηλώσει τον αριθμό των ταξιδιωτών που είχε επιτραπεί να εισέλθουν στη χώρα, φαινομενικά για να ενθαρρύνουν τις ξένες επενδύσεις. Η κίνηση αυτή δημιούργησε ανησυχίες μεταξύ αυτών των διεθνών οργάνων ελέγχου, όπως η Task Force, η οποία εδώ και καιρό πίεσε την Τουρκία να ενισχύσει τους νόμους της κατά της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.

Μπλεγμένος ο υιός Ερντογάν

Επιπλέον, τον Μάρτιο του 2016, το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ δημοσίευσε έκθεση σχετικά με τη διαφάνεια και την αποτελεσματικότητα των Τούρκων αξιωματικών και δικαστηρίων που επιφορτίστηκαν με την εποπτεία του χρηματοπιστωτικού τομέα της χώρας, φτάνοντας μέχρι του σημείου να αποκαλούν τους μηχανισμούς της Τουρκίας για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες «αδύνατες και ανεπαρκείς σε εργαλεία και πραγματογνωμοσύνη για να αντιμετωπίσουν» τη χρηματοδότησή της τρομοκρατίας. Μόλις ένα μήνα πριν την έκδοση της έκθεσης από το Υπουργείο Εξωτερικών, οι Ιταλοί εισαγγελείς ξεκίνησαν έρευνα για τον μεγαλύτερο γιο του Ερντογάν, Μπιλάν, για υποψία νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Παρόλο που το κατηγορητήριο εγκαταλείφθηκε, οι νομικές δυσκολίες του Μπιλάλ Ενρτογάν φαίνεται να αντικατοπτρίζουν την ποινική διαδικασία που είχε μολύνει τους συνεργάτες του πατέρα του το 2013.

De facto κράτος τρομοκράτες

Οι ισχυρισμοί της Κυβέρνησης ότι η ΚΟΜ ήταν συνένοχος στο πραξικόπημα, οδήγησαν τον τουρκικό λαό να υποθέσει ότι και οι υπόλοιπες ποινικές υποθέσεις συνδέονταν με τις προσπάθειες υπαλλήλων του Γκιουλέν να υπονομεύσουν την τουρκική κυβέρνηση. Υπό αυτό το πλαίσιο, το 2014 ένας Τούρκος δικαστής ανέτρεψε προηγούμενες ποινές για το περιβόητο αφεντικό της μαφίας Σεντάντ Πεκέρ, του οποίου η δεξιά πολιτική τον οδήγησε γρήγορα στην τροχιά του Ερντογάν. Αργότερα, οι κυβερνητικές εφημερίδες άρχισαν να κυκλοφορούν εικόνες του Ερντογάν να αγκαλιάζεται με τον Πεκέρ στον γάμο ενός εξέχοντος πιστού αξιωματούχου του ΑΚΡ. Τέτοιες εικόνες, συνέβαλαν δυναμικά στις δημόσιες εντυπώσεις ότι η Τουρκία μετατράπηκε σε de facto κράτος μαφίας.

Το πρόβλημα της αστυνομίας

Εν τω μεταξύ, άλλες στατιστικές μελέτες του τελευταίου έτους υποδηλώνουν ότι οι έρευνες για πιο συμβατικό οργανωμένο έγκλημα έχουν μειωθεί δραματικά [..]. Για την ανανέωση των τάξεων των υπηρεσιών ασφαλείας, η Άγκυρα μείωσε τα βασικά εκπαιδευτικά πρότυπα για την πρόσληψη αστυνομικών. Η νέα αστυνομία έχει ορκιστεί χωρίς επαρκή εκπαίδευση ή έλεγχο, αμφισβητώντας την ικανότητα και τον επαγγελματισμό των υπαλλήλων που έχουν ανατεθεί στην ΚΟΜ και την τουρκική Εθνική Αστυνομία. «Οι τουρκικές υπηρεσίες επιβολής του νόμου», σύμφωνα με έναν πρώην αξιωματούχο, «έχουν βαθιά τραυματιστεί και απογοητευθεί ως αποτέλεσμα των εκκαθαρίσεων. Η θεσμική μνήμη, η εμπειρία και πολλές άλλες ικανότητες, έχουν χαθεί».

Παρακμή του κράτους δικαίου

Οι συνέπειες της σταθερής διολίσθησης της Τουρκίας στην ανομία, παίρνουν δυσοίωνες αποχρώσεις όταν εξετάζεται η σημασία του οργανωμένου εγκλήματος στο πρόσφατο παρελθόν της χώρας. Η γεωγραφική θέση της Τουρκίας την κατέστησε από καιρό σ' έναν κόμβο παράνομων αγαθών μεταξύ Ευρώπης, Ασίας και Αφρικής. Η αυξανόμενη παρακμή του κράτους δικαίου στη χώρα, πιθανότατα θα ενθαρρύνει περαιτέρω την παράνομη διακίνηση στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες, οδηγώντας σε αύξηση του εμπορίου ναρκωτικών, όπλων και παράνομων κεφαλαίων, καθώς και των μεταναστών. Η άσχημη κατάσταση των σχέσεων μεταξύ Βρυξελλών και Άγκυρας μπορεί να σημαίνει ότι θα υποφέρει η συνεργασία και ο συντονισμός σε αυτά τα σοβαρά θέματα ασφάλειας. Λαμβάνοντας υπόψη την προθυμία του Ερντογάν να απειλήσει την Ευρώπη με απεριόριστες ροές προσφύγων στα σύνορα της Τουρκίας, είναι πιθανό οι Ευρωπαίοι πολιτικοί να έχουν περιορισμένη δύναμη να πιέσουν τους Τούρκους ηγέτες να πάρουν πιο σοβαρά τα θέματα του οργανωμένου εγκλήματος.

Αγεφύρωτο το χάσμα

Όσον αφορά τη σχέση της με τις Ηνωμένες Πολιτείες, η Τουρκία ήταν κάποτε αξιόπιστος εταίρος στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας και του οργανωμένου εγκλήματος. Αυτό δεν μπορεί πλέον να ισχύει. Λαμβάνοντας υπόψη τις βαθιές διαφωνίες σχετικά με τις πολιτικές επιλογές στη Συρία, φαίνεται πιθανό ότι οι σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας βρίσκονται στο χαμηλότερο σημείο τους εδώ και δεκαετίες. Καθώς ο κατάλογος των συμμάχων του Ερντογάν σμικρύνεται, αυτός και το AKP σίγουρα θα συνεχίσουν να χαρακτηρίζουν κάθε αντιληπτή πράξη πίεσης των ΗΠΑ ως ανεπιθύμητη και ανατρεπτική. Μπορεί να μην υπάρχει τίποτα που η Ουάσινγκτον ή οι Βρυξέλλες μπορούν να προσφέρουν στην Άγκυρα για να γεφυρωθεί το αυξανόμενο χάσμα που τους χωρίζει. Καλό θα ήταν οι δυτικοί ν' αρχίσουν να σχεδιάζουν ανάλογα. Αντί να εναποθέτουν τις ελπίδες τους σε μια μελλοντική συνεργασία, θα μπορούσαν, καλύτερα, να χαράξουν στρατηγικές που προστατεύουν τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους τους από τους πιθανούς κινδύνους που θέτει ένα ολοένα και πιο διεφθαρμένο τουρκικό κράτος.