Τι δείχνει η θεσμοθέτηση τάσεων και ρευμάτων στο εσωτερικό του ΠΑΣΟΚ

Του ΒΑΣΙΛΗ ΜΟΥΡΤΗ
Αυτά που συμβαίνουν στο ΠΑΣΟΚ το τελευταίο διάστημα δεν έχουν προηγούμενο στην ιστορία των κομμάτων, εντός και εκτός. Βεβαίως, η θεσμοθέτηση τάσεων και ρευμάτων στο εσωτερικό του Κινήματος ήταν κάτι που είχε υποσχεθεί ο Ευάγγελος Βενιζέλος, πριν ακόμα από την εκλογή του στη θέση του Προέδρου. Αλλά όσα ακολούθησαν την αποτύπωση της υπόσχεσης στο σχέδιο Καταστατικού, πυροδότησε σειρά απρόβλεπτων εξελίξεων, οι οποίες θέτουν σε κίνδυνο την ενότητα του, ούτω ή άλλως κάποτε κραταιού κόμματος.
Πολλοί είναι εκείνοι που κάνουν λόγο για άστοχη ενέργεια του κ. Βενιζέλου, ή οποία είναι αχρείαστη αυτή την περίοδο και, πάντως, ποτέ δεν υπήρξε ανάλογο προηγούμενο στη λεγόμενη δημοκρατική παράταξη. Όχι σε ότι αφορά στην ύπαρξη τάσεων, διότι αυτές υπήρχαν, έστω και άτυπα. Άλλωστε και ο ίδιος ο κ. Βενιζέλος επικεφαλής τάσης ήταν κατά τη διάρκεια της θητείας του Γιώργου Παπανδρέου στην ηγεσία του ΠΑΣΟΚ, έστω κι αν αυτή ήταν άτυπη καθώς δεν «πατούσε» σε καταστατική πρόβλεψη. Και αντιπολιτευόμενος τον προκάτοχό του κατόρθωσε να τον διαδεχτεί. Κάτι ανάλογο συνέβη με τον Κώστα Σημίτη, ο οποίος διαδέχθηκε τον Ανδρέα Παπανδρέου.
Το κόμμα λειτουργούσε με τάσεις, έστω και χωρίς τη θεσμοθέτησή τους και πορευόμενο με αυτές κατόρθωσε να κερδίσει πολλές εκλογικές αναμετρήσεις και να κυβερνήσει τη χώρα κοντά στις δύο δεκαετίες. Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι το ίδιο μπορεί να επαναληφθεί και με την ύπαρξη τάσεων. Αντίθετα διατυπώνονται βάσιμοι φόβοι ότι το ΠΑΣΟΚ, λειτουργώντας ως Συνομοσπονδία τάστων και ρευμάτων και όχι ως ενιαίο πολιτικό μόρφωμα, όχι μόνο είναι δύσκολο να ξαναζήσει μέρες ανάλογες του ένδοξου παρελθόντος, αλλά σε αυτή την περίπτωση οι κίνδυνοι περαιτέρω συρρίκνωσης της δύναμής του ή και διάσπασής του ελλοχεύουν.
Ο κ. Βενιζέλος προέβη στην κίνηση αυτή θεωρώντας ότι με αυτό τον τρόπο μπορεί να εξαλείψει τις φυγόκεντρες τάσεις στεγάζοντας όλους τους επίδοξους αμφισβητίες του, με πρώτο και καλύτερο τον Ανδρέα Λοβέρδο, με τον οποίο οι καλές σχέσεις είχαν πάψει να υφίστανται από την εποχή που ο σημερινός πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ δέχθηκε να αναλάβει το υπουργείο Οικονομικών. Τότε ο κ. Λοβέρδος αποφάνθηκε ότι «ο Βαγγέλης είναι τελειωμένος» και πρόσφατα προχώρησε στην ίδρυση πολιτικής κίνησης, η οποία φιλοδοξεί να μετατραπεί σε κόμμα.
Παρά τις υποσχέσεις για αναγνώριση τάσεων και ρευμάτων και ότι ο καθένας είναι δεκτός στο ΠΑΣΟΚ με τις ιδέες και απόψεις του, η έκκληση του κ. Βενιζέλου δεν είχε κανένα αποτέλεσμα. Πολλά στελέχη (Κατσέλη, Ραγκούσης, Καστανίδης κλπ) βρίσκονται ήδη μακριά από το ΠΑΣΟΚ χωρίς καμία διάθεση επιστροφής, τουλάχιστον υπό την ηγεσία Βενιζέλου. Άλλα στελέχη, όπως ο Κώστας Σκανδαλίδης ήρθαν σε σύγκρουση με τον Ε. Βενιζέλο, αλλά επέστρεψαν χωρίς να έχουν κάποια ιδιαίτερη συμμετοχή στα κομματικά δρώμενα, όντας απομονωμένα από τον ίδιο τον Πρόεδρο και τα στελέχη που επέλεξε για να διοικήσουν ή να καθοδηγήσουν ένα κόμμα που είχε συνηθίσει να λειτουργεί διαφορετικά. Τα περισσότερα από τα ιστορικά στελέχη του Κινήματος (Λαλιώτης, Τζουμάκας, Ρέππας, Παπουτσής κλπ) έχουν απομακρυνθεί και η όποια παρουσία τους είναι εντελώς τυπική. Η Άννα Διαμαντοπούλου είναι πλήρως αποστασιοποιημένη και ο Μιχάλης Χρυσοχοϊδης φλερτάρει με την ιδέα της συνεργασίας με το «φιλοευρωπαϊκό κόμμα» το κ. Σαμαρά, αν το ιδρύσει.
Ουσιαστικά ο κ. Βενιζέλος έχει μείνει μόνος με τους φίλους του που τον στήριξαν όλα αυτά τα χρόνια και τον βοήθησαν να αναρριχηθεί στην ηγεσία του ΠΑΣΟΚ και ελάχιστα άλλα στελέχη που έφθασαν μέχρι το αξίωμα του υφυπουργού.
Ο Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ είχε διαπιστώσει από νωρίς την εξέλιξη των πραγμάτων στο εσωτερικό του κόμματος και προσπάθησε δια της νομιμοποίησης των τάσεων να λύσει το πρόβλημα. Απέτυχε. Και όχι μόνο αυτό. Την τελευταία εβδομάδα έκαναν την εμφάνισή τους συσπειρώσεις βουλευτών και στελεχών, ενόψει του Συνεδρίου, δίνοντας μια γεύση όσων θα παρακολουθήσουμε στο μέλλον.
Πρώτα έγινε γνωστή η συνάντηση των «υφυπουργών» οι οποίοι θεωρείται ότι έχουν αναφορά στον Γιώργο Παπανδρέου, οι οποίοι εκφράζουν τις ανησυχίες του για την πορεία του ΠΑΣΟΚ, ενώ είναι αρκετοί εκείνοι οι οποίοι διαφωνούν με τη συμμετοχή στην κυβέρνηση, θέση την οποία υποστηρίζει και ο κ. Σκανδαλίδης. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που θεωρούν ότι όπως πολιτεύεται το ΠΑΣΟΚ τείνει να γίνει συνιστώσα της ΝΔ.
Την αμέσως επόμενη μέρα έγινε γνωστή συγκέντρωση βουλευτών και στελεχών του Κινήματος προσκείμενων στον κ. Βενιζέλο (με επικεφαλής τον Γραμματέα της Κ.Ο. Γιάννη Μανιάτη και τη συμμετοχή του αδελφικού φίλου του Προέδρου του ΠΑΣΟΚ Γιάννη Δατσέρη, της Εύης Χριστοφιλοπούλου, της Νάντιας Γιαννακοπούλου κλπ, αλλά και του συνεργάτη του Γιώργου Παπανδρέου Πάνου Μπεγλίτη, ο οποίος είχε προσκληφεί στη συνάντηση των «υφυπουργών» αλλά δεν προσήλθε, ενώ συμμετείχε στις προηγούμενες που είχαν γίνει).
Η δεύτερη αυτή συγκέντρωση θεωρήθηκε ότι υποκινήθηκε από τον ίδιο τον κ. Βενιζέλο, έστω κι αν δεν συμμετείχαν στελέχη όπως ο Πάρις Κουκουλόπουλος και κάποιοι από τους συμμετέχοντες δήλωσαν ότι συγκεντρώθηκαν εν αγνοία του Προέδρου.
Πάντως, με τους πρώτους να εκφράζουν τις ανησυχίες τους για την πορεία του Κινήματος και να αναζητούν μια «αριστερόστροφη» πορεία και τους δεύτερους να απορρίπτουν ένα τέτοιο ενδεχόμενο τουλάχιστον την ώρα που «ο Σαμαράς πάει να πάρει το «κέντρο» εκφράζοντας την ανησυχία τους γι αυτό, το μέλλον του ΠΑΣΟΚ δεν διαγράφεται ευοίωνο, για τον πρόσθετο λόγο ότι, σύμφωνα με όσα λέγονται, στις εσωτερικές διεργασίες αναμιγνύεται ο ίδιος ο Πρόεδρος.
Το ΠΑΣΟΚ δεν έχει εμπειρία λειτουργίας με οργανωμένες τάσεις. Κάτι τέτοιο είχε επιχειρηθεί για πρώτη και τελευταία φορά το 1975, όταν η «συνιστώσα» Δημοκρατική Άμυνα ζήτησε να συμμετέχει με ποσοστό στη λήψη όλων των αποφάσεων. Το αποτέλεσμα ήταν να διαγραφούν όλα τα στελέχη της πλην του Κώστα Σημίτη που διαχώρισε τη θέση του από τους υπόλοιπους (Καράγιωργα, Στάγκο, Φίλια κλπ) ενώ σε ένδειξη συμπαράστασης και διαφωνώντας με τις διαγραφές στελέχη όπως η Μελίνα Μερκούρη και η Αμαλία Φλέμινγκ.
Η λεγόμενη δημοκρατική παράταξη στην Ελλάδα έχει άλλου είδους εμπειρίες, καθώς οι τάσεις, αρχηγικές κατά βάση, κρατούσαν την παράταξη πολυδιασπασμένη και εκτός εξουσίας. Όταν οι αρχηγοί των μικρών κεντρώων κομμάτων αποφάσισαν να υποτάξουν τις προσωπικές φιλοδοξίες στις παραταξαικές, δημιουργήθηκε η «Ένωση Κέντρου» υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου, η οποία έσπασε τη μονοκρατορία της δεξιάς, εξαναγκάζοντας, μάλιστα, τον γενάρχη της Κωνσταντίνο Καραμανλή σε φυγή στο εξωτερικό, χρησιμοποιώντας το ψεύτικο επώνυμο Τριανταφυλλίδης.
Διεθνώς η ανάλογη και κλασσική εμπειρία έρχεται από τη Γαλλία. Το διασπασμένο Σοσιαλιστικό Κόμμα, παρέμενε εκτός εξουσίας και μόνο όταν ενώθηκε υπό τον Φρανσουά Μιττεράν, κατόρθωσε να κερδίσει τις εκλογές.
Οι ελληνικές και οι διεθνείς εμπειρίες δείχνουν και στο ΠΑΣΟΚ το δρόμο. Φαίνεται, όμως ότι ο κ. Βενιζέλος έχει αποφασίσει να ακολουθήσει διαφορετικό, πολύ περισσότερο τώρα που έχει «εκτεθεί» περιλαμβάνοντας διάταξη στην πρόταση Καταστατικού, με ότι συνέπειες μπορεί να έχει η απόφασή του. Τα προβλήματα που θα δημιουργηθούν θα είναι λιγότερο εκρηκτικά εφόσον ο ίδιος μείνει μακριά από τους εσωτερικούς ανταγωνισμούς ευνοώντας κάποιον και όχι κάποιον άλλο, κάτι που δεν κάνει σήμερα, αν πιστέψουμε όσα ακούγονται από στελέχη που δεν θεωρούνται απόλυτα πιστά στον ίδιο.