ΝΕΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΤΟΥ i-R: Η κοινή γνώμη (Εισαγωγή)

ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ Η. ΧΑΛΑΖΙΑ
Η έκφραση « κοινή γνώμη» φέρνει αμέσως στο νου την έννοια της δημοκρατίας. Για ορισμένους μάλιστα, ταυτίζεται με το ίδιο το δημοκρατικό καθεστώς, μια κι η έννοια της κοινής γνώμης αντιτίθεται σε κάθε μορφή απολυταρχικής κι ΄ολοκληρωτικής διακυβέρνησης. Προτού αναθεωρήσουμε την απλοϊκότητα αυτής της κρίσης, ας προσπαθήσουμε με μερικά παραδείγματα, να ορίσουμε ακριβώς την έννοια της έκφρασης « κοινή γνώμη». Το πιο χαρακτηριστικό ίσως ιστορικό παράδειγμα είναι η εξέγερση της κοινής γνώμης στην Αγγλία, το 1935, μπροστά στο ρεαλιστικό σχέδιο Λαβάλ –Χουάρ που παραχωρούσε σχεδόν στην Αιθιοπία στη φασιστική Ιταλία, Πολλές διαμαρτυρίες, από πολλές μεριές, ακούστηκαν ενάντια σ’ αυτή την άδικη παραχώρηση, διαμαρτυρίες που ανάγκασαν την κυβέρνηση να εγκαταλείψει το σχέδιο. Σ’ άλλες περιπτώσεις, βλέπουμε την κοινή γνώμη να αποφαίνεται για μια δίκη εγκλήματος, το πιο συχνά για να πετύχει την αθώωση ή τη χάρη.

Μια απεργία μπορεί να γίνει χωρίς να προκαλέσει το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης ή με την υποστήριξη της ή ενάντια σ’ αυτή. Κυβέρνηση, συνδικάτα κι’ επιχειρήσεις ενδιαφέρονται γι’ αυτή τη γνώμη και φέρονται ανάλογα.

Έτσι, η γνώμη είναι ένας διαιτητής, μια συνείδηση, θα λέγαμε σχεδόν ένα δικαστήριο, χωρίς βέβαια δικαστική εξουσία, αλλά δικαστήριο αυστηρό. Είναι η εσωτερική φωνή ενός έθνους.

Η κοινή γνώμη , η ισχυρή αυτή ανώνυμη είναι συχνά μια πολιτική δύναμη, μια πολιτική δύναμη ποτ δεν προβλέπεται από κανένα σύνταγμα
Η κοινή γνώμη πρέπει να έχει κάποιο αντιστήριγμα Πως διαμορφώνεται αυτή η μυστηριώδη δύναμη και ποιες είναι οι πηγές της; Δε μιλάμε για «κοινή γνώμη», όταν υπάρχει κοινότητα αντιλήψεων. Δε θα είχε, λ.χ καθόλου ενδιαφέρον να διαβεβαιώσουμε ότι κοινή γνώμη είναι ενάντια στους σεισμούς, την αιμομιξία ή το Έιτζ . Για να εκδηλωθεί η δύναμη, πρέπει να βρει ένα αντιστήριγμα , δηλαδή μια αντίσταση μια ορισμένη αντίθεση.

Υπάρχουν, βέβαια, σε κάθε κοινωνία, απαραβίαστα ταμπού αυστηρά δόγματα, για τα οποία δεν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την έκφραση « κοινή γνώμη» παρά υπό τον όρο ότι τα κρίνουμε από τα έξω , δηλαδή συγκεκριμένα, από ένα περιβάλλον όπου αυτό το ταμπού δεν έχει την ίδια δύναμη. Τέτοια ήταν π.χ η περίπτωση της Αντίστασης στην Ευρώπη, το 1945. Το ίδιο, κι΄ ο σεβασμός του βασιλιά στην Αγγλία ή της Ζαν Νταρκ στη Γαλλία ή του Ρήγα στην Ελλάδα, δεν μπορούν να θεωρηθούν σαν εκδηλώσεις κοινής γνώμης παρά από πρόσωπα εξωτερικά που δε συμμερίζονται ολότελα αυτές τις απόψεις. Για να μπορέσουμε να μιλήσουμε πραγματικά για την Κοινή γνώμη , χρειάζεται μια αντίσταση πραγματική ή, τουλάχιστον ενδεχόμενη.

Η αντίσταση αυτή είναι πολύ συχνά, η κυβέρνηση, το Κοινοβούλιο ή οι αρχές που την εκπροσωπούν. Αν όχι τίποτα άλλο ,πρόκειται να κατανικηθεί η αδιαφορία τους, να προκληθεί το ενδιαφέρον τους, κι’ η ενεργητικότητά τους, για τα οποία πιέζονται από τόσες μεριές. Ένα ρεύμα κοινής