Καπιταλισμός στην Κούβα

Κανείς δεν θυμάται πόσον καιρό αυτό το μικροσκοπικό κουρείο δύο θέσεων βρίσκεται σ’ αυτή τη θέση, σ’ ένα σοκάκι στο κέντρο της Αβάνας. Οι κουρείς εγκαταστάθηκαν από το κράτος όταν πέθαναν οι προκάτοχοί τους. Μπορεί να είναι νέοι, αλλά η διακόσμηση και ο εξοπλισμός του κουρείου παραπέμπουν σε άλλες εποχές.

Τώρα το κουρείο έχει να αντιμετωπίσει μια νέα πραγματικότητα. Η ιδιοκτησία πέρασε από την κυβέρνηση Κάστρο στους κουρείς, στο πλαίσιο της προσπάθειας του προέδρου να αναβιώσει η οικονομία. Και η εξέλιξη αυτή, αν και θεωρητικά ευπρόσδεκτη, θέτει πολλές δυσκολίες. «Όταν το κουρείο ανήκε στο κράτος, είχα ένα σταθερό εισόδημα», λέει ο Χουάν Λαγκάρ στην ανταποκρίτρια των Τάιμς. «Τώρα όλα εξαρτώνται από τη δουλειά. Βγάζουμε πια λιγότερα χρήματα».

Η μείωση αυτή οφείλεται στη φορολογία. Ο ηλικίας 41 ετών Λαγκάρ πληρώνει σε φόρους 1.000 κουβανικά πέσο τον μήνα. Αυτό σημαίνει ότι τα μηνιαία καθαρά έσοδά του κυμαίνονται από 200 ως 400 πέσο. «Παλιότερα μπορούσαμε να ξεκουραζόμαστε λίγο. Τώρα δεν γίνεται. Μ’ αρέσει που είμαι ανεξάρτητος, αλλά θα ήθελα να πληρώνω λιγότερους φόρους».

Στο διάστημα των έξι μηνών που έχει μεσολαβήσει από τότε που η κυβέρνηση ανακοίνωσε την απόφασή της να επιτρέψει περισσότερη ιδιωτική πρωτοβουλία -- μια απόφαση που επικυρώθηκε από το συνέδριο της περασμένης εβδομάδας -- περίπου 300.000 Κουβανοί ζήτησαν άδεια να ανοίξουν ιδιωτική επιχείρηση. Ο αριθμός αυτός αναμένεται να αυξηθεί όταν μειωθούν κι άλλες θέσεις δημοσίων υπαλλήλων. Από τον περασμένο Δεκέμβριο έχουν απολυθεί περίπου 500.000 υπάλληλοι. Και ο αριθμός τους θα φτάσει την ερχόμενη πενταετία το ένα εκατομμύριο.

Σε μια χώρα 11 εκατομμυρίων κατοίκων, οι περικοπές αυτές είναι σημαντικές. Και αποτελούν μια τεράστια αλλαγή για έναν κόσμο που είχε συνηθίσει να έχει ένα σταθερό και εγγυημένο εισόδημα. Όπως είπε όμως τον περασμένο Δεκέμβριο ο Ραούλ Κάστρο, η χώρα «βρίσκεται στο χείλος της αβύσσου».

Ένας περιορισμένος αριθμός Κουβανών είχε ήδη ιδιωτική επιχείρηση, είτε παράνομα είτε με άδεια που εκδόθηκε κατά τη λεγόμενη Έκτακτη Περίοδο, τη δεκαετία του ’90. Αν και οι νέες διατάξεις, που επιτρέπουν την ιδιωτική εργασία σε 80 τομείς, διευκολύνουν την κατάσταση για τους ανθρώπους αυτούς, πολλοί θα πληγούν από τον ανταγωνισμό.

«Τώρα υπάρχουν άλλοι δύο κλειδαράδες σε απόσταση 100 μέτρων», παραπονείται ο 53χρονος Αντρές Αλφρέδο Σάενς Μάρκες, που έχει ιδιωτική άδεια από το 1994. «Η κουβανική κοινωνία δεν είναι έτοιμη για τόσο μεγάλες αλλαγές. Οι Κουβανοί θα έχουν μεγάλα προβλήματα. Πολλοί θα καταλήξουν στο δρόμο. Άλλοι βέβαια μπορεί να βγάλουν χρήματα». Ο ίδιος κερδίζει περί τα 900 με 1.000 πέσο τον μήνα. «Δεν είμαι πλούσιος, αλλά ζω καλά».

Ο υφυπουργός Εργασίας Κάρλος Ματέου Περέιρα παραδέχεται ότι είναι πρόωρο να πει κανείς κατά πόσον το σύστημα με τις ιδιωτικές άδειες θα επεκταθεί. «Προς το παρόν δεν υπάρχει σχετική ανάλυση. Το μόνο βέβαιο είναι ότι δεν θα επηρεαστεί ο κουβανικός σοσιαλισμό