ΡΕΘΑΣ ΚΑΙΣΑΡΕΙΑΣ: Ο ΦΩΤΙΣΜΕΝΟΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΗΣ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ

(Αναφορά σε μια μεγάλη πνευματική μορφή της ιστορίας)
ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ
Θεολόγου- Καθηγητού
Ο Χριστιανισμός και ιδιαίτερα η Ελληνορθοδοξία γεννήθηκε και αναπτύχθηκε μέσα στα πλαίσια του ελληνικού πολιτισμού. Από τα πρώτα κιόλας αποστολικά χρόνια και μέχρι τους πρώτους βυζαντινούς αιώνες ο Χριστιανισμός ήρθε σε ....
επαφή με τον ελληνικό πολιτισμό και προσέλαβε όλα εκείνα τα πολύτιμα στοιχεία που του ήταν απαραίτητα στην αποστολή του, όπως η υπέροχη ελληνική γλώσσα, η φιλοσοφία, ο τρόπος σκέψης και δράσης, οι πολιτικοί θεσμοί, κλπ. Αυτό σημαίνει πως η Ελληνορθοδοξία διέσωσε και εν πολλοίς συνέχισε τον κλασσικό αρχαιοελληνικό πολιτισμό, ο οποίος βρισκόταν σε μαρασμό και παρακμή τους χρόνους εκείνους. Οι μεγάλοι Πατέρες της Εκκλησίας είναι σχεδόν όλοι στο σύνολό τους ελληνικής καταγωγής και φορείς της ελληνικής παιδείας και του πολιτισμού. Η πολύπλευρη μόρφωσή τους είναι δεδομένη, το μαρτυρούν τα απέραντα συγγράμματά τους και η πνευματική τους κληρονομιά που άφησαν στην ανθρωπότητα. Το μαρτυρεί το διαχρονικό τους κύρος και η αυθεντία τους ως τα σήμερα, όπου διδάσκουν και καθοδηγούν.
Από τότε και μέχρι σήμερα τα δυο μεγάλα πνευματικά μεγέθη Ελληνισμός και Χριστιανισμός παραμένουν άρρηκτα ενωμένα και πορεύονται στο χρόνο ως ενιαίος πια φορέας, προσφέροντας στην ανθρωπότητα πολύτιμες υπηρεσίες πολιτισμού και ανθρωπιάς. Η ιστορία είναι ο αψευδής μάρτυρας αυτής της πραγματικότητας. Το Βυζάντιο έχει να παρουσιάσει άπειρα τέτοια παραδείγματα.
Μια από τις φωτεινές μορφές της Εκκλησίας μας, η οποία συνένωσε άριστα τις αιώνιες και σωτήριες αρχές της χριστιανικής διδασκαλίας με τις θαυμαστές ιδέες της κλασσικής αρχαιότητας, υπήρξε ο Αρέθας επίσκοπος Καισαρείας της Καππαδοκίας. Συγκαταλέγεται δε, όπως θα δούμε, μεταξύ των μεγάλων μορφών της Εκκλησίας και της ιστορίας.
Γεννήθηκε γύρω στο 850 στην Πάτρα και γι’ αυτό ονομάζονταν Πατρεύς. Τα πρώτα γράμματα τα έμαθε στη γενέτειρά του. Οι ανώτερες σπουδές του έγιναν στην Κωνσταντινούπολη κοντά στο πατριάρχη Φώτιο. Ο φωτισμένος δάσκαλος και ιεράρχης μύησε το νεαρό και ανήσυχο Αρέθα στην αναζήτηση της αλήθειας μέσω της ευαγγελικής διδασκαλίας και της αρχαιοελληνικής σκέψης. Ο μέγας Φώτιος έπεισε τον Αρέθα, όπως και πλήθος άλλων φιλομαθών νέων, για την ανάγκη στροφής και προς τις κλασσικές σπουδές, παράλληλα με τη θεολογία και για τη δημιουργία ενός νέου ανθρωπιστικού ιδεώδους, του ελληνοχριστιανικού. Το γεγονός αυτό υπήρξε η αφετηρία της λεγόμενης βυζαντινής αναγέννησης. Άλλωστε είναι γνωστό πόσο υψηλή στάθμη σπουδών προσφέρονταν την εποχή εκείνη στη Βασιλεύουσα, στην οποία λειτουργούσαν τουλάχιστον δύο φημισμένα πανεπιστήμια στα οποία διδάσκονταν όλες οι επιστήμες και βέβαια η διαχρονική ελληνική φιλοσοφία, ακώλυτα, ως απάντηση σε εκείνους τους ανιστόρητους που λένε ότι στο Βυζάντιο επικρατούσε «πνευματικό σκοτάδι». Η βυζαντινή αναγέννηση είναι ο προάγγελος, αλλά και η μήτρα όπου εκκολάφτηκε η μετέπειτα αναγέννηση στη Δύση.
Η ανώμαλη πολιτική και κυρίως η εκκλησιαστική κατάσταση πο