Οι ορυκτοί πόροι και οι επόμενες γενιές: η υπόθεση της “ασθενούς βιωσιμότητας”

Kλέβουμε το μέλλον, το πουλάμε στο παρόν και το ονομάζουμε ανάπτυξη. Θα μπορούσαμε εξίσου καλά να έχουμε μια οικονομία που να θεραπεύει το μέλλον αντί να το κλέβει. Μπορούμε ή να δημιουργήσουμε κεφάλαια για το μέλλον ή να πάρουμε τα κεφάλαια του μέλλοντος. Το ένα ονομάζεται αποκατάσταση και το άλλο εκμετάλλευση.

Paul Hawken, συγγραφέας του “Blessed Unrest”
Παρά την ασάφεια του όρου “βιώσιμη ανάπτυξη”, είναι γενικά παραδεκτό ότι εννοεί κάτι σαν αυτό: “η βιώσιμη ανάπτυξη είναι η ανάπτυξη που ικανοποιεί τις ανάγκες της παρούσας γενιάς χωρίς να θέτει σε κίνδυνο την ικανότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιούν τις δικές τους...
ανάγκες” (ορισμός της Επιτροπής Brundtland, 1987).

Η ένταξη της κατανάλωσης μη ανανεώσιμων φυσικών πόρων σε αυτό το πλαίσιο ήταν ένα πραγματικά δύσκολο έργο, ειδικά λόγω της αναφοράς της βιώσιμης ανάπτυξης στις επόμενες γενεές. Μια προσεκτική ανάγνωση του MMSD, της “Γενέσιας Βίβλου” του οξύμωρου σχήματος “βιώσιμη μεταλλεία” και όλων των σχετικών κειμένων αποκαλύπτει ότι αναφέρεται σε μια “ασθενή”, “soft” εκδοχή της βιωσιμότητας. Αυτή βασίζεται στη θεωρία ότι οι διάφορες μορφές κεφαλαίου (φυσικό κεφάλαιο, ανθρωπογενές κεφάλαιο, οικονομικό κεφάλαιο, κοινωνικό κεφάλαιο) μπορούν να υποκαταστήσουν πλήρως η μια την άλλη. Για έναν οπαδό της “ασθενούς βιωσιμότητας”, το φυσικό περιβάλλον δεν έχει κάποια προνομιακή θέση ως κεφάλαιο απαραίτητο για τη ζωή. Είναι απλώς μια μορφή κεφαλαίου μεταξύ άλλων και η απώλειά του δεν είναι ταμπού. Η εξάντληση των μη ανανεώσιμων φυσικών πόρων μέσα σε μια γενιά επίσης δεν είναι ταμπού, διότι υποτίθεται ότι η τεχνολογία θα έχει βρει μέχρι τότε άλλους τρόπους να επιβιώσει η ανθρωπότητα, χωρίς το φυσικό της περιβάλλον και χωρίς τα υλικά με τα οποία ζούσε επί τόσα χρόνια.

To σενάριο αυτό, διότι περί σεναρίου πρόκειται, υποθέτει ότι όσο μειώνεται το φυσικό κεφάλαιο τόσο θα αυξάνεται το ανθρωπογενές. Η περιβαλλοντική υποβάθμιση και η απώλεια κρίσιμων πόρων θα αντικατασταθεί από την τεχνολογία και την καινοτομία κι ούτε γάτα ούτε ζημιά. Τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα θα αναπληρώσουν την απώλεια της γόνιμης γης, θα βρεθούν νέες μέθοδοι αφαλάτωσης και καθαρισμού του νερού (μπορεί να φτιάξουμε και συνθετικό), άλλα υλικά (που κανείς δεν γνωρίζει σήμερα ποια θα είναι) θα υποκαταστήσουν τα μέταλλα και όλοι θα ζούμε ωραίες, χαρούμενες πλαστικές ζωές. Στην πραγματικότητα η θεωρία αυτή προάγει την ευημερία μιας μόνο γενιάς, της δικής μας, άντε και της επόμενης, φτιάχνοντας ένα θεωρητικό πλαίσιο που να αποενοχοποιεί την εξάντληση των φυσικών πόρων που μέχρι σήμερα θεωρούνταν ανήθικη.

Η υπόθεση ότι “μέχρι τότε θα έχουμε βρει κάτι άλλο” είναι τόσο σαθρή που δεν αντέχει σε σοβαρή κριτική. Είναι αδύνατον να προβλέψουμε αν και πότε θα αναπτυχθεί η κατάλληλη νέα τεχνολογία, πόσο θα κοστίσει και ποιο μέρος του κόσμου θα έχει την οικονομική δυνατότητα να τη χρησιμοποιήσει. Η κοινωνική δικαιοσύνη ποτέ δεν ήταν το ισχυρο σημείο των οπαδών της “διαρκούς ανάπτυξ