"Η αθροιστική δύναμη του λαού"

Άρθρον του ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ
-κλασσικού φιλολόγου-

Πολλοί κατηγόρησαν τον λαό δια την τελευταία ετυμηγορία του και τον κατηγορούν ακόμα και μέσα στις κατηγορίες αυτές είναι και οι εξής:
· Ο λαός εψήφισεν με το συναίσθημα κι όχι με την λογική. Και μάλιστα εψήφισεν με οργή
· Ο λαός επέτρεψε να....
αναδειχθούν οι ναζήδες ξεχνώντας τα όσα πέρασε δραματικά την εποχή του μεγάλου πολέμου
· Ο λαός δεν επέτρεψε σε κάποιον να κυβερνήση την χώρα δίδοντάς του σαφή ισχυρή εντολή.
Αυτά καταλογίζουν οι «άριστοι» λοιπόν στον λαό και τώρα χαιρέκακα του επιρρίπτουν ευθύνες δια την περιπέτεια εις την οποία εισήλθαμε. Λησμονούν ωστόσο ότι η αθροιστική σοφία του λαού ούτως εκδηλώνεται και είναι πάντοτε ανώτερη από εκάστη «σοφία» και άποψη του κάθε αρίστου ξεχωριστά.
Λέγει ο Αριστοτελης στα «Πολιτικά» του και είναι κατηγορηματικός: «το ότι το πλήθος των πολιτών σε μιαν πολιτεία δημοκρατική είναι κύριον περισσότερον από τους αρίστους και τους ολίγους είναι δεδομένον και υπεράνω πάσης συζητήσεως». Διότι με τους πολλούς συμβαίνει αν και ένας έκαστος εξ αυτών να μην είναι σπουδαίος άνδρας όμως εάν συνέλθουν όλοι μαζί και απαρτίσουν σύνολον να είναι πολύ καλύτεροι εξ εκείνων των αρίστων όχι βεβαίως ως μονάδα αλλά ως σύνολον.
Ναι! Αυτοί οι ολίγοι που υπάρχουν και διακρίνονται είτε δια τον πλούτον τους είτε δια την πνευματικήν των και ηθικήν των υπεροχή είναι άριστοι, είναι λίγοι και σαφώς υπέρτεροι από μίαν μάζα «εκχυδαϊσμένη» αμόρφωτη έως απλώς εγγράματη και πάμφτωχη που δεν έχει άλλην σκέψιν παρά την εξασφάλισιν του επιουσίου. Ναι! Μέσα στην μάζα του πλήθους είναι αμέτρητοι οι μη αξιόλογοι άνθρωποι. Είναι όμως πολύ θετικόν στοιχείον το γεγονός ότι ενωμένα όλα αυτά τα μη «αξιόλογα» άτομα μπορούν να αποτελέσουν μιαν δύναμιν ανωτέρα απ’ εκείνην των ολίγων και αρίστων. Αθροιστικώς η αρετή των μπορεί να αποδειχθή αποτελεσματικοτέρα εκ της συνολικής αρετής των ολίγων.
Και το ανάποδον. Αν η εξουσία είναι εις τας χείρας των ολίγων αλλά αξιόλογων τω όντι ανθρώπων αποτελεί βεβαίως τούτο θετικόν στοιχείον διότι συγκρινόμενοι αυτοί με του πολλούς είναι ασφαλώς πολλοί ανώτεροι αφού εις την προσωπικότητάν των συγκεντρώνουν ιδιότητας αι οποίαι στους πολλούς εμφανίζονται διάσπαρται. Εν πάση περιπτώσει όμως αι θετικαί ιδιότηται – και τούτο πρέπει να μας μείνη εντυπωμένον εις τον νού- όλων μαζί των ολίγων είναι τελικώς ολιγότεραι εκ των θετικών ιδιοτήτων των πολλών ως συνόλου.
Ο Αριστοτέλης φέρει και παράδειγμα δια τούτο. Όπως εις το θέατρο, το οποίο είναι μίμησις προσώπων καλυτέρων των συνηθισμένων ανθρώπων, ένας ήρωας συγκεντρώνει τα καλύτερα στοιχεία του πλήθους και αυτό αναγνωρίζει σ’ αυτόν και ο καθένας εξ αυτών χωριστά κάποια στοιχεία δικά του ή όπως ένας ζωγράφος αποτυπώνει φυσιογνωμίες πραγματικές που όμως είναι πιο όμορφες από την πραγματικότητα, αφού συγκεντρώνουν εντός τους περισσότερα στοιχεία από το ένα του πλήθους, έτσι εν τέλει και εις τα πολιτικά μπορεί επι μέρους άτομα να είναι αξιόλογα αλλά ενωμέ