Διαδικασίες ανάπτυξης

Του Νίκου Κοτζιά

Το μνημόνιο δεν προέβλεπε ανάπτυξη. Προωθούσε συνειδητά μια πολιτική ύφεσης μέσω της υποτίμησης μισθών, συντάξεων, της μικρής και μεσαίας ιδιοκτησίας. Ήταν και είναι ένα πρόγραμμα φτώχιας και άνισης κατανομής πλούτου. Η πίεση των πραγμάτων, ασφαλώς, θα αναγκάσει τις μνημονιακές δυνάμεις να στραφούν στην....
κατεύθυνση της ανάπτυξης. Στο προηγούμενο άρθρο μου από την φιλόξενη στήλη της «Αξίας» έδειξα ότι τα κριτήρια μιας ανάπτυξης προς όφελος των πολλών διαφέρουν ουσιαστικά με τα κριτήρια ανάπτυξης που εισάγει έστω και στα λόγια η τρόικα. Στο παρόν κείμενο θα αναφερθώ σε ορισμένα κομβικά ζητήματα ως προς τις διαδικασίες ανάπτυξης και του τι ανάπτυξη μπορεί να πραγματώσει η Ελλάδα.

Για μια σύγχρονη δημοκρατική ανάπτυξη
Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης είναι αδύνατο σε ένα εθνικό κράτος να ακολουθήσει μια πολιτική αυτάρκειας. Ακόμα και το μεγαλύτερο κράτος του κόσμου όπως είναι από οικονομικής σκοπιάς οι ΗΠΑ, από πληθυσμιακής η Κίνα και από γεωγραφικής η Ρωσία, δεν μπορεί να παράγει αποτελεσματικά το σύνολο των ίδιων αναγκών. Κατά προέκταση δεν υπάρχει κανένα κράτος που να μπορεί να αποσύρει εαυτόν από το παγκόσμιο οικονομικό γίγνεσθαι και τον διεθνή καταμερισμό εργασίας. Εκείνο που οφείλει να κάνει κάθε κράτος, είναι να εξασφαλίσει την υψηλότερη και πλέον καλοπληρωμένη στις παγκόσμιες αγορές ειδίκευση. Στη σημερινή εποχή μια τέτοια ειδίκευση έχει τρία χαρακτηριστικά: (α) Εργασία υψηλής έντασης. Εργασία, δηλαδή, που είναι φορέας νέων γνώσεων, νέας τεχνολογίας και καινούργιων συστημάτων οργάνωσης της εργασίας. Αυτό αφορά όλους τους τομείς οικονομικής δραστηριότητας. Από την αγροτική οικονομία μέχρι τα κοινωνικά δίκτυα. Αντίθετα, η ειδίκευση που επιβάλλει η τρόικα, δια μέσω της υποτίμησης, κινείται στην ακριβώς αντίστροφη της ζητούμενης, (β) Μεγάλες επενδύσεις σε νέο εξοπλισμό, σε ενισχυμένες υποδομές, ιδιαίτερα διαδικτυακής μορφής. Δυστυχώς οι επενδύσεις σε εξοπλισμούς και υποδομές έχουν ουσιαστικά σταματήσει, αλλά και εκείνες που γινόντουσαν τα τελευταία 15 χρόνια αφορούσαν αποκλειστικά υποδομές παλιού τύπου, δηλαδή, της εποχής της εκβιομηχάνισης. Πρόκειται για υποδομές εξυπηρέτησης των απαιτήσεων των μεγαλοεργολάβων. (γ) Ενίσχυση της εκπαίδευσης και της έρευνας. Αντίθετα, η πολιτική των μνημονίων πετσοκόβει τις επενδύσεις σε αυτούς τους τομείς που είναι προϋπόθεση για την επιτυχία των δύο προηγούμενων στόχων. Μια οικονομική πολιτική που θα προωθεί τους πιο πάνω άξονες, αποτελεί μια σαφή επιλογή υπέρ των ποιοτικών επενδύσεων σε τομείς υψηλής τεχνολογίας. Τομείς που αποφέρουν υψηλά εισοδήματα, πριν από όλα υψηλούς μισθούς και συντάξεις. Επίσης είναι μια ανάπτυξη που εξυπηρετείται και είναι δυνατό να επιτευχθεί στο βαθμό που οι κοινωνικές και πολιτικές σχέσεις είναι δημοκρατικές και αξιοποιούνται τα ταλέντα και ο δυναμισμός όλων των παραγωγών. Αντίθετα, η ακολουθούμενη σήμερα πολιτική καταστρέφει ουσιαστικά όχι μόνο την σημερινή οικονομία, αλλά και κάθε προοπτική για μια δημιουργική ανάπτυξη, όπως την προ