Υπό πίεση η τουρκική πολιτική...

Ο πόλεμος στη Γάζα αλλάζει το πλέγμα των ισορροπιών στη Μ. Ανατολή και εγείρει πλείστα όσα ερωτήματα για την κατάσταση στην ευρύτερη περιοχή και τις σχέσεις που θα διαμορφωθούν την επόμενη ημέρα. Σε αυτό το νέο σκηνικό, που είναι εκρηκτικό και θα παραμείνει αβέβαιο για μακρό χρονικό διάστημα, η Αθήνα αναζητεί ρόλο στις εξελίξεις, αρχικά στο ανθρωπιστικό σκέλος και κατόπιν στη μετάβαση της Λωρίδας στις νέες συνθήκες, χωρίς την ηγετική παρουσία της Χαμάς...

Το ευρωπαϊκό πλαίσιο για τη Γάζα, όπως διατυπώθηκε στο συμβούλιο των υπουργών Εξωτερικών της Ε.Ε., στις αρχές της εβδομάδας και την Πέμπτη με την επίσκεψη του Ζ. Μπορέλ στο Ισραήλ, ορίζεται από δύο βασικές παραμέτρους: τη διαχείριση της ανθρωπιστικής κρίσης από τη διεθνή κοινότητα με όλα τα δυνατά μέσα και την απάλειψη της Χαμάς από τις ισραηλινές δυνάμεις. Εντός του πλαισίου αυτού κινείται και η ελληνική διπλωματία, με τον υπουργό Εξωτερικών Γ. Γεραπετρίτη να επισκέπτεται τη Ραμάλα για συνομιλίες με την Παλαιστινιακή Αρχή την Πέμπτη και στη συνέχεια να μεταφέρει τα μηνύματα στον Ισραηλινό ομόλογό του Ε. Κοέν. Μεταξύ άλλων, συζητήθηκε η μεταφορά βοήθειας στο λιμάνι της Χάιφα και στη συνέχεια οδικώς στη βόρεια Γάζα.
Σχέδια Ε.Ε. - ΗΠΑ για τη Γάζα
Το δυτικό σχέδιο που εξετάζεται από ΗΠΑ και Ε.Ε. σχηματικά ορίζεται σε πέντε διαδοχικές φάσεις: 1. Τη δημιουργία ανθρωπιστικών διαδρόμων με παύσεις των στρατιωτικών επιχειρήσεων στη Γάζα. 2. Την αποστολή διεθνούς δύναμης με συντονισμό του ΟΗΕ για την εμπέδωση μιας νέας σταθερής πολιτικής ασφάλειας. 3. Τη διαμόρφωση πολιτικών δομών και την ανοικοδόμηση των υποδομών. 4. Τη δρομολόγηση διαδικασιών για την επίλυση του Παλαιστινιακού. 5. Την επιτήρηση του status quo μέχρι την πολιτική λύση.
Το υπό συζήτηση σχέδιο δεν διαφέρει και πολύ από τα σχέδια που είχαν προωθηθεί μετά τις προηγούμενες κρίσεις. Η διαφορά θα κριθεί από την αποφασιστικότητα που θα επιδείξουν όλες οι πλευρές και φυσικά το Ισραήλ και οι χώρες του Αραβικού Κόσμου.
Το χειρότερο σενάριο, για επέκταση της ανάφλεξης, για την ώρα δείχνει εξασθενημένο, με τις στρατιωτικές κινήσεις των ΗΠΑ στην περιοχή και τη σποραδική ανάμιξη της Χεζμπολάχ. Ωστόσο, πολιτικά το Ισραήλ έχει μπει σε τροχιά απομόνωσης από τις αραβικές χώρες, ενώ στις ισλαμικές έτσι όπως φάνηκε στη Σύνοδο του Ριάντ, παραμένουν υπό συζήτηση οι προτάσεις και πολιτικά και οικονομικά μέτρα. Οι μεγαλύτερες πιέσεις, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, εκπορεύονται από το Ιράν –κυρίως– και την Τουρκία, χωρίς επί του παρόντος να έχουν ισχυρή ανταπόκριση. Σε κάθε περίπτωση, όμως, οι κινήσεις αυτές προβλέπεται πως θα έχουν συνέχεια, με κλιμάκωση της πολεμικής ρητορικής του Ε. Ραϊσί και του Τ. Ερντογάν.
Χάσμα Ερντογάν - Δύσης
Ο προβληματισμός των ΗΠΑ και της Ε.Ε. για την παραφωνία της Αγκυρας στο Μεσανατολικό εκφράζεται ανοιχτά πλέον όχι μόνο σε Ουάσινγκτον και Βρυξέλλες, αλλά και στο Βερολίνο. Η χθεσινή επίσκεψη Ερντογάν, η οποία έκανε άνω-κάτω τη γερμανική πολιτική σκηνή, κάθε άλλο παρά εποικοδομητική ήταν, σύμφωνα με μέσα ενημέρωσης σε Γερμανία και Τουρκία. Το γεγονός ότι οι δύο χώρες είναι στενοί οικονομικοί εταίροι με ετήσιο κύκλο διμερών συναλλαγών πάνω από 40 δισ. ευρώ, δεν ήταν ικανό να καλύψει τη γεωπολιτική διάσταση.
Η ανακίνηση του θέματος των Eurofighter (στη συμπαραγωγή τους συμμετέχουν η Γερμανία με 33%, η Μ. Βρετανία με 33%, η Ιταλία με 20% και η Ισπανία με 14%) από τον υπουργό Αμυνας της Τουρκίας, Γ. Γκιουλέρ, και το παράλληλο παζάρι για αγορά 335 Airbus από την Turkish Airlines ανακατεύουν περαιτέρω την τράπουλα στις σχέσεις Τουρκίας - Δύσης, ενώ στο τραπέζι εκκρεμεί η κύρωση της σουηδικής ένταξης στο ΝΑΤΟ.
Οι υπηρεσίες της Αγκυρας στο προσφυγικό/μεταναστευτικό δεν μπορούν να καλύψουν τις γερμανικές ανησυχίες για την εκμετάλλευση των ισλαμικών κέντρων της Γερμανίας από την Τουρκία. Σύμφωνα με αναφορές των γερμανικών μέσων ενημέρωσης δεν είναι απολύτως σαφές εάν υπήρξε σύγκλιση ή το μεταναστευτικό θα επανέλθει στην Ε.Ε. με τρόπο που θα φρενάρει το υπό κατάρτιση ελληνοτουρκικό μνημόνιο συνεργασίας επί του θέματος.
Ελληνοτουρκικές γέφυρες
Η Αθήνα μετρά τις αρνητικές αντανακλάσεις από την περαιτέρω όξυνση των σχέσεων του Τ. Ερντογάν με την Ε.Ε. και τις ΗΠΑ, εντούτοις, θέλει με κάθε δυνατό τρόπο να κρατήσει στεγανή την επαναπροσέγγιση, ώς εκεί που μπορεί να φτάσει. Είναι ενδεικτική η αναφορά του Γ. Γεραπετρίτη εν όψει της συνάντησης κορυφής στις 7 Δεκεμβρίου, ότι η ελληνική πλευρά επιδιώκει έναν διάλογο «με καλή πίστη, ειλικρίνεια, σύνεση, βήμα-βήμα, δεν θα κάνουμε άλματα και επαναξιολογούμε πάντοτε την ειλικρίνεια των μερών».
Μία εβδομάδα πριν γίνει το Συμβούλιο Συνεργασίας στην Αθήνα, ο Τ. Ερντογάν θα υποδεχτεί στην Αγκυρα τον πρόεδρο του Ιράν, Ε. Ραϊσί. Στη συνάντηση αυτή θα φανεί εάν η Τουρκία κινείται σε τροχιά προσέγγισης με το Ιράν, μετά το νέο ρήγμα με τη Δύση. Μια τέτοια εξέλιξη ενδέχεται να έχει ορατές προεκτάσεις στα Ελληνοτουρκικά, παρά την προσπάθεια να κρατηθούν σε τροχιά προσέγγισης. Η έναρξη του πολιτικού διαλόγου και η επανεκκίνηση των συζητήσεων ΜΟΕ παραπέμπουν σε συνέχιση του moratorium τον επόμενο χρόνο. Εντούτοις, το χάσμα απόψεων για τη Μ. Ανατολή ανά πάσα στιγμή μπορεί να λειτουργήσει σαν ντόμινο.
Η τουρκική διπλωματία κρατάει κλειστά τα χαρτιά που την ενδιαφέρουν αυτή την περίοδο, με τρόπο που δεν επιτρέπει την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων. Με την Τεχεράνη, φαινομενικά συμπλέουν οι άμεσες τουρκικές προτεραιότητες, όμως ο στρατηγικός ανταγωνισμός των δύο μερών δίνει περιθώρια στις ΗΠΑ και τις φιλικές τους χώρες στον Κόλπο να προσβλέπουν σε μελλοντική επαναπροσέγγιση με την Αγκυρα. Η ίδια η κυβέρνηση Ερντογάν καλλιεργεί στα τουρκικά μέσα ότι ο πόλεμος στη Γάζα οδηγεί σε αναθέρμανση των σχέσεων με το Κάιρο και το Ριάντ και ότι ο πρόεδρος της Τουρκίας παραμένει ψηλά στη λίστα της Ουάσινγκτον για την επιρροή του στις περιφερειακές εξελίξεις.
Η τουρκική κυβέρνηση επικαλείται τη συμμετοχή της Τουρκίας (με Σ. Αραβία, Αίγυπτο, Ιορδανία, Κατάρ, Ινδονησία και Νιγηρία) στη διεθνή επιτροπή παρακολούθησης του προηγούμενου σχεδίου δράσης για το Παλαιστινιακό, στην ομάδα που είχε προτείνει η Παλαιστινιακή Αρχή. Τότε όμως (1993 και 1995), υπήρχε συγκατάθεση του Ισραήλ, που δεν μπορεί να θεωρείται δεδομένη υπό το πρίσμα της μετωπικής επίθεσης του Τ. Ερντογάν στην κυβέρνηση Νετανιάχου.