Αν ο Κρούγκμαν ήταν δικτάτορας κι εγώ πολιτικός …

Του Δημήτρη Γιαννακόπουλου
«Εάν εγώ ήμουν δικτάτορας, θα παρέτεινα την επίσημη αργία τόσο ώστε να προετοιμάσω το έδαφος για νέο νόμισμα [στη Κύπρο]», δηλώνει ο νομπελίστας Πολ Κρούγκμαν, σε άρθρο του στους New York Times. Με απλά λόγια ο οικονομολόγος διαχωρίζει με ένα πυκνό πέπλο άγνοιας τα οικονομικά από τα πολιτικά και τα γεωπολιτικά και διατυπώνει μια αντικειμενικότητα, όπως προκύπτει για την Κύπρο μετά την απόφαση …(ποιου ακριβώς;) για διάλυση του ενός από τους...... δύο πυλώνες της οικονομίας της: του τραπεζικού της συστήματος.

Δυστυχώς η κυπριακή εθνική οικονομία είναι μια πολύ προβληματική υπόθεση. Από την μια είναι εξειδικευμένη περιοριστικά σε δύο βασικούς τομείς, ενώ από την άλλη μέχρι χθες εμφανιζόταν και ήταν μια πολύ ανοικτή οικονομία, με βασικούς πυλώνες εξαγωγών τις τραπεζικές υπηρεσίες και τον τουρισμό. «Ο ένας από τους δύο» [ο χρηματοπιστωτικός τομέας] «μόλις εξαφανίστηκε», λέει ο Κρούγκμαν και εκτιμά ότι η Κύπρος θα πρέπει τώρα να εγκαταλείψει την Ευρωζώνη και να αφήσει το νόμισμά της να υποτιμηθεί σημαντικά, προκειμένου να ανακάμψει και να καταφέρει ένα οικονομικό άλμα στον τουρισμό, παράλληλα με την αναδιάρθρωση των υπολοίπων εξαγωγικών κλάδων της, ώστε να πετύχει ταχεία ανάπτυξη, μετά την καταστροφή. Ο Πολ Κρούγκμαν είναι σαφής, και επ’ αυτού δεν νομίζω πως κάποιος με γνώση επί της ιστορίας και μεθοδολογίας της εθνικής οικονομίας θα μπορούσε να αρθρώσει σοβαρή ένσταση, μετά ασφαλώς την «απόφαση» για άμεση διάλυση του τραπεζικού συστήματος της Νήσου: «Η Κύπρος πρέπει να εγκαταλείψει το ευρώ. Τώρα. […] Η παραμονή στο ευρώ συνεπάγεται τεραστίων διαστάσεων σοβαρή πίεση, η οποία θα διαρκέσει πολλά χρόνια, την ώρα που η Κύπρος προσπαθεί να χτίσει έναν νέο τομέα εξαγωγών. Η αποχώρηση από το ευρώ και η απελευθέρωση του νέου νομίσματος θα «εκτόξευε» αυτήν την προσπάθεια», διευκρινίζει ο ίδιος.
Τα οικονομικά είναι εύκολα, τα πολιτικά είναι τα δύσκολα, φίλοι! Πάντα έτσι ήταν και ας νομίζει ο κόσμος το αντίθετο εξαιτίας της λαϊκιστικής συγκρότησης της κοινής γνώμης και της ολοκληρωτικής, απλουστευτικής, «δυαδικής» συγκρότησης της «κοινής λογικής», στους νεοφιλελεύθερους καιρούς μας. Εγώ προσπάθησα να δείξω πως «αν όλα είναι οικονομία», τότε το «πάση θυσία στο ευρώ» σημαίνει αυτόματη έξοδο από το κοινό νόμισμα κάθε επίσημα χρεοκοπημένης χώρας της Ευρωζώνης. Το «πάση θυσία στο ευρώ» θα μπKορούσε να το πει η Γερμανία, διατηρώντας δίχως κοινωνική διάλυση την Ελλάδα στο ευρώ – για την Κύπρο ακόμη η «διαπραγμάτευση» (με πολλά εισαγωγικά) είναι ανοιχτή. Αυτό, αν το πει ο χρεοκοπημένος έχει ήδη βγάλει το ένα του πόδι έξω από την Ευρωζώνη. Σημειώστε, πως θεσμικά χρεοκοπημένη, με τις πλέον τραγικές για την πολιτεία και την κοινωνία πρόνοιες, δεν είναι μέχρι αυτή τη στιγμή η Κύπρος, αλλά η Ελλάδα. Μια απλή ανάγνωση της Δανειακής Σύμβασης που συνομολόγησε η παρούσα ελληνική κυβέρνηση με την Τρόικα φαντάζομαι πως θα αρκούσε για να καταλάβετε όλοι τι εννοώ! Η Ελλάδα συνομολόγησε με την Τρόικα τον οικονομικό της θάνατο και όχι την διατήρησή της στην εντατική, όπως άλλες υπό πτώχευση ή ήδη χρεοκοπημένες, με διαφορετικούς ωστόσο μηχανισμούς διάσωσης, Ευρω-περιοχές. Στον ίδιο δρόμο, με διαφορετικό όμως αρχικό, αιτιατό μηχανισμό βαδίζει σήμερα η Κύπρος, αποτελώντας την δεύτερη χαμένη περίπτωση.
Για τον σύγχρονο κοινωνικοπολιτικό θάνατο της Ελλάδας έχω γράψει αρκετά, περιγράφοντας το πολιτικοοικονομικό αδιέξοδο που προκύπτει αντικειμενικά από τον συνδυασμό εφαρμογής του Μνημονίου με την αναθεωρημένη Δανειακή Σύμβαση. Σοβαρή αντίρρηση επ’ αυτού δεν διάβασα να έχει κανείς. Κάτι απολύτως «υπερβατικά», «τρελά» και «μαγικά», αρθρώνονται, σαν παραμιλητό εμπύρετου ασθενούς, από εδώ και από εκεί, υποστηρίζοντας την προπαγάνδα της Συγκυβέρνησης περί σωτηρίας, ανάκαμψης, ανάπτυξης, επικείμενης εξόδου στην χρηματαγορά και άλλων φαιδρών υπό το πρίσμα των κλασικών οικονομικών σε συνδυασμό με την αντικειμενική διάρθρωση των παραγωγικών πόρων της χώρας. Στην πραγματικότητα όσοι πολιτεύονται στην Ελλάδα με το «πάση θυσία στο ευρώ», κάποιο θαύμα περιμένουν: είτε επενδυτικό, με ένα «Σχέδιο Μάρσαλ», μετά από σημαντικό «κούρεμα» των δανείων από τον επίσημο πλέον φορέα δανεισμού, είτε πολιτικό, με την διάλυση της Ευρωζώνης και την αναθεώρηση του καθεστώτος χρεοκοπίας της χώρας. Μπορεί και να προσβλέπουν σε έναν γενικότερο πόλεμο στην περιοχή μας, μήπως και αλλάξουν οι (γεω)οικονομικοί παράμετροι, τι να σας πω! Στο ίδιο θαύμα θα ελπίζουν και οι Κύπριοι από εδώ και εμπρός, βυθιζόμενοι σε δραματική ύφεση και βλέποντας και αυτοί το εθνικό τους εισόδημα να καταρρέει, με τα νοικοκυριά να εισέρχονται στο φάσμα της φτώχειας και της ανεργίας. Η προσευχή στον Θεό βοηθά σε κάθε περίπτωση, όπως και η επίκληση της «μεγαλοσύνης» Του, όπως πράττει ο κ. Σαμαράς για να διασκεδάσει προφανώς την υπέρβαση των «Ζαππείων» του! Ένας Θεός θα μπορούσε να σώσει από εδώ και πέρα την Κύπρο, ο οποίος θα πρέπει να ταυτιστεί αναγκαστικά με εκείνον τον Θεό που καλείται να σώσει σήμερα την Ελλάδα, δηλαδή την κυβερνώσα πολιτική ελίτ και την διαπλοκή της.
Αν ο Θεός δεν βάλει το χέρι του και δεν κάνει ένα από τα δύο «θαύματα» που προανέφερα ή το τρίτο που με ανατριχίλα «ξόρκισα», το λαϊκό, ατελείωτο, δίχως όρια βασανιστήριο θα λάβει εθνικά χαρακτηριστικά. Η μεσαία τάξη είναι ο κεντρικός στόχος. Τα δύο τρίτα της κοινωνίας θα πληρώσουν με υπερυψηλό τόκο το έλλειμμα, που έγινε πλούτος στα χέρια του υπολοίπου ενός τρίτου, καθώς και του πλεονασματικού Ευρωπαϊκού Κέντρου. Κάθε μέρα και πιο χαμηλά θα πέφτουμε με όρους ευημερίας και δημοκρατίας, κάθε μέρα σε αρνητική απόκλιση από τον μέσο όρο της ευρωζώνης, κάθε μέρα και με νέα παραμυθία θα πορευόμαστε, επενδυμένη με νέα παραμύθια, απειλές, υποσχέσεις και προσευχές. Η «διαπραγμάτευση» ηττήθηκε, ζήτω η εθελοδουλία των ρεαλιστών της συμφοράς, διδάσκουν οι γκεμπελίσκοι του καθεστώτος. Την άθλια δουλειά τους κάνουν αυτοί οι άνθρωποι, το ζήτημα όμως είναι τι κάνουν οι υπόλοιποι! «Και αυτοί την δουλειά που μάθανε κάνουν», αν μου πεις, μάλλον θα με αποστομώσεις! Καταγγέλλουν τους γκεμπελίσκους, δεν βλέπετε; Ωραία πράγματα και κυρίως… «ριζοσπαστικά», που καταμαρτυρούν το πολιτικό τέλμα στην χώρα μας. Κατ’ εκεί βαδίζει και η Κύπρος συμμορφούμενη στο «πάση θυσία στο Ευρώ», δίχως ίχνος επίσης διαπραγμάτευσης με τους «Εταίρους». Η έννοια της διαπραγμάτευσης αποτελεί την μεγαλύτερη σημερινή φάρσα στην περιοχή μας. Μην μου πείτε πως δεν το φοβόμουν; Τώρα συγχωρείτε οι φίλοι την πληθώρα αράδων μου για το ζήτημα; Τώρα καταλαβαίνετε γιατί τόσο πολύ σας ταλαιπώρησα προσπαθώντας να εξηγήσω με κάθε τρόπο τί είναι και τί δεν είναι διαπραγμάτευση; Όλα τα διαδικτυακά μου σημειώματα ουσιαστικά αυτό διαπραγματεύονταν και επ’ αυτού επικεντρώνονταν στρουκτουραλιστικά, για μεγάλη περίοδο, αναλύοντας πτυχές της κρίσης. Διαπραγματευόμουν επίμονα την στρατηγική διαπραγμάτευσης της Ελλάδας, με… ποιόν ακριβώς;
Αυτό επίσης ξεκαθάρισα με ιδεολογικοπολιτικούς όρους. Η Ελλάδα - όπως και η Κύπρος - είχε (και συνεχίζει να έχει) ενώπιον της μια στρατηγική ενός αόρατου κέντρου, με ορατούς ωστόσο παράγοντες από την γραφειοκρατία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της ΕΚΤ και του ΔΝΤ και προπαντός την κ. Μέρκελ, την κυβέρνησή της και τους φίλους αυτής στην ΕΕ. Αυτόν τον αόρατο αντίπαλο έπρεπε να κάνει ορατό, να απομυθοποιήσει δηλαδή, και μετά να τον «χτυπήσει» με τα ίδια του τα όπλα μια γνήσια δημοκρατική και πατριωτική ελληνική στρατηγική. [Μην χαμογελάτε ειρωνικά, κουβέντα κάνουμε και πάμε παρακάτω]. Με την αντιστροφή της πολιτικοοικονομικής διαλεκτικής που ο ίδιος ο γερμανικός άξονας διαμόρφωσε και πρόβαλλε ως «κοινή λογική» για την «σταθερότητα της Ευρωζώνης» και την κοινωνική συνοχή σε αυτήν, σε συνεργασία με τους χρηματιστές, έπρεπε - πρότεινα - να τους αντιμετωπίσουμε. Αυτό έπραξα εγώ και κάμποσοι άλλοι, ακολουθώντας μάλιστα διαφορετικές μεθοδολογίες και εκκινώντας από διαφορετικές επιστημολογικές αφετηρίες ή εξειδικεύσεις. Αυτά όμως θεωρήθηκαν από κάποιους «μπούρδες» καθώς ξέφευγαν από την κοινή αφήγηση «Συγκυβέρνησης-Τρόικας», ή από μια ιδεολογικά αποστειρωμένη αφήγηση, ή δεν αποτελούσαν εθνικιστικούς αναθεματισμούς. Σε κάθε περίπτωση δεν ήταν συνεπή με τον «νεολειτουργισμό» και μοιάζανε στο «τηλεοπτικό κατασκεύασμα» σαν φιλοσοφήματα διανθισμένα με οικονομικά και διεθνή πολιτική, παιδαγωγική και στρουκτουραλιστικό μάνατζμεντ ανοιχτών συστημάτων σε φάση απορρύθμισης. Δηλαδή «μπουρδολογήματα»!
Άσε, που ενώ προδήλωναν τον ιδεολογικό χαρακτήρα του αντιπάλου σε μια εταιρική σχέση υπό κρίση, μιλώντας ανοιχτά για γερμανική «νεο-ηγεμονία» (: αντιπληθωριστική ηγεμονία) με ένα παλαβό μίγμα νεοφιλελευθερισμού και νεοκεϋνσιανισμού, δεν αναλώνονταν σε έναν καθαρά ιδεολογικό πόλεμο ή δεν κατέφευγαν στον εθνικισμό για να διασκεδάσουν τον ιδεολογικό χαρακτήρα του αντιπάλου! Αμ, το χειρότερο: ενώ παρουσίαζαν γλαφυρά και δομικά το αδιέξοδο της χώρας εντός της ευρωζώνης, δεν διαδήλωναν την ανάγκη άμεσης αποχώρησης της χώρας από αυτήν! Εδώ να δεις αντίφαση! Και όμως αυτή η «αντίφαση» ήταν ο μόνος τρόπος για να κάνεις πολιτική, αλλάζοντας στρατηγικά επίπεδο αναφοράς και εκθέτοντας την χυδαιότητα των στόχων του αντιπάλου, την διαφθορά του, τις τραγικές ανακολουθίες του και την πολιτική διατροφή που εμπεριείχαν τα Μνημόνια με το «Learning by Numbers» τους. «Δηλαδή, τι ήθελες, να βγούμε κι από πάνω και να δικαιολογήσουμε την ελληνική διαφθορά και διαπλοκή και το αρρωστημένο κομματοκρατούμενο καθεστώς στα δημοσιονομικά, καθώς και τα θαλασσοδάνεια των τραπεζών των Νταβάδων», ίσως ρωτήσεις, αν δεν έχεις παρακολουθήσει την λογική που ανέπτυξα ή δεν θέλησες να καταλάβεις τίποτα από την προσέγγισή μου.
Το καθεστώς που επέβαλε η Τρόικα και υιοθέτησε ως σωτηρία η πολιτικο-μεγαλοεπιχειρηματική κάστα στην Ελλάδα, όπως αναλογικά αυτό που τείνει να υιοθετήσει σήμερα η αντίστοιχη στην Κύπρο, δεν καταπολεμά την κεφαλαιοκρατική παθογένεια των Ευρω-κρατών, αλλά την εργασία και την κοινωνική ευημερία. Η στρατηγική της Τρόικας διαλύει και δεν ορθολογικοποιεί απλώς τα οικονομικά και την πολιτική δομή αυτών των κρατών της Ευρω-περιφέρεις. Τα καθιστά προτεκτοράτα, στα οποία θα επιβληθεί σε δεύτερο στάδιο μια καθολική ζώνη οικονομικής υπερεκμετάλλευσης κινεζικού τύπου (1975-90 μάλιστα), ως εξαίρεση από την διακηρυγμένη και θεσπισμένη νομιμότητα της ΕΕ. Έτσι Ελλάδα και Κύπρος μεταβάλλονται από κράτη μεταμοντέρνας κυριαρχίας σε κράτη απολύτως περιορισμένης, σχεδόν ανύπαρκτης κυριαρχίας. Γίνονται οικονομικοί χώροι εκμετάλλευσης και χάνουν την αστική τους διάσταση. Δεν είναι πλέον συντεταγμένες πολιτείες, αλλά περιοχές υπό συντεταγμένη χρεοκοπία, δίχως συνταγματική προστασία, όπου οι επιμέρους λαοί πληρώνουν πανάκριβα με δικαιώματα, ελευθέριες, κοινωνικό κράτος και εσωτερική υποτίμηση την μη-στάση πληρωμών προς το εξωτερικό και το «πάση θυσία στο Ευρώ».
Διαπραγμάτευση σημαίνει ενδυναμώνω την κυριαρχία μου υποστηρίζοντας ένα κοινό πλαίσιο ασφαλείας - σε άλλη πολιτική βάση ασφαλώς - με τον αντίπαλο και όχι παραδίδομαι στα έμπειρα χέρια του αντιπάλου για να με φτιάξει ισχυρό και οικονομικά ρωμαλέο σαν τον ίδιο! Αυτό είναι παραλογισμός. Η «κοινή λογική» όπως εμφανίζεται στην Ελλάδα, τουλάχιστον μέσω της κυρίαρχης πολιτικής αφήγησης, αποτελεί τον απόλυτο παραλογισμό, τον απόλυτο θεοκρατισμό στη βάση της αυτορυθμιζόμενης αγοράς και του ολοκληρωτικού καπιταλισμού. Μα, δεν κατάλαβε κανείς πως η στρατηγική της Τρόικας δοξάζει την αγορά και τιμά ευλαβικά την καπιταλιστική ελευθερία, ενώ την ίδια στιγμή παρεμβαίνει με ένα δικτατορικό σχέδιο δήθεν αναδιοργάνωσης δημοσιονομικών και αγοράς; Δεν καταλαβαίνει κανείς πως στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή το ζήτημα δεν είναι σοσιαλισμός ή καπιταλισμός, αλλά στυγνή Ευρω-δικτατορία ή εθνικός αγώνας για εκδημοκρατισμό και επαναδόμηση παραγωγής και κοινωνικού κράτους; Καταλαβαίνει κανείς την πολιτική φύση των τελεσιγράφων προς την Ελλάδα και προχθές προς την Κύπρο; Εγώ πάντως αυτά ως προς την Ελλάδα φρόντισα να τα ερμηνεύσω πολιτικά και μάλιστα στην ώρα τους, αν και λίγοι νομίζω πως αποδείχτηκαν ικανοί να δώσουν σημασία. Διαπραγμάτευση σημαίνει πως διαθέτω στρατηγική λαϊκής κυριαρχίας αρθρωμένη σε ένα μακρόπνοο σχέδιο εκδημοκρατισμού και κοινωνικοπαραγωγικής αναδιοργάνωσης με σοσιαλδημοκρατική μεθοδολογία ασφαλώς, πώς είμαι ειλικρινής και ευθύς με τον λαό που «εκπροσωπώ» και πως έχω εναλλακτικά σχέδια καλά επεξεργασμένα για αλλαγή του πλαισίου «διαπραγμάτευσης». Αν δεν έχεις εναλλακτικά σχέδια καλύτερα να μην κάτσεις στο τραπέζι που δομείται από την «θεωρία των παιγνίων». Με το «πάση θυσία στο ευρώ» προφανώς δεν διαπραγματεύεσαι, ούτε καν κερδίζεις χρόνο, αλλά απλώς νομιμοποιείς την υποδούλωσή σου. Γίνεσαι «υπερήφανος» φορέας της στυγνής Ευρω-δικτατορίας. Ένας αχυράνθρωπος του συμφέροντος του αντιπάλου σου, που προφανώς εσωτερικεύεις πως τούτο ικανοποιεί και το δικό σου συμφέρον, τις δικές σου ανάγκες και τους ιδιοτελείς στόχους σου. Διαπραγμάτευση δίχως τον λαό κινητοποιημένο στο πλευρό σου δεν μπορείς να κάνεις σε καμία περίπτωση. Και με το «πάση θυσία στο ευρώ» τον λαό τον έχεις μετατρέψει ήδη σε υποχείριο της κεντροευρωπαϊκής ελίτ και του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Αυτά έγιναν στην Ελλάδα, τούτα γίνονται σήμερα και στην Κύπρο, ομολογουμένως με μεγαλύτερες πολιτικές αντιστάσεις. Ο νομπελίστας Πολ Κρούγκμαν έχει δίκιο, μόνον στο βαθμό που καταλάβετε αυτό που ορίζει πολιτικά την οικονομική του γνωμοδότηση: «αν ήμουν δικτάτορας» λέει! «Δυστυχώς» οι δημοκρατίες σαν την Ελληνική και ίσως την Κυπριακή (εδώ τα πράγματα είναι πιο σύνθετα και απολύτως ιδιόμορφα, εξαιτίας της ιδιομορφίας της ίδιας της Κυπριακής Δημοκρατίας διεθνώς) δεν μπορούν να ρίξουν ένα αδιαπέραστο πέπλο άγνοιας μεταξύ εθνικής οικονομίας και των πολιτικών παραμέτρων που την ορίζουν. Ευτυχώς, λέω εγώ. Ευτυχώς! Να, άλλη μια αντίφαση! Ούτε εδώ υπάρχει αντίφαση, αναγνώστη, αν μιλάμε για Δημοκρατίες και όχι δημοκρατικοφανή μανδύα ηγεμονίας μιας διαπλεκόμενης κάστας. Αν στην Ελλάδα δεν είχε διαστραφεί τόσο πολύ το δημοκρατικό φαινόμενο, η έξοδος από το ευρώ θα αποτελούσε μια σοβαρή βάση εναλλακτικού σχεδιασμού επί της διαπραγμάτευσης των όρων παραμονής στην Ευρωζώνη, δίχως εσωτερική υποτίμηση και κοινωνική καταστροφή. Αυτό από μόνο του θα σήμαινε αναγκαστικά είτε προσωρινή εξαίρεση της Ελλάδας σε μια φιλολαϊκή, κοινωνική βάση με αναδιανομή από πάνω προς τα κάτω και ευρωπαϊκές κυρίως επενδύσεις για παραγωγική αναδιοργάνωση με έμφαση την εξαγωγική βιομηχανία, ή διάλυση της ευρωζώνης. Αυτό δεν έγινε διότι δεν θα μπορούσε με αυτό το πολιτικό σύστημα να γίνει. Ούτε υπήρξε κίνημα ώριμο και ικανό να ωθήσει προς αυτήν την κατεύθυνση. Μόνον ελάχιστοι αποκλεισμένοι ή σχετικά αποκλεισμένοι και κομματικά ανένταχτοι, επιχειρήσαμε από αριστερά μια τέτοια προσέγγιση. Μικρό καλάθι κρατάγαμε, λίγα χώραγε και ιδέαν δεν έχω αν γέμισε!
Δυστυχώς καταντήσαμε ο Πολ Κρούγκμαν να έχει «δίκιο». «Αν ήμουν δικτάτορας», σου λέει, ίσως να μπορούσα να διαπραγματευτώ υπέρ του λαού (μου) και αν μου γύριζαν την πλάτη οι μέχρι χθες συμπαίκτες μου σε ένα σικέ παιχνίδι καζινοκαπιταλισμού με κύριο φορέα το κράτος (Ελλάδα) ή τις τράπεζες (Κύπρος), θα ακολουθούσα την λυτρωτική οδό της εξόδου από την ευρωζώνη και τους βασικούς θεσμούς της ΕΕ, ακολουθώντας ένα αυτόνομο σχέδιο ανάπτυξης. Το εγχείρημα δεν είναι καθόλου απλό και ακίνδυνο, είναι όμως το μόνο που απομένει όταν έχεις να αντιμετωπίσεις έναν αντίπαλο (εταίρο!) που δεν σε υπολογίζει πολιτικά. Αν ωστόσο υπήρχε ένα βαθειά δημοκρατικό καθεστώς στην Ελλάδα και στην Κύπρο, κανείς δεν θα μπορούσε να το εξευτελίσει και στο τέλος να το εκμηδενίσει. Μα αν υπήρχε θα φτάναμε στην χρεωκοπία; Αν υπήρχε, μάλλον οι χώρες αυτές δεν θα έμπαιναν ποτέ στο ευρώ! Αν παρόλα αυτά τρελαίνονταν και έμπαιναν κάποια μέρα, θα χρεοκοπούσαν ή θα επεδίωκαν να χρεοκοπήσουν για να υπερασπιστούν την δημοκρατία τους, στο βαθμό που η ΕΕ δεν μετατρεπόταν ταχύτατα σε μια Δημοκρατική Ομοσπονδιακή Αποκεντρωμένη Ένωση (Ι), που θα προλάβαινε την κοινωνική καταστροφή και τον κίνδυνο διάλυσής της ή μετατροπής της σε καθολική Ευρω-δικτατορία (ΙΙ), τυπικής μορφής.
Το πρώτο (Ι) ήταν το απίθανο, ενώ το δεύτερο (ΙΙ) το πιο πιθανό και θα έπρεπε να το λάβουν υπόψιν τους όλοι όσοι από τους δημοκράτες υπερασπίστηκαν με σθένος και ενθουσιασμό την ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωζώνη. Το (Ι) ήταν και είναι η αριστερή προοπτική. Το (ΙΙ) η δεξιά αυταρχική προοπτική και δεν υπάρχει κανείς ιστορικός λόγος να μας προϊδεάζει ότι θα ήταν αυτό που θα προκαλούσε αντανακλαστικά την μαζική, ενωτική εξέγερση των εργαζομένων και την σοσιαλιστική επανάσταση. Επιτρέψτε μου να κλείσω επαναλαμβάνοντας πως εκεί που φτάσαμε, ή η ΕΕ θα μετασχηματισθεί μέσα από ένα πανευρωπαϊκό κίνημα σε δημοκρατική ομοσπονδία με ένα κοινό Κοινωνικό και Δημοσιονομικό Μοντέλο τύπου «Keynes-Beveridge», ή θα καταπέσει σε Ευρω-δικτατορία, ή θα διαλυθεί, θέτοντας τις βάσεις για νέες ενδοευρωπαϊκές συγκρούσεις, ακόμα και στρατιωτικού τύπου. Ας αναλάβουμε όλοι τις ευθύνες μας κι ας πάψουμε να κρυβόμαστε πίσω από το πέπλο ομίχλης με τα χρώματα που ταιριάζουν στον καθένα καλύτερα!