H βραδιά του Amici Miei…

Ο καθένας δίνει σε συγκεκριμένες ημερομηνίες ξεχωριστή βαρύτητα – δεν είναι όλες οι μέρες ίδιες για όλους. Εγώ την τελευταία μέρα του Νοέμβρη θυμάμαι ένα άνθρωπο που σαν σήμερα έφυγε από τη ζωή πριν δυο χρόνια – όμως, προσοχή, δεν θεωρώ τη μέρα θλιβερή. Σαν σήμερα διάλεξε να μας αφήσει ο πατέρας της ιταλικής κωμωδίας Μάριο Μονιτσέλι – ίσως ο άνθρωπος που με τις ταινίες του μου χει χαρίσει το περισσότερο γέλιο. Δεν ξεχνώ τους ανθρώπους που με έκαναν και έκλαψα, όμως όσους με έκαναν και γέλασα τους αγαπάω για πάντα: το βρίσκω σημαντικότερο. Πατέρας της ιταλικής κωμωδίας, ο Μονιτσέλι με γοήτευε από τότε που τον γνώρισα. Πρώτα από όλα για την εντυπωσιακή θέλησή του να κάνει τον κόσμο να γελάσει σε στιγμές αληθινά δύσκολες: οι πρώτες του κωμωδίες, οι περισσότερες με πρωταγωνιστή τον Τοτό, γεννιούνται αμέσως μετά τον μεγάλο πόλεμο, πριν να φύγει η δεκαετία του 40. Στην Ιταλία μια γενιά εξαιρετικών νέων σκηνοθετών συνθέτει το κίνημα του νεορεαλισμού – φιλμάροντας με συμπάθεια και δηκτικότητα μια χώρα κατεστραμμένη, που ζει σχεδόν σε συνθήκες τρόμου. Η σκηνοθετική γραφή του Ροσελίνι, του νεαρού Βισκόντι, του Ντε Σίκα, του Πιέρο Τζέρμι, του αναρχικού Φελίνι, είναι άψογη, όμως η ίδια η χώρα τη βοηθά: η πονεμένη Ιταλία, ηττημένη στον πόλεμο, ιδεολογικά διχασμένη, φτωχή αλλά αξιαγάπητη, προσφέρει αφειδώς ανθρώπινες ιστορίες πόνου. Ο νεορεαλισμός βρίσκει πεδίο δόξης λαμπρό - το αληθινά δύσκολο είναι η κωμωδία. Ο Μονιτσέλι βρίσκει φάτσες και ιστορίες απίστευτες: δεν διακωμωδεί, αλλά αναδεικνύει το γέλιο της πίκρας, μια διαδικασία καταπραϋντική που ισορροπεί ανάμεσα στην αισιοδοξία και την ματαιότητα. Όσο η χώρα προοδεύει, ο νεορεαλισμός ξεμένει από εικόνες και αισθήματα, ενώ αντίθετα η ιταλική κωμωδία, που δεν τρέφεται από την απόγνωση αλλά από τη δύναμη της επιβίωσης, ζει την έκρηξή της. Ο Μονιτσέλι έχει κάνει το δύσκολο, δηλαδή να βρει κωμική φλέβα στη δυστυχία - όταν η χώρα αναπνέει μεγαλουργεί. Το «Κλέψας του κλέψαντος», η θρυλική Αρμάτα Μπανκαλεόνε, ο Μεγάλος Πόλεμος, είναι διαμαντάκια ενός ώριμου σκηνοθέτη που καταγράφει μνήμες και συμπεριφορές, όνειρα και ψέματα. Όλα αυτά είναι εξαιρετικά όμως το απόλυτο αριστούργημα του – αυτό για το οποίο κάποια εκατομμύρια άνθρωποι τον έχουμε λατρέψει θα ρθει το 1975, όταν πόλεμοι και δυστυχίες είναι πολύ πίσω κι όταν ο σκηνοθέτης παίρνει το θάρρος να μιλήσει για την αντρική ψυχή και την αχαλίνωτη παιδικότητα της βάζοντας μπροστά το πιο γοητευτικό παραμύθι του, την τριλογία του αξεπέραστου Αmici Miei, που στην Ελλάδα μάθαμε με τον τίτλο «Οι Εντιμότατοι φίλοι μου». Εδώ και δυο χρόνια, αυτό το βράδυ που ο σκηνοθέτης έφυγε, διαλέγω και βλέπω ένα από τα τρία επεισόδια της σειράς: το κάνω στην τύχη, γιατί έτσι κι αλλιώς τα ξέρω απέξω. Στην ιστορία του κινηματογράφου δεν υπάρχουν ταινίες που να έχουν σμιλέψει τα κουσούρια της αντρικής ψυχής πιο πολύ από αυτή την αξεπέραστη τριλογία. Οι πεντάδα των καλών φίλων, που δυστυχώς γρήγορα γίνεται τέσσερις, αφού η ζωή είναι σκληρή ακόμα και με τους χιουμορίστες, είναι η απόλυτη αντ