Περί χρέους

Του Δημήτρη Β. Τριανταφυλλίδη

Συνομιλώντας με διάφορους φίλους, γνωστούς αλλά και αγνώστους, συχνά πυκνά ακούω την έκφραση «αυτό ή το άλλο δεν είναι συμβατό με αυτή ή την άλλη ιδεολογία που ασπάζομαι» και εκπλήσσομαι με το γεγονός πως είναι δυνατόν μετά τη θεωρία των κβάντα και την ανατροπή της ευκλείδειας γεωμετρίας, να υπάρχουν ακόμη άνθρωποι που θέτουν την αλήθεια στο κρεβάτι του Προκρούστη κάποιας ιδεολογίας - θρησκείας. Ωστόσο, αυτοί αποτελούν ένα σημαντικό κομμάτι της κοινωνίας κι αναπόφευκτα πρέπει να ζήσουμε μαζί.

Έχει όμως εξαιρετικό ενδιαφέρον ο ανθρωπολογικός τύπος εκείνος,

ο οποίος ζει με ακλόνητες και αδιαμφισβήτητες βεβαιότητες, οι οποίες και απαρτίζουν μια ιδιότυπη οντολογία, στα πλαίσια της οποίας διαμορφώνονται συγκεκριμένα στερεότυπα και εμμονές που με τη σειρά τους προσδιορίζουν κοινωνικές συμπεριφορές σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο.
Η απουσία κάθε διάθεσης αμφισβήτησης μιας κατεστημένης νοοτροπίας, υποδηλώνει το βαθύ συντηρητισμό αυτής της κατηγορίας ανθρώπων. Επιπλέον, η αντίληψη αυτή οδηγεί σε μια συμπεριφορά, η οποία συνοψίζεται στην εξής φράση: κατέχω την αλήθεια, άρα όλοι μου χρωστούν επειδή τους την υποδεικνύω.
Αυτό έχει ως απόρροια εκείνη την αλαζονική συμπεριφορά του ανθρώπου γνωστού στην ανθρωπολογία ως kserolas hellenicus. Τον συναντάμε καθημερινά παντού, στα ΜΜΜ, στο εργασιακό μας περιβάλλον, στις δημόσιες υπηρεσίες, στις σκάλες του Μετρό, στην εκκλησία. Παντού.
Η βεβαιότητα του «σκοτώνει». Η υπεροψία του εξοντώνει κάθε καλή διάθεση συνδιαλλαγής και συζήτησης. Η αυταρχικότητά του εξεγείρει και τον πιο υπομονετικό άνθρωπο. Κι εκείνος αγέρωχος και ευθυτενής κατακεραυνώνει κάθε ένα που θα τολμήσει να αμφισβητήσει την αυθεντία «Του» και την αλήθεια «Του».
Η θρησκεία της βεβαιότητας, φυσικά, έχει μεσσιανικό και σωτηριολογικό χαρακτήρα. Στο ρόλο του Μεσσία ο kserolas hellenicus, η δε σωτηρία στον υπ' αυτού υποδειχθέντα δρόμο που πρέπει να ακολουθήσουν όλοι, προκειμένου να ενταχθούν στη χορεία των «ορθών και δικαίων» και να δουν «φως στην άκρη του τούνελ».
Ο ανθρωπολογικός αυτός τύπος είναι όχι μόνο κουραστικός για τους γύρω του, αλλά και διαλυτικός για κάθε καλή διάθεση και προαίρεση των άλλων. Λειτουργεί ύπουλα σαν ιός θανατηφόρας ασθένειας και απομακρύνει κάθε υγιή σκέψη και πρόθεση των ανθρώπων που θεωρούν πως στη ζωή συνήθως χρωστάμε πολλά στους άλλους, όλους εκείνους που μας βοήθησαν στις δύσκολες στιγμές, που μοιράστηκαν τη λύπη μας και ξεφάντωσαν με τη χαρά μας. Εμείς είμαστε εκείνοι που χρωστάμε στους άλλους για το καλό το λόγο, για την άδολη συμπαράσταση, για την ανιδιοτελή τους προσφορά. Το αντίθετο, όπως ισχυρίζεται αυτός ο ιδιότυπος μεσογειακός Μεσσίας, αποτελεί απλά την εύκολη δικαιολογία για την απραξία, τη δυσανεξία στην πράξη, το πρόταγμα των λόγων έναντι των έργων.
Ζουν όμως ανάμεσά μας και πρέπει να μάθουμε να συμβιώνουμε μ' αυτούς με τις ελάχιστες, κατά το δυνατόν απώλειες.

ΥΓ. Τις σκέψεις αυτές έκανα, όταν είδα στην έξοδο μιας στάσης του Μετρό έναν εκπρόσωπο αυτού του ανθρωπολογικού τύπου να εξηγεί σε έναν άνεργο πωλητή του περιοδικού δρόμου «Σχεδία» ότι τον εκμεταλλεύονται.