Παρακαλείσθαι όπως εξ΄ αρχής επισκευθείται σε εμάς τα αποσιωποιητικά (Η επέλαση του νέο-λογιωτατισμού)

του Δημήτρη Φύσσα

Φυσικά, ο παραπάνω τίτλος είναι αλαμπουρνέζικος, ασύντακτος και ανορθόγραφος. Αλλά έχει το σκοπό του: αποτελεί σύνθεση από μερικά χαρακτηριστικότατα δείγματα του γλωσσικού νέο-λογιωτατισμού που τείνει να επικρατήσει στη γραφή, αλλά (πλέον) και σε πολλές περιοχές του προφορικού μας λόγου.

Εξηγούμαι. Ας πάρουμε με τη σειρά το τι βλέπουμε στον τίτλο.

Παρακαλείσθαι. Πότε στην ευχή είπε η νεοελληνική γλώσσα «παρακαλούμαι»; Ποτέ, το ρήμα ήταν πάντα ενεργητικό, «παρακαλώ». Το «παρακαλούμαι» συντηρήθηκε αποκλειστικά γραπτό από τους καθαρευουσιάνους, μέχρι που στις μέρες μας βγήκε από τη ναφθαλίνη και πέρασε σε ηχητικές ανακοινώσεις (π.χ. στις τράπεζες ή στον ηλεκτρικό). Κι όταν ο άλλος τ΄ ακούει, αυτό το πεθαμένο ρήμα, του κοτσάρει και την κατάληξη «-αι», γιατί είναι πιο «ωραίο».

Όπως. Πότε στην ευχή είπε η νεοελληνική γλώσσα «όπως» με την έννοια του τελικού συνδέσμου; Ποτέ, πάντα λέγαμε και γράφαμε «να», το «όπως» είχε άλλες σημασίες (αναφορική, χρονική). Κι όμως, το τελικό «όπως» συντηρήθηκε πάντα γραπτό από τους καθαρευουσιάνους, μέχρι που στις μέρες μας βγήκε από τη ναφθαλίνη και πέρασε κι αυτό σε ηχητικές ανακοινώσεις:

Εξ΄. Όπως όλοι ξέρουμε, η απόστροφος σημαίνει ότι στη θέση της υπήρχε κάποιο φωνήεν, τελευταίος φθόγγος της λέξης: «Απ΄την Αθήνα», «Συνοικία τ΄όνειρο», «Φέρ΄ το» κλπ. Έλα όμως που το «εξ» δεν έχει κανένα φωνήεν που να λείπει, πάντα εξ ήτανε, μονοσύλλαβο, επομένως η απόστροφος είναι πλεονασματική. Γιατί πάει τότε να επικρατήσει; Μα γιατί είναι «πιο όμορφη», πιο ταιριαστή, πιο λόγια, πιο αρχαία. Και μαζί με το «εξ΄», βλέπω τελευταία και «εν΄» και «εκ΄». Και σ΄όλα τούτα, βέβαια, μεγάλη ευθύνη έχουν και όσοι (συγγραφείς, εκδότες, παπάδες κλπ) επιμένουν να διατηρούν το (φωνητικά άχρηστο εδώ και 2.000 χρόνια) πολυτονικό, γιατί είναι «αισθητικά πλήρες και ιστορικά ορθό».

Επισκευθείται. Εδώ, πέρα από το -ται, έχουμε και κάτι άλλο: ότι το «ευ» είναι «πιο κομψό» και «πιο αρχαίο» από το απλό «φ». Όσο πιο περίπλοκη γραφή, τόσο καλύτερα.

Σε εμάς. Όταν μιλάμε, τα δυο ε συμπροφέρονται, λέμε «s' emas» και γράφουμε «σ΄εμάς» ή «σε μας», αποφεύγοντας τη χασμωδία. Αλλά ο επηρεασμένος από τη σοφολογιότητα, παρόλο που ακριβώς έτσι το λέει κι αυτός, γράφει «σε εμάς», «σε εσάς», «για εσάς» (αντι «για σας») κλπ κλπ. Γιατί; Μα γιατί είναι «πιο επίσημο» και «πιο σωστό».

Αποσιωποιητικά. Τα κακόμοιρα τ΄ αποσιωπητικά (...)δεν έχουν καμιά σχέση με την ποίηση. Από το από + σιωπη προέρχονται. Όχι «αποσιωποιητικά», επομένως, μα «αποσιωπητικά». Έλα όμως που είναι πιο ωραίο το περίπλοκο «οιη», παρά το απλό και ταπεινό «η». Κι έτσι, όλο και πιο ταχτικά, βλέπω (και ακού, μάλιστα), «αποσιωποιητικά».

Συμπέρασμα. Από τα ελάχιστα αυτά δείγματα (έχω μαζέψει πενήντα φορές τόσα) βγαίνει το συμπέρασμα ότι οι αλλαγές που παρατηρούνται τελευταία στη μορφή της (γραπτής και προφορικής) ελληνικής γλώσσας είναι όλες σε κατεύθυνση λογιωτατίστικη και αποτελούν έκραση νεοκαθαρευουσιανισμού, υποτιμώντας τη λαλιά και αποθεώνοντας τη γραφή- σε πολλαπλά λαθεμένη, μάλιστα, κατεύθυνση. Σε άλλο κομμάτι θα προσπαθήσω να ερμηνεύσω το φαινόμενο.

[email protected]