Οδοιπορικό στα Πομακοχώρια. Υπάρχουν ακόμη οικισμοί χωρίς ηλεκτρικό και τηλέφωνο!

του Χρήστου Α. Καπούτση

Στον ορεινό όγκο του Νομού Ξάνθης, υπάρχουν δεκάδες χωριά, που κατοικούν χιλιάδες Πομάκοι, είναι τα λεγόμενα Πομακοχώρια. Οι Πομάκοι είναι Έλληνες πολίτες, μουσουλμάνοι στο θρήσκευμα και ανήκουν στην μουσουλμανική - θρησκευτική μειονότητα, όπως αυτή ορίζεται από τη Συνθήκη της Λωζάννης.

Κατά μια ιστορική προσέγγιση οι Πομάκοι, είναι γηγενές θρακικό φύλο, που εξισλαμίστηκαν, όταν η Θράκη ήταν τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Υπάρχουν όμως και άλλες εκδοχές, για την καταγωγή των Πομάκων.

Οι

Πομάκοι κατά το παρελθόν, έχουν υποστεί διπλή κακομεταχείριση. Και από το Ελληνικό Κράτος, αλλά και από το Τουρκικό προξενείο Κομοτηνής. Θυμίζω το αίσχος της ΜΠΑΡΑΣ, που ίσχυε μέχρι και τις αρχές της δεκαετίες του 1990. Για να απομακρυνθεί ένας Πομάκος από το σπίτι του και μετά να επιστρέψει, θα έπρεπε να έχει άδεια από την Αστυνομία και την έγκριση του Στρατού! Από την άλλη πλευρά, οι Πομάκοι, για να αντιμετωπίσουν τις πολλαπλές πιέσεις του Τουρκικού Προξενείου, δηλώνουν ότι είναι τουρκικής καταγωγής.

Σήμερα όμως, οι Πομάκοι όπως και όλα τα μέλη της μουσουλμανικής μειονότητας, ζουν σε καθεστώς Ελευθερίας και Ισονομίας και υπό την απόλυτη προστασία του Ελληνικού Συντάγματος.

Τα Πομακοχώρια

Επισκέφτηκα τα Πομακοχώρια της Ξάνθης και η εμπειρία από αυτή την επίσκεψη είναι μοναδική, από πολλές πλευρές.

Από την Ξάνθη, ακολουθώντας το δρόμο για τα ελληνο-βουλγαρικά σύνορα, περνάμε από τα πομακοχώρια, τη Γλαύκη, την Πάχνη, την Μύκη, τον Κένταυρο, τον Εχίνο. Και μετά, ακόμη πιο βόρεια, Θέρμες, Μέδουσα, Κοττάνη.

Η φυσική ομορφιά αυτών των περιοχών είναι μοναδική. Η ευγένεια και η φιλοξενία των κατοίκων, ευχάριστη έκπληξη, αλλά μόνο για όσους δεν γνωρίζουν τους πομάκους.

Δεν μιλάνε καλά Ελληνικά, ειδικά οι γυναίκες μεγάλης ηλικίας και οι υπόλοιποι, γνωρίζουν μόνο τα απαραίτητα ελληνικά για τις συναλλαγές τους με τις κρατικές αρχές. Στις περιοχές αυτές, δεν κατοικούν Ελληνικής καταγωγής πολίτες. Η μητρική τους γλώσσα είναι τα Πομάκικα (γλώσσα μόνο προφορική) , ενώ μιλάνε άριστα και την τουρκική γλώσσα.

Ένα παιδί που θα γραφεί θα γραφεί στην Α΄Δημοτικού (ηλικία έξι-επτά ετών), έχει να αντιμετωπίσει τα εξής. Η μητρική του γλώσσα είναι τα Πομάκικα, στο σχολείο, τα μισά μαθήματα είναι στα Ελληνικά, τα άλλα μισά στα Τουρκικά (δηλαδή μαθαίνει ελληνικά και τουρκικά), ενώ μαθαίνει υποχρεωτικά και Αραβικά, για να διαβάζει το Κοράνι! Αργότερα θα προσπαθήσει να μάθει και Αγγλικά. Σύνολο 5 γλώσσες!

Οι κάτοικοι των χωριών αυτών, που εύκολα γίνεσαι φίλος τους, μας είπαν, ότι στην περιοχή τους, δεν υπάρχει, ούτε ένα φαρμακείο. Γιατρός υπάρχει μόνο στον Εχίνο, ένας υπέροχος ερημίτης με τεράστια κοινωνική προσφορά, παρότι ο Εχίνος έχει Κέντρο Υγείας! Στην περιοχή πάνω από τον Εχίνο, δεν υπάρχει γιατρός, αλλά δεν υπάρχει, ούτε ένα Βενζινάδικο. Οι άνθρωποι πηγαίνουν στη Βουλγαρία, για να γεμίσουν τα ρεζερβουάρ των αυτοκινήτων τους. Μεγάλη πληγή η μετανάστευση των νέων, αφού σε αυτή την περιοχή η ανεργία είναι πάνω από 80%, όπως λένε οι ίδιοι. Υπάρχει φτώχεια, οι περισσότεροι ζουν με περίπου 300 ευρώ το μήνα, αφού η καλλιέργεια των καπνών, που είναι η βασική τους ασχολία, δεν αποδίδει. Και ακόμη, η ζωή των γυναικών είναι εγκλωβισμένη στους αφύσικους περιορισμούς της Μουσουλμανικής Θρησκευτικής παράδοσης.

Στην είσοδο του Εχίνου υπάρχει ένα μνημείο πεσόντων υπέρ της πατρίδας. Στρατιώτες του Στρατιωτικού Συγκροτήματος ΝΕΣΤΟΥ , αλλά και εθελοντές κάτοικοι της περιοχής, Πομάκοι, στις 6 Απρίλιου του 1941, έδωσαν με ηρωισμό μια άνιση μάχη για να σταματήσουν τις μηχανοκίνητες φάλαγγες των Γερμανών. Στις σκληρές μάχες σκοτώνονται 11 Έλληνες στρατιώτες και 12 Πομάκοι εθελοντές. Στην αναθηματική μαρμάρινη πλάκα, που έχει στηθεί στο Μνημείο των πεσόντων, υπάρχουν μόνο τα ονόματα των Ελλήνων στρατιωτών. Λείπουν τα ονόματα των Πομάκων... Διακρίσεις και στην υπέρτατη θυσία για την πατρίδα;

Βόρεια από τον Εχίνο υπάρχουν οι Θέρμες, ίσως από τις ομορφότερες περιοχές της Ελλάδας. Εκεί συναντάμε πολλές πηγές με άφθονο ζεστό και σε κάποιες καυτό νερό, με πιστοποιημένες θεραπευτικές ιδιότητες. Το νερό χύνεται σε κάποιο ποταμάκι και χάνεται και η περιοχή παραμένει αναξιοποίητη, ενώ θα μπορούσε να είναι πρώτης κατηγορίας τουριστικός προορισμός (ιατρικός τουρισμός).
Από τις Θέρμες, πήγαμε στο χωριό Μέδουσα και από κει, είπαμε να πάμε στο τελευταίο χωριό, στα βόρεια της Ελληνικής Επικράτειας , το χωρίο Κοττάνη.

Από τη Μέδουσα, για να πας στο χωριό Κοττάνη, ακολουθείς έναν ημι- κατεστραμμένο χωματόδρομο, πολύ στενό και επικίνδυνο. Η απόσταση είναι 7 χιλιόμετρα, και για να την διανύσεις με αυτοκίνητο, χρειάζεσαι μια ώρα περίπου! Μόλις φτάσεις επιτέλους στο χωριό, όπου ζουν 23 άνθρωποι, μαθαίνεις ότι δεν υπάρχει τηλέφωνο και φυσικά δεν υπάρχει δίκτυο και για το κινητό. Τους κοιτάς με απορία και σου λένε ότι υπάρχουν και χειρότερα. Και σου δείχνουν, έναν οικισμό, το χωριό Λυκότοπος, όπου κατοικούν 13 άνθρωποι και σε πληροφορούν ότι δεν υπάρχει δρόμος για να πάει εκεί αυτοκίνητο, πάρα μόνο ποδαρόδρομος από κάποιο μονοπάτι. Και ακόμη ότι σε αυτό το χωριό και σε άλλα 7 χωριά, που είναι ακόμη πιο πέρα, δεν υπάρχει ούτε τηλέφωνο αλλά ούτε και ηλεκτρικό ρεύμα. Ο ΟΤΕ και η ΔΕΗ απουσιάζουν από τη ζωή αυτών των ανθρώπων. Εννοείται, ούτε λόγος για Ελληνικό ραδιόφωνο και τηλεόραση ...

Δεν βρήκα το θάρρος να ρωτήσω, και αν αρρωστήσουν αυτοί οι άνθρωποι, τι κάνουν; Φοβόμουνα την απάντηση...

Και όμως, εκεί στην Κοττάνη, σε αυτή την απόλυτη ερημιά με την άγρια φυσική ομορφιά, ο Τζεμίλ Χαλίλογλου είχε το κουράγιο, να φτιάξει μια υπέροχη ταβέρνα, με παραδοσιακή πομάκικη κουζίνα, που είναι γευστικότατη.

-Τι κάνεις εδώ άνθρωπε μου, παρέα με τους αετούς και τους λύκους, τον ρώτησα.

-Αγωνίζομαι να κρατηθεί ζωντανός ο τόπος μου , μου απάντησε αυτός ο περήφανος Πομάκος ερημίτης. Αρκεί να βρεθεί ένας Χριστιανός να φτιάξει το δρόμο...