Ο τρόπος που προσεγγίζουμε τον θάνατο

Του Τάκη Καμπύλη

«Ο αγαπημένος μου γιος Μάρτιν, πέθανε από τραύματα που υπέστη στην επίθεση της Βοστώνης. Η σύζυγός και η κόρη μου αναρρώνουν καθώς υπέστησαν σοβαρό τραυματισμό.

...Ευχαριστούμε την οικογένειά μας και τους φίλους μας και όσους γνωρίζουμε, ακόμα και όσους δεν γνωρίζουμε. Τους ευχαριστούμε για τη σκέψη και τις προσευχές τους. Τους ζητώ να συνεχίσουν να προσεύχονται για την οικογένειά μου και τη μνήμη του Μάρτιν. Ζητώ επίσης την υπομονή και τη διακριτικότητά σας, ενώ προσπαθούμε να ανακάμψουμε σε στιγμές

πένθους. Σας ευχαριστώ».
Αυτό ήταν το μήνυμα του Μπιλ Ρίτσαρντ χτες, πατέρα του 8χρονου Μάρτιν, μέσω της εφημερίδας Boston Globe.
Επίσης από χτες έχει κάνει το γύρο του κόσμου η φωτογραφία του άτυχου μικρού να κρατάει μια πικέτα από χαρτόνι με κεντρικό θέμα την ειρήνη και το σύνθημα «σταματήστε να πληγώνετε τους ανθρώπους».
Στις Ηνωμένες Πολιτείες μιλούν όλο και περισσότερο για τρομοκρατία αλλά με πολύ μεγάλη προσοχή: Τρομοκράτης είναι όποιος σκορπά τον τρόμο είπε ο Μπαράκ Ομπάμα ώστε να μην επιτρέψει να φωτογραφηθούν από τα δεξιά του πολιτικού συστήματος οι δράστες μέχρι να αποδώσουν οι έρευνες του FBI.
Στη Βοστώνη ένα δίκτυο αλληλεγγύης και ψυχολογικής υποστήριξης έχει απλωθεί πάνω από την πόλη ως ενστικτώδης κίνηση της τοπικής κοινωνίας να διατηρήσει στοιχειώδη καθημερινότητα στην πόλη.
Την ίδια ώρα, μικρόψυχα σχόλια στη δική μας κοινωνία δείχνουν πόσο απέχουν κάποιοι από τη σημερινή εποχή.

Έχει ενδιαφέρον ότι, τέτοια σχόλια υπογράφουν ή προσυπογράφουν και μερικοί δημοσιογράφοι στην Ελλάδα. Θυμίζουν εκείνους που, από υποχρέωση, μετέχουν σε μία κηδεία και τα μόνα λόγια υποστήριξης που βρίσκουν να πουν στους συγγενείς του νεκρού είναι «κουράγιο, δε βλέπεις τι γίνεται γύρω μας, τόσοι νέοι άνθρωποι πεθαίνουν».
Ο «θάνατος» έγραφε σε ένα εξαιρετικό βιβλίο του ο Αντώνης Παπαρίζος καθηγητής κοινωνιολογίας στο Πάντειο, δεν υπάρχει εκτός κοινωνίας. Τα ζώα δεν έχουν τη γνώση του θανάτου, αυτή αποκτάται μόνο στα πλαίσια μιας κοινωνίας. Ο θάνατος είναι ένα κοινωνικό γεγονός. Τον μαθαίνουμε μέσα στην κοινωνία που ζούμε από το θάνατο των άλλων.
Και βέβαια κάθε κοινωνία έχει τη δική της αντίληψη για το τι είναι ο θάνατος. Υπάρχουν κοινωνίες που θεωρούν ότι ο οποιοσδήποτε θάνατος είναι θέμα της μοίρας, είναι γραμμένος στο βιβλίο της ζωής κάποιου και ανεξάρτητα από τον ίδιο. Υπάρχουν βέβαια και κοινωνίες που έστειλαν όλες αυτές τις ανοησίες στη λήθη αντιμετωπίζοντας το θάνατο όχι γενικά αλλά στο πρόσωπο. Ο θάνατος ενός 8χρονου στη γραμμή τερματισμού δεν είναι θέμα της μοίρας. Δεν γεννήθηκε για να πεθάνει στα 8 του ο Μάρτιν Ρίτσαρντ. Ούτε πέθανε επειδή πεθαίνουν 8χρονα στη Γάζα ή στο Ιράκ ή στο Αφγανιστάν όπως σημειώνουν από χτες διάφοροι στην ελληνική μπλογκόσφαιρα που έχουν βρει εδώ και δεκαετίες εύκολο καταφύγιο στον αντιμαμερικανισμό τους. Αυτός τα εξηγεί όλα. Μέχρι και που μπορεί οι ίδιες οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ να έβαλαν τις βόμβες, σύμφωνα με τον καθηγητή Βεργόπουλο χτες στο Σκάϊ.

Ξέρετε αυτούς τους ανθρώπους που έχουν για όλα μια εξήγηση βασισμένη σ' «ένα κεντρικό δόγμα» σε έναν -ισμό (χριστιανισμό, αντιαμερικανισμό, ισλαμισμό), τους ζηλεύω. Η ιδεολογία εξηγεί και η ιδεοληψία συμψηφίζει. Τίποτε δεν προσεγγίζεται αυτόνομα, ξεχωριστά ούτε καν ο θάνατος. Το πένθος ή θα είναι γενικό ή δεν θα είναι. Πρόκειται για την πιο απλή έκφραση της ισοπεδωτικής σκέψης. Πρόκειται για έναν καθαρό αγνό ολοκληρωτισμό: Όλα απορρέουν και εντάσσονται μέσα σε μια «γενική θεώρηση» του κόσμου. Στη δική τους γενική θεώρηση. Δεν χρειάζεται να δαπανήσεις φαιά ουσία. Αν είσαι φανατικός χριστιανός ή μουσουλμάνος ήταν θέλημα θεού, ήταν γραμμένο στη μοίρα σου, αν είσαι φανατικός αριστερός ήταν αναμενόμενο αποτέλεσμα της δράσης του ιμπεριαλισμού. Είναι οι φανατικοί. Είναι αυτοί που θεωρούν ότι, η ερμηνεία τους για τον κόσμο είναι όχι μόνο σωστή αλλά και επαρκής. Ότι όσα έπρεπε να ειπωθούν έχουν ειπωθεί. Θιασώτες της πνευματικής αυτάρκειας που παρέχει εξηγήσεις όχι μόνο για όσα έχουν συμβεί, αλλά και για όσα πρόκειται να συμβούν. Είναι οι σύγχρονοι προφήτες, που μετατρέπουν τα φύκια σε θεωρίες και αλυσοδένονται κομπάζοντας με μεταξωτές κορδέλες. Είναι τυχεροί. Δεν έχουν παρά μία μόνο αγωνία: Την προσωπική τους δικαίωση. Είναι οι σύγχρονοι νάρκισσοι του πολύπλοκου κόσμου μας.
Υποθέτω ότι, αν ζούσαν στην αρχαία Ελλάδα θα καυτηρίαζαν το Σοφοκλή, επειδή αντί να καταγγείλει την απολυταρχία της Θήβας προτίμησε να αναδείξει την πάλη της Αντιγόνης με τους δικούς της δαίμονες.