Η εξουσία, το κόμικ και τα νούμερα

«Έφτασα στα σαράντα μου για να ζωγραφίζω πάλι όπως ζωγράφιζα όταν ήμουν δέκα χρονών», αυτό τουλάχιστον διατείνεται ο σκιτσογράφος Αχιλλέας Κλεισούρας, ο οποίος εμπνεύστηκε τα «μπαΖάκια» και τις περιπέτειες τους και θα ήθελε να ζει στην «Κανελλάδα».

Το κόμικ μπήκε στη ζωή του, ευτυχώς για εμάς, όταν ακόμη ήταν παιδί. Ένα παιδί που μέχρι σήμερα κρατά ζωντανό μέσα του ακόμη και όταν αιχμηρώς σκιτσογραφεί σχολιάζοντας ό,τι μας πνίγει...

Ο Αχιλλέας Κλεισούρας μίλησε στον Αθήνα 9.84 και στη Ζέττα Καρφίδου.

Ερ.

Η ζωή είναι κόμικ ;
Αχ. Κ.: «Θα έλεγα μάλλον ότι το κόμικ, είναι σαν τη ζωή. Με την έννοια ότι ένα κόμικ δημιουργεί μια ‘παράλληλη ζωή' όπου κατά κάποιο τρόπο φιλτράρει όλα αυτά τα απαίσια και απαράδεκτα, που βλέπουμε καθημερινά γύρω μας έτσι ώστε, να μπορεί να προσφέρει μια μικρή παρηγορία στον αναγνώστη. Και πρωτίστως σε αυτόν που το δημιουργεί. Αν το κόμικ τώρα σε κάνει και γελάς κιόλας, τότε νομίζω ότι είναι και ψυχοθεραπευτικό. Από την άλλη, βλέπω συχνά ανθρώπους τόσο εξωφρενικούς και ακραίους σε αυτά που λένε και κάνουν, που δεν μπορώ να τους δεχτώ αλλιώς παρά μόνο ως χαρακτήρες κόμικ που κατά λάθος περιφέρονται και στην πραγματική ζωή».

Ερ. Πώς προέκυψαν τα «μπαΖάκια»;
Αχ. Κ.: «Πάντοτε ήθελα να κάνω ένα comic strip αθώο και χαρούμενο, κάτι σαν τα ‘peanuts' του Charles Schulz που τα διάβαζα από παιδί και μου άρεσαν πολύ. Να έχει και ένα ωραίο γλυκό ζωάκι σαν το Snoopy που όλοι να αγαπάνε. Στα πρώτα strip που δημοσίευσα μάλιστα είχα βάλει και μια χελώνα που του ψιλο-έμοιαζε. Τελικά το strip κατέληξε σε αυτή την πολιτική διαστροφή που βλέπεις στα ‘μπαΖάκια'...».

Ερ. Η θεματολογία σου είναι κυρίως κοινωνικοπολιτική και επειδή το κόμικ εμπεριέχει και σάτιρα, ρωτώ ευθέως υπάρχουν όρια ;
Αχ. Κ.: «Εγώ πιστεύω ότι στη σάτιρα υπάρχουν όρια. Επειδή συχνά έχω ακούσει να λένε κάποιοι ότι στη σάτιρα δεν υπάρχουν όρια, ότι όλα είναι αποδεκτά μέσα από το πρίσμα της. Δε συμφωνώ. Π.χ. έναν χοντρό πολιτικό δεν τον ‘χτυπάς' για το πάχος του στο σώμα αλλά για την παχύδερμη συμπεριφορά του και την κοινωνική αναλγησία του. Τώρα -έναν πρωθυπουργό που είναι εμφανώς βλάκας- παρόλο που ίσως να μην φταίει γι' αυτό, έχεις χρέος να σατιρίσεις την βλακεία του γιατί είναι επικίνδυνη και μπορεί ας πούμε, να βάλει μια ολόκληρη χώρα σε ένα μνημόνιο. Τυχαίο παράδειγμα αναφέρω δεν ξέρω αν έχει συμβεί κάπου...».

Ερ. Πρόσφατα επιχειρήθηκε να μπουν όρια από κόμμα εξουσίας σε γελοιογραφία συναδέλφου σας. Πως σχολιάζετε αυτή την περίπτωση; Βρίσκεστε συχνά στο στόχαστρο;
Αχ, Κ.: «Το θεωρώ απαράδεκτο αλλά καλοδεχούμενο. Όταν η εξουσία φοβάται, αρχίζει τις απαγορεύσεις και όσο περισσότερο το κάνει, τόσο εκτίθεται. Είναι προφανές αυτό που θα πω, αλλά η εξουσία και οι εκφάνσεις της, είναι σε βαθιά αντιδιαστολή με τους τρόπους σκέψης και λειτουργίας των καλλιεργημένων και σκεπτόμενων ανθρώπων. Θα υπάρχει πάντα δηλαδή, ένα αγεφύρωτο χάσμα στον τρόπο λειτουργίας ενός κόμματος εξουσίας κι ενός πολίτη που πιστεύει σε ανθρωπιστικές αξίες, για τον απλούστατο λόγο ότι η εξουσία βλέπει τους ανθρώπους ως νούμερα. Όταν ήμουν στην Αμερική και συζητούσαν για κάποιον επιτυχημένο, έλεγαν, ‘Do you know what he's worth? He's worth -παράδειγμα- 10 million!' Όταν το πρωτο-άκουσα μου είχε φανεί αποκρουστικό. Το ίδιο λοιπόν ισχύει και με τα κόμματα. Η αξία ενός κόμματος είναι συνυφασμένη με το ποσοστό του, δηλαδή με τα νούμερά του. Προσωπικά δε βρίσκομαι συχνά στο στόχαστρο, γιατί εμένα δεν με ξέρει ούτε η μάνα μου -ή μάλλον με ξέρει μόνο αυτή. Το όνειρό μου είναι να αρχίσει κάποτε να με λογοκρίνει κι εμένα η εξουσία. Θα σημαίνει πως επιτέλους πέτυχα».

Ερ. Είναι η δική μου αίσθηση, ή είναι γεγονός, ότι, σε περιόδους κοινωνικής αναταραχής, κρίσης, κοινωνικής ανάφλεξης, το θέατρο, η γελοιογραφία και άλλες μορφές τέχνης, καλούνται να υψώσουν φωνή εκφράζοντας τη σκέψη του λαού;
Αχ. Κ.: «Συμφωνώ. Νομίζω ότι ‘καλούνται', όπως λες, να εκφράσουν τον λαό γιατί ανταποκρίνονται σε δύο βασικές συναισθηματικές ανάγκες που δημιουργούνται όταν ο άνθρωπος βιώνει μια πραγματικότητα που τον πονάει: την ανάγκη να εκφράσει τον πόνο του και την ανάγκη της παρηγορίας, όπως είπα και πριν. Βέβαια, υπάρχουν πολλές μορφές έκφρασης όταν κάτι σε πονάει, και η βία ας πούμε είναι μια μορφή έκφρασης για πολλούς γιατί μπορούν και εκφράζουν το θυμό τους. Όμως, ο δημιουργικός χαρακτήρας της τέχνης, την βάζει ακριβώς στον αντίποδα του μηδενισμού που φέρνει η βία. Γιατί με τη βία, ίσως εκφράσεις τον θυμό σου για λίγο αλλά σε καμία περίπτωση δεν θα βρεις την παρηγορία της τέχνης που προϋποθέτει να συμμετάσχεις και να αφεθείς, να έχεις δηλαδή το κουράγιο να εκτεθείς συναισθηματικά. Και επίσης, η τέχνη ενέχει πάντα και την ελπίδα της λύτρωσης, να σε εξαγνίσει κατά κάποιο τρόπο επαναπροσδιορίζοντας τον κόσμο γύρω σου ώστε να μην είναι πλέον τόσο οδυνηρός».

Ερ. Ορμώμενη από μια γελοιογραφία σου, το 'παν μέτριον άριστον' αυτό θεωρείς πως αντικατοπτρίζει τη δομή της ελληνικής κοινωνίας; Πιστεύεις δηλαδή, ότι για τη σημερινή κατάσταση, ισχύει το ...'όλοι μαζί τα φάγαμε;'
Αχ. Κ.: «Πιστεύω, ότι η δομή μιας κοινωνίας πάει χέρι-χέρι με την νοοτροπία της. Και για τη νοοτροπία της ελληνικής κοινωνίας, θεωρώ ότι ισχύει πρωτίστως αυτό που είπε κάποτε ο Τσαρούχης. Ότι δηλαδή οι Έλληνες επί το πλείστον θεωρούν κάθε δημιουργική εργασία χαμένο κόπο και πραγματική εργασία θεωρούν μόνο τον διορισμό. Νομίζω δηλαδή, ότι πρωταρχικός στόχος μας δεν είναι η χαρά στην εργασία και η ολοκλήρωση του πάθους και εξυπηρέτηση του πλησίον μας μέσω αυτής, αλλά να βρούμε κάτι να βολευτούμε και να επιβιώσουμε. Αυτό βέβαια δεν είναι κατακριτέο, ειδικά όταν η δομή της κοινωνίας είναι τέτοια που δεν ξέρεις αν θα μπορέσεις καν να επιζήσεις και κυρίως τώρα. Οπότε κάνεις πολλά πράγματα εξ ανάγκης και συμβιβαστικά. Αλλά έτσι δεν μπορείς να έχεις ποιότητα. Κι έτσι στο τέλος, όπως είπε και πάλι ο ίδιος (Τσαρούχης) «στην Ελλάδα τα πάντα γίνονται όπως θέλουν οι μέτριοι». Και πιο μέτριοι απ' όλους κατ' εμέ είναι οι πολιτικοί. Όσο για το άλλο θεωρώ ότι ισχύει απόλυτα: Όλοι μαζί τα έφαγαν οι πολιτικοί και οι φίλοι τους. Τώρα αν αυτοί κατηγορούν και τον απλό κοσμάκη που δέχτηκε τη δουλειά που του έδωσαν με τα ίδια λεφτά αυτό είναι πρόστυχο. Και δείχνει απλά τον φεουδαρχικό τρόπο που αντιλαμβάνονται την εργασία σε μια κοινωνία. Ως τα ψίχουλα που πετάνε από το τραπέζι τους για να κρατάνε τους πολίτες δέσμιους».

Ερ. Τα μπαΖακια έκαναν τη διαδρομή τους στην Ελευθεροτυπία, πρόσφατα είδαμε μια έκθεσή σας με μια πολύ ωραία εκτύπωση 100 επιλεγμένων ιστοριών. Πού μπορεί κάποιος να βρει τις ιστορίες αυτές; Υπάρχουν και άλλα σχέδια;
Αχ. Κ.: «Το album αυτό, τα ‘100 μπαΖάκια' είναι μια έκδοση που αρχικά την έκανα ως αναμνηστική γιατί μου το ζητάγανε οι αναγνώστες μου (δηλαδή η μητέρα μου) και για να μαζέψω το υλικό τόσων χρόνων που είχα σε ηλεκτρονική μορφή, να μπορεί κάποιος να το διαβάσει ως βιβλίο. Μετά, όταν ξεκίνησα τις εκθέσεις, τύπωσα μερικά για να τις συνοδέψουν. Αν κάποιος το θέλει μπορεί να το βρει στις εκδόσεις Αγγελάκη, στη Χαριλάου Τρικούπη. Το tour των εκθέσεων, ξεκίνησε το καλοκαίρι από το Μπατσί της Άνδρου, στον χώρο τέχνης του φίλου μου του Θανάση που έχει και ένα πολύ ωραίο μεζεδοπωλείο ακριβώς δίπλα. Οπότε έπινες το κρασάκι σου και έβλεπες και τα comic. Εν συνεχεία, έγινε η έκθεση που είδες στην Αθήνα στο IppoΒar, στη Θησέως. Έπινες το ουισκάκι σου, έβλεπες και την έκθεση. Ε, μετά μου λέει μια φίλη μου που είναι αρχιτέκτων στην Κοζάνη ‘δεν έρχεσαι να κάνουμε έκθεση σε ένα ωραίο café που έχω διακοσμήσει;' Κι έτσι τα Χριστούγεννα τα ‘μπαΖάκια' ανεβαίνουν Κοζάνη να πιουν καφέ. Μετά την Κοζάνη υπάρχει η ιδέα να μεταφράσω κάποια strip και να κάνω και μια έκθεση στο Βερολίνο όπου ζει ο αδερφός μου γιατί διαπίστωσα ότι από το tour λείπουν οι μπύρες. Όπως κατάλαβες το tour διέπεται από αυστηρό επαγγελματισμό...».

Ερ. Να μιλήσουμε λίγο για τον Αχιλλέα Κλεισούρα! Πως ξεκίνησε όλη αυτή η ενασχόληση με το κόμικ;
Αχ. Κ.: «Μου άρεσε να σχεδιάζω αλλά και να γράφω από μικρός. Τo πρώτο μου comic ήταν η ιστορία του Τρωικού πολέμου και το έφτιαξα όταν ήμουν ακόμα στο δημοτικό. Δυστυχώς, κάπου το έχω χάσει και θα ήθελα πολύ να το ξαναέβλεπα γιατί εκείνο το comic ήταν τελείως αυθεντικό, δηλαδή δεν προσπαθούσα να μιμηθώ το στυλ κανενός τότε. Μετά με τα χρόνια, διαβάζοντας τα comic που μου άρεσαν προσπαθούσα να φτιάξω κι εγώ παρόμοια, και σχεδιαστικά σαν χαρακτήρες αλλά και σαν υπόθεση πολλές φορές. Εν τέλει μετά από πάμπολλους πειραματισμούς και αποτυχημένες μιμήσεις κατέληξα στο δικό μου προσωπικό ύφος. Σα να λέμε έφτασα στα σαράντα μου για να ζωγραφίζω πάλι όπως ζωγράφιζα όταν ήμουν δέκα χρονών».

Ερ. Και από τον Καναδά στην Αθήνα, ευχαριστημένος με αυτή σου την απόφαση;
Αχ. Κ.: «Στον Καναδά έζησα την παιδική μου ηλικία και απ' όταν τέλειωσα το σχολείο και μετά, με διάφορα πηγαινέλα ενδιάμεσα για σπουδές και άλλα, εγκαταστάθηκα από το 2002 στην Αθήνα. Απόλυτα ευχαριστημένος δεν θα είμαι ποτέ, θα κουβαλάω πάντα μέσα μου το διχασμό που αισθάνεται κάποιος που έχει δύο πατρίδες. Όταν είμαι εκεί μου λείπει η Ελλάδα, όταν είμαι εδώ, σκέφτομαι πολύ συχνά τον Καναδά. Το τέλειο θα ήταν να υπάρχει μια χώρα που να συνδυάζει και τα δύο, η Κανελλάδα ας πούμε».

Ερ. Τι στόχους έχει ο Αχιλλέας Κλεισούρας για το μέλλον;
Αχ. Κ.: «Επί του παρόντος εικονογραφώ ένα επιστημονικό βιβλίο και ετοιμάζω κι ένα βιβλίο με διηγήματα. Επιπλέον, θέλω να ‘στεγάσω' πάλι τα ‘μπαΖάκια' σε μια καινούργια εφημερίδα, έχω κάνει κάποιες επαφές και θα δούμε. Αλλά όπως και να' χει, θέλω να εξελίξω το comic με πολύ πιο αναγνωρίσιμους χαρακτήρες και να επεκτείνω και τη θεματολογία. Αυτό το διάστημα- που δεν συνεργαζόμουν με κάποια εφημερίδα και δεν δημοσίευα δουλειά παρά μόνο περιστασιακά- μου έλειψαν αυτοί οι μικροί τύποι και τους είχα συνεχώς στο μυαλό μου, έγραφα σενάρια, ιδέες και γενικώς οργάνωνα μέσα μου τη μορφή θα πάρει και που θέλω να πάει από δω και πέρα το strip. Όσο για το tour είπαμε: ‘μπαΖάκια' International!..».