Το έθιμο των κουδουνάτων στον Απέραθο της Νάξου

Στον Απέραθο (Απείρανθο), το φημισμένο ορεινό κεφαλοχώρι της ανατολικής Νάξου, αναβιώνει την Κυριακή της Τυροφάγου ή Τυρινής το έθιμο των κουδουνάτων.

Κάθε χρόνο, τέτοια μέρα, στον Απέραθο κάνουν την εμφάνισή τους άνδρες που φορούν το «αμπαδέλι», μια κάπα με μάσκα και ένα τουλουπάνι ή μαντίλι στο πρόσωπό τους, για να μην τους αναγνωρίζουν. Στη μέση τους έχουν δεμένα σε ένα σχοινί πολλά κουδούνια και κρατούν στο χέρι τους τη «σόμπα», ένα χοντρό ξηρό βλαστό κουφοξυλιάς, που συμβολίζει τη γονιμότητα και το διονυσιακό φαλλό που κρατούσαν οι

Οι κουδουνάτοι τρέχουν από σπίτι σε σπίτι σείοντας τα κουδούνια και προκαλώντας εκκωφαντικό θόρυβο, για να διώξουν μακριά το κακό.

Η παραδοσιακή ναξιώτικη μουσική στην Πλάτσα του χωριού, με το βιολί, το λαούτο, την τσαμπούνα και το τουμπάκι, συνοδεύει τους χορευτές, που διακόπτονται από την «εισβολή» των κουδουνάτων, οι οποίοι κινούνται ανεξέλεγκτα, ενώ το κρασί και τα κεράσματα από τους ντόπιους περισσεύουν.

Κάποια στιγμή, κι ενώ ο χορός και το γλέντι έχει ανάψει, οι κουδουνάτοι ανοίγουν το χώρο, σαν να εκτελούν αστυνομικά καθήκοντα, προκειμένου να περάσουν οι μόσκαροι και το νεαρό ζεύγος του Γαμπρού και της Νύμφης.

Με προεξάρχον το ζεύγος, ο χορός ξεκινά και το γλέντι κορυφώνεται, όταν κάποιος από τους παρισταμένους αρπάζει τη Νύμφη. Η καταδίωξη ξεκινά από τον σύζυγο και τους κουδουνάτους, με αποτέλεσμα την επαναφορά της στον όμιλο των μοσκάρων.

Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, οι κουδουνάτοι, με τη θορυβώδη κίνησή τους, ειδοποιούσαν σε αλλοτινούς καιρούς τους κατοίκους των ορεινών περιοχών για την έλευση των πειρατών, ώστε να τραπούν αυτοί σε φυγή.

*Οι φωτογραφίες που συνοδεύουν το κείμενο του παρόντος άρθρου είναι του Βασίλη Τσακωνιάτη.