Ισπανία: Αμφιβολίες για την πατρότητα ιστορικού λόγου του Ουναμούνο στον Εμφύλιο

Ο πατέρας του Μάικλ Πορτίλο, ο Λούις Πορτίλο, είναι ο συντάκτης της εμβληματικά φλογερής ομιλίας που εκφώνησε ο βάσκος ποιητής Ουναμούνο στις 12 Οκτωβρίου 1936, σε πανεπιστημιακό αμφιθέατρο, μόλις τρεις μήνες από την έναρξη του Ισπανικού Εμφυλίου, και η οποία έμεινε στη Ιστορία για τη διορατικότητά της σχετικά με την τελική επικράτηση του φρανκισμού «με την ωμή βία, αλλά δίχως κοινωνικό έρεισμα» – ο Ουναμούνο, απευθυνόμενος σε παριστάμενους φρανκιστές στρατιωτικούς, είχε πει με θάρρος και θέρμη την περιβόητη αποστροφή «θα επικρατήσετε διά της βίας, αλλά δεν

θα πείσετε». Αυτά τότε – τώρα η αμφισβήτηση.

O ποιητής Μιγκέλ Ουναμούνο. Ο λόγος που εκφώνησε στο πανεπιστημιακό αμφιθέατρο του 1936 και πέρασε στην Ιστορία του Ισπανικού Εμφυλίου ως εμβληματικός, αμφισβητείται το 2018 (Credit: Wikipedia)

Ο Σεβεριάνο Ντελγκάδο, ιστορικός στο Πανεπιστήμιο της Σαλαμάνκα, ισχυρίζεται ότι ο Ουναμούνο εκφώνησε έναν ξένο λόγο, τον οποίο συνέγραψε ένας από τους φίλους και πανεπιστημιακούς βοηθούς του, ο Λουίς Πορτίλο, πατέρας του παλαιού στελέχους και υπουργού των Συντηρητικών της Βρετανίας Μάικλ Πορτίλο.

Στον ιστορικό εκείνον λόγο του 1936 στο Πανεπιστήμιο της Σαλαμάνκα ο πρύτανής του τότε Ουναμούνο, πολύ θυμωμένος από την προκλητική παρουσία στο ακροατήριο του φωνασκούντος και ασχημονούντος κατά τα φασιστικά ήθη στρατηγού Χοσέ Μιγιάν Αστράι, ιδρυτή της Ισπανικής Λεγεώνας, είπε επί λέξει: «Αυτός είναι ο ναός της διανόησης και εγώ είμαι ο ανώτατος ιερέας. Εσείς βεβηλώνετε τους ιερούς χώρους του. Θα νικήσετε με τον πληθωρισμό της βίας. Αλλά δεν θα πείσετε. Για να πείσετε, πρέπει να είστε πειστικοί. Και για να είστε πειστικοί, απαιτείται κάτι που δεν έχετε, λόγο και δικαίωμα στον αγώνα. Είναι άχρηστο να σας ζητήσω να σκεφτείτε την Ισπανία. Μίλησα».

Ογδόντα δύο έτη έπειτα από εκείνο το κονταροχτύπημα της διανόησης με τον μιλιταρισμό εγείρονται αμφιβολίες για την πατρότητα του θυελλώδους λόγου του Ουναμούνο. Αυτός μίλησε, όντως. Αλλά είπε «δικά του» λόγια; Ο Ντελγκάδο απεφάνθη κατηγορηματικά, όπως προαναφέθηκε: «όχι».

Ποιος ήταν ο Λουίς Πορτίλο

Ο Πορτίλο ήταν καθηγητής αστικού δικαίου και ποιητής, υπουργός Δικαιοσύνης στη Δεύτερη Ισπανική Δημοκρατία μέχρι την ήττα της, το 1939, και κατόπιν αυτοεξόριστος στη Βρετανία όπου παντρεύτηκε και απέκτησε πέντε γιους. Το 1941, ίσως με τη βοήθεια του βρετανού συγγραφέα Τζορτζ Οργουελ, ο Πορτίλο δημοσίευσε ένα κείμενο, στο λογοτεχνικό περιοδικό Horizon, τιτλοφορούμενο «Η τελευταία διάλεξη του Ουναμούνο». Ο ίδιος ο Πορτίλο δεν ήταν μάρτυρας του επεισοδίου Ουναμούνο – Αστράι του 1936 (το οποίο δεν είχε δημοσιευτεί ποτέ στον Τύπο). Συνεπώς ο Πορτίλο δεν μπορούσε να ξέρει όσα διημείφθησαν στο αμφιθέατρο, ωστόσο το κείμενό του στο Horizon περιέγραφε επακριβώς τα γεγονότα.

Ο Ντελγκάδο βεβαιώνει ότι δεν αμφισβητείται η σφοδρή λεκτική αντιπαράθεση μεταξύ Ουναμούνο και Αστράι, παραδέχεται ότι όντως συνέβη. Αλλά «το ζήτημα είναι ότι ο εμπρηστικός αυτός λόγος αποδίδεται στον Ουναμούνο, ο οποίος καταλήγει να μιλάει για ναό της διανόησης και για ανώτατο ιερέα. Ομως δεν έγραψε ο Ουναμούνο αυτήν την ομιλία. Ηταν έμπνευση και έργο του Λουίς Πορτίλο» λέει.

Κατά τον Ντελγκάδο, το κείμενο του Πορτίλο ανακάλυψε ο βρετανός ιστορικός, Χιου Τόμας. «Εως τότε τίποτε δεν είχε γραφτεί για τα γεγονότα της 12ης Οκτωβρίου, πλην του κειμένου του Πορτίλο» λέει. «Ο Τόμας βάφτισε την περιγραφή του Πορτίλο μετάφραση της ομιλίας του Ουναμούνο. Πρόκειται για τεράστια παρεξήγηση, που έφθασε έως τις ημέρες μας. Πάντως κανείς δεν ήθελε να εξαπατήσει κανέναν» – ο Ντελγκάδο δεν αποδίδει κανέναν δόλο σε κανέναν.

Η σπουδαιότητα παραμένει

Ο Μάικλ Πορτίλο θυμάται τον πατέρα του να αναφέρεται στον Ουναμούνο ρητώς, λέγοντας ότι απολάμβανε τον διεθνή σεβασμό και είχε θέση στην παγκόσμια διανόηση. Θυμάται τον πατέρα του να μιλάει για εκείνο το άρθρο που έγραψε το 1941. «Το ενδιαφέρον, κατά τη γνώμη μου» λέει «είναι ότι βρισκόμαστε στο 2018 και αναρωτιόμαστε ακόμα τι έγινε τον Οκτώβριο του 1936. Αυτό που έκανε ο πατέρας μου γράφοντας αυτό το άρθρο ήταν να καταγράψει και να υπογραμμίσει τη σπουδαιότητα εκείνου του συμβάντος».

(To σχετικό δημοσίευμα του Guardian εδώ.)

The post Ισπανία: Αμφιβολίες για την πατρότητα ιστορικού λόγου του Ουναμούνο στον Εμφύλιο appeared first on Protagon.gr.