Σαμσια χασσανι: νεαρη με μαντηλα η πρωτη γυναικα που κανει γκραφιτι στο αφγανισταν

«Θέλω να καλύψω με χρώμα τις κακές αναμνήσεις του πολέμου πάνω στους τοίχους της πόλης, και αν το καταφέρω, θα σβήσω με αυτόν τον τρόπο και τον πόλεμο από τα μυαλά των ανθρώπων. Θέλω το Αφγανιστάν να γίνει διάσημο...
για την τέχνη του, όχι για τους πολέμους του», λέει σε συνέντευξη της στο artradarjournal.com.

Η Χασσανί κατάγεται από την επαρχεία Κανταχάρ του Αφγανιστάν, η ίδια όμως γεννήθηκε στο Ιράν. Πριν κάποια χρόνια επέστρεψε οικογενειακώς στην πατρίδα της. Ήταν πολύ δύσκολο λόγω της καταγωγής της να σπουδάσει ή να πάρει υπηκοότητα στο Ιράν.

«Υπάρχουν διαφορετικών ειδών αντιδράσεις για την δουλειά μου. Σε κάποιους αρέσει, αλλά δεν ξέρουν τι είναι το γκράφιτι ή πώς λέγεται. Άλλοι πάλι λένε ότι ζωγραφίζω εικόνες, ενώ το Ισλάμ το απαγορεύει ή αναρωτιούνται γιατί λερώνω τους τοίχους. Κάποιοι νομίζουν ότι ζωγραφίζω τους τοίχους επειδή δεν έχω τι να κάνω με τον ελεύθερό μου χρόνο», διηγείται η ίδια.

Η Χασσανί διδάσκει σε νέους συμπατριώτες της την τέχνη του γκράφιτι. Δεν είναι ακόμη πανεπιστημιακό μάθημα όπως εξηγεί, αλλά ένα γρήγορο σεμινάριο δυο εβδομάδων, όπου φοιτητές και φοιτήτριες έρχονται σε επαφή με τα υλικά και αναπτύσσουν τις ιδέες τους. Οι ηλικίες τους 20 έως 26, λίγο νεότεροι από την ίδια.

Πόσο ευπρόσδεκτη είναι όμως η τέχνη στο Αφγανιστάν και ειδικά αυτή του γκράφιτι; «Υπάρχει η παράδοση της μικροζωγραφικής που ξεκίνησε από τον αφγανό καλλιτέχνη Καμαλουλντίν Μπεχζάντ. Ήταν ο πρώτος που έφτιαξε πίνακες-μινιατούρες στο Αφγανιστάν. Ήταν από την πόλη Χεράτ. Ζωγράφιζε την ίδια περίοδο με τον Λεονάρντο ντα Βίντσι», εξηγεί η ίδια.

Τα έργα της Χασσανί έχουν ταξιδέψει μέσω φωτογραφιών σε πολλές χώρες μεταξύ αυτών, η Ινδία, η Γερμανία, το Ιράν, η Ιταλία, καθώς και έχει παρουσιασθεί με ανάλογες εκδηλώσεις σε όλες τις ξένες πρεσβείες στην Καμπούλ.

Το γκράφιτι εξελίσσεται στο αγαπημένο μέσο έκφρασης του σύγχρονου Αφγανιστάν, καθώς εξασφαλίζει την ελεύθερη πρόσβαση σε καλλιτέχνες και κοινό, μεταφέροντας δυνατά μηνύματα χωρίς την χρήση λέξεων.

Ενώ δεν υπάρχουν πολλές γκαλερί στην Αφγανική πρωτεύουσα, υπάρχουν χιλιάδες διαθέσιμοι τοίχοι, μισοκατεστραμμένοι και αφημένοι στην τύχη τους, όπου οποιοσδήποτε επίδοξος καλλιτέχνης μπορεί να βρει λίγα τετραγωνικά ελεύθερα για να εκφραστεί.

Κι ενώ στην δύση το γκράφιτι είναι παράνομο με τον κίνδυνο να «λερώσει» τις πεντακάθαρες και σε τάξη πρωτεύουσες μας, στην Καμπούλ κάθε εικαστική παρέμβαση στο κατεστραμμένο αστικό τοπίο είναι ευπρόσδεκτη.

Η Χασσανί εμπνεύστηκε -και ξεκίνησε να δουλεύει με τα γκράφιτι- από έναν Βρετανό καλλιτέχνη του είδους, τον Τσου, ο οποίος διοργάνωσε ένα σχετικό σεμινάριο το 2010 στην Καμπούλ, το οποίο και παρακολούθησε η νεαρή Αφγανή

Όντας γυναίκα και καλλιτέχνης σε μια μουσουλμανική χώρα, τίποτα από αυτά που κάνει δεν είναι εύκολο. Δεν είναι άλλωστε λίγοι εκείνοι που εξακολουθούν να πιστεύουν στο Αφγανιστάν ότι η θέση μιας γυναίκας είναι στο σπίτι της και όχι στις αλάνες και στους δρόμους να βάφει με σπρέι και πινέλα.

Η Χασσανί δεν έχει σκοπό όμως να αφήσει αυτές τις γνώμες να την επηρεάσουν. Άλλωστε κύριο θέμα των έργων της είναι οι συμπατριώτισσες της. Είναι οι μουσουλμάνες γυναίκες. Πολλά από τα σχέδια που ζωγραφίζει απεικονίζουν γυναίκες που φορούν μπούρκες και τσαντόρ, αν και σε μια πιο δυτικότροπη μορφή.

«Θέλω να δείξω ότι οι γυναίκες επέστρεψαν στην αφγανική κοινωνία με νέα και δυναμικότερη μορφή. Δεν είμαστε οι γυναίκες που έμεναν στο σπίτι. Είμαστε οι καινούργιες γυναίκες. Γυναίκες γεμάτες ενέργεια, που θέλουν μια νέα αρχή. Αυτό φαίνεται στα έργα μου, θέλω να αλλάξω την εικόνα των γυναικών», λέει η ίδια.

«Χρησιμοποιώ σπρέι για να δουλέψω τα έργα μου, αλλά λόγω της κακής ποιότητας των υλικών που προμηθευόμαστε εδώ, συχνά χρησιμοποιώ και βούρτσες για τις λεπτομέρειες των σχεδίων μου», εξηγεί η ίδια, ενώ δεν κρύβει το μεγάλο της όνειρο, «θέλω μια μέρα να δουλέψω μαζί με τον Μπάνκσι. Έχω ήδη κάνει κάποια έργα στα οποία έχω περιλάβει σχέδια του», προσθέτει.

Η Χασσανί είναι η νεότερη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου της Καμπούλ και διδάσκει στην Σχολή Καλών Τεχνών. Το 2006, με την επιστροφή της στην πατρίδα, παρακολούθησε και ολοκλήρωσε τις σπουδές της στην συγκεκριμένη Σχολή, ενώ το 2009 με την αποφοίτηση της, ονομάστηκε μαζί με άλλους 9, ως οι 10 καλύτεροι καλλιτέχνες του Αφγανιστάν.