Υπάρχουν πολλά είδη κατάρρευσης

Του Matt StollerΤα τελευταία χρόνια, πάρα πολλοί οικονομολόγοι σπαταλούν χρόνο και φαιά ουσία, ασχολούμενοι με το φαινόμενο “bank run”. Είναι αυτό, που όταν οι καταθέτες ανησυχούν για τη βιωσιμότητα μιας τράπεζας, σπεύδουν να αποσύρουν τις καταθέσεις τους. Η πολύπλοκη και στενή συνδεσιμότητα των τραπεζών μεταξύ τους, καθιστά αυτό το φαινόμενο ιδιαίτερα επικίνδυνο.Κάτι τέτοιο είδαμε να συμβαίνει με την Lehman Brothers όταν κατέρρευσε. Τα προϊόντα της (τύπου ΑΑΑ) έχασαν αμέσως την αξία τους, και ακολούθησε ένα σκιώδες bank run, με τους επενδυτές να τρέχουν να μαζέψουν τα λεφτά τους.Δυστυχώς, υπάρχει και ένας άλλος τρόπος για να καταρρεύσει το σύστημα, που όμως δεν του δίνεται ιδιαίτερη σημασία. Πρόκειται για το παγκόσμιο σύστημα βιομηχανικών προμηθειών, που μας δίνει τα πάντα, από τα φάρμακα, μέχρι τα αυτοκίνητα, που απολαμβάνουμε. Για παράδειγμα, το 2004 η Αγγλία έκλεισε ένα μοναδικό εργοστάσιο, κάτι που  προκάλεσε την απώλεια της μισής προμήθειας εμβολίων γρίπης στην Αμερική!Ο Barry Lynn του  New America Foundation μελετάει τις διακυμάνσεις του συστήματος αυτού από το 1999, όταν διαπίστωσε πως η παγκόσμια παραγωγή τσιπς ηλεκτρονικών υπολογιστών, επικεντρώνονταν στη Ταϊβάν. Όταν σημειώθηκε ένας ισχυρός σεισμός στη χώρα, σχεδόν σταμάτησε τη λειτουργία της η παγκόσμια βιομηχανία παραγωγής υπολογιστών, με αποτέλεσμα τη κατάρρευση των μετοχών πολλών μεγάλων εταιριών κατασκευής τους.Αυτού του είδους η υπερσυγκέντρωση της παραγωγής κάποιων βασικών προϊόντων αποτελεί ένα καινούργιο (ιστορικά) φαινόμενο. Ο Lynn καυτηριάζει αυτή  την εξέλιξη της παγκοσμιοποίησης, τονίζοντας πως αν σπάσει ένας μόνο κρίκος, κινδυνεύει ολόκληρη η αλυσίδα. «Παρατήρησα…», λέει, «πως το κλείσιμο ενός μόνο εργοστασίου μπορεί να προκαλέσει τεράστιους τριγμούς παγκοσμίως…».Στη σημερινή εποχή, το πρόβλημα εστιάζεται σε ελλείψεις βιντεοταινιών, ανταλλακτικών αυτοκινήτων,  κλπ. Είναι όμως τόσο εύθραυστο, που την επόμενη φορά μπορεί να σημειωθεί έλλειψη ηλεκτρονικών, οπλισμού, τροφίμων, και φαρμάκων. Όπως λέει ο Lynn «Η Κίνα ελέγχει το 100% της παραγωγής ασκορβικού οξέως, που αποτελεί τη βάση των συντηρητικών τροφίμων. Οι ογκολόγοι προειδοποιούν πως αντιμετωπίζουμε σημαντικές ελλείψεις βασικών αντικαρκινικών φαρμάκων, επειδή οι εταιρίες δεν έχουν οικονομικό κίνητρο να τα παράγουν».Σύμφωνα με τον Lynn, που συνέγραψε και το βιβλίο End of the Line, το βασικό πρόβλημα οφείλεται στην αλλαγή του τρόπου λειτουργίας των αμερικανικών πολυεθνικών. Στη δεκαετία του 1980, η απειλή από την Ιαπωνία οδήγησε τις περισσότερες επιχειρήσεις στο να μηδενίσουν τις σπατάλες τους στον τομέα της παραγωγής. Το αποτέλεσμα ήταν να σταματήσουν να έχουν αποθηκευμένα ανταλλακτικά. Στη συνέχεια, άρχισαν να δίνουν εργολαβία την ίδια τη παραγωγή τους, αφού τα  περισσότερα κέρδη προέρχονταν πλέον από μια μονοπωλιακή στάση εντός του οικονομικού συστήματος.Ο γίγαντας της λιανικής Walmart είναι ένα κλασικό  παράδειγμα των παραπάνω: Τα κέρδη του προέρχονται από την ισχύ που έχει επί των προμηθευτών του, υπαγορεύοντας τους