Ξεχάστε τους Μάγια. Οι Κασσάνδρες θα δικαιωθούν στο Βερολίνο

Τι επιφυλάσσει ο νέος χρόνος για την Ευρώπη;

Το 2011 θα το θυμόμαστε σαν την πρώτη χρονιά, που η ΕΕ είδε την άβυσσο κατάματα.

Εκπλήσσοντας τους πάντες, εντός και εκτός Ευρώπης,  μετά από πολλά χρόνια διαιρέσεων, η ΕΕ προσπάθησε να καταστεί μια παγκόσμια δύναμη, πλην όμως χτυπήθηκε απρόσμενα από μια οικονομική κρίση, η οποία και αποσταθεροποίησε την μεγαλύτερή της κατάκτηση: την νομισματική ένωση.

Η Angela Merkel περιέγραψε την κατάσταση ως την πιο δύσκολη από την εποχή του Β`Π.Π. Και όπως είπε: «Αν πέσει

το ευρώ, πέφτει η Ευρώπη». Είχε δίκιο, από την άποψη ότι  μια κατάρρευση του ευρώ θα είναι τόσο σκληρή που οι συνέπειες της δεν θα περιοριστούν στο νόμισμα, αλλά θα πλήξουν τις κοινές πολιτικές, την εξωτερική πολιτική, και θα απορυθμίσουν δεκαετίες προσπαθειών για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.

Η Ευρώπη έχει περάσει πολλές κρίσει στις τελευταίες δεκαετίες, αλλά καμιά από αυτές δεν ήταν θέμα επιβίωσης. Η σημερινή κρίση είναι υπαρξιακή, κυριολεκτικά.

Ποιες ήταν οι συνέπειες της ευρωκρίσης; Οι πιο εμφανείς και άμεσες ήταν η αύξηση της ανεργίας και η μείωση της ευημερίας. Όλα αυτά προκάλεσαν ανησυχίες για το μέλλον του κοινωνικού κράτους.

Παράλληλα, η κρίση έθεσε υπό αμφισβήτηση τον δημοκρατικό αυτοσεβασμό των κοινωνιών μας, που υπόκεινται σε ελέγχους από πλευράς των αγορών, τις οποίες όμως αδυνατούν να ελέγξουν.

Στον ψυχολογικό τομέα, αν και είναι ακόμη νωρίς, η ιστορία μας διδάσκει ότι κοινωνίες που φοβούνται, και που αισθάνονται ανασφαλείς τείνουν να κλείνονται στον εαυτό τους, να φοβούνται τους γύρω τους, να πέφτουν θύματα λαϊκισμού, και να θυσιάζουν την ελευθερία τους εν ονόματι μιας  μεγαλύτερης ασφάλειας.

Οι αδυναμίες που η κρίση έφερε στην επιφάνεια είναι εξίσου σημαντικές. Η νομισματική ένωση αποδείχθηκε ανήμπορη να αντέξει στα χτυπήματα, λες και ήταν φτιαγμένη για να λειτουργεί μόνο σε καλές εποχές.

Την ίδια ώρα κατέρρευσε και η έννοια της ευρωπαϊκής «ταυτότητας» που συγκρατούσε την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Η αλληλεγγύη υπονομεύτηκε, και το όραμα ενός κοινού μέλλοντος αντικαταστάθηκε  από διακρίσεις, και πολιτισμικά στερεότυπα μεταξύ Βορρά και Νότου, Δύσης και Ανατολής, Καθολικών και Προτεσταντών, και που όλοι νομίζαμε πως είχαν ξεπεραστεί προ πολλού.

Η δε διαχείριση της όλης κρίσης ήταν πολύ λίγη,  και μάλιστα ήρθε πολύ αργά. Εδώ  και ένα χρόνο το ευρώ κρέμεται στο χείλος του γκρεμού, και οι πολίτες της ευρωζώνης κινδυνεύουν καθημερινά να πάθουν έμφραγμα.

Από θεσμικής άποψης, η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση έχει ήδη θιγεί, από τη στιγμή που η Γαλλία και η Γερμανία έβαλαν στην άκρη τους ευρωπαϊκούς θεσμούς (Κομισιόν και ευρωκοινοβούλιο), και αποφάσισαν να κυβερνούν οι ίδιες. Έτσι, παραμερίστηκε η «κοινοτική μέθοδος», που παραδοσιακά εξασφάλιζε εντός της ΕΕ την ισότητα μεταξύ μεγάλων και μικρών, πλούσιων και φτωχών, Βορρά και Νότου.

Στο τέλος του χρόνου, επενέβη η ΕΚΤ και πλημμύρισε την τραπεζική αγορά με ρευστότητα. Αυτό δικαίωσε όλους όσους επέμεναν πως οι πιέσεις στο κρατικό χρέος